پیرانشهر
پیرانشهر | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | آذربایجان غربی |
شهرستان | پیرانشهر |
سال شهرشدن | دوره پهلوی[۱] |
مردم | |
جمعیت | ۶۹٬۰۴۹ نفر (۱۳۹۰)[۲] |
رشد جمعیت | ۱٫۸ |
جغرافیای طبیعی | |
ارتفاع از سطح دریا | ۱٬۵۰۲ متر[۳] |
اطلاعات شهری | |
شهردار | کامران فاتح[۵] |
پیششماره تلفنی | ۰۴۴[۴] |
وبگاه | فرمانداری پیرانشهر |
تابلوی خوشآمد به شهر | |
پیرانشهر یکی از شهرهای کردنشین استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان پیرانشهر در شمال غربی ایران است.[۶][۷]
محتویات
وجه تسمیه
بنا بر آنچه از تاریخ و نوشتههای محققین بر میآید نام پیرانشهر از پیران، یکی از شخصیتهای شاهنامه و سپهسالار افراسیاب اخذ شدەاست. پیران وزیر، سپهسالار، مشاور، فرمانروای ختن و بعد از افراسیاب بزرگترین شخصیت توران زمین بود. نام او را فیران (طبری) و بیران (ثعالبی) نیز ذکر کردهاند.[۸][۹]
پیشینهٔ تاریخی
در حوزه شهرستان پیرانشهر تعداد ۱۱۳ تپه تاریخی توسط کارشناسان نمایندگی میراث فرهنگی این شهرستان شناسایی و به ثبت سازمان رسیدهاست که این امر حاکی از تاریخی بودن منطقه و شکل گیری و وجود تمدنهای نیرومند ودرخشان قبل از اسلام مانند تمدن ماننا، پارسوا، اورارتو، مادها، زاموا و تمدن اسلامی است.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳].[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵]
برخی از محققان، نام پسوهٔ امروزی را برگرفته از «پارسوآ» که در اقصای غربی خاک ماد قرار داشتهاست، میدانند. احتمالاً شهر بَسْوی که یاقوت حموی در سدهٔ ۷ق آن را در نزدیکی خان خاصبک و در زمرهٔ شهرهای آذربایجان یاد کرده، و حمدالله مستوفی در سدهٔ ھشتم ھجری قمری آن را یکی از ۴ شهرِ تومانِ مراغه برشمرده، همان پسوهٔ امروزی باشد. به گزارش همو بسوی شهری با حقوق دیوانی ۲۵ هزار دینار بوده، و در آن غله و انگور و اندک میوهای به عمل میآمدهاست. ظاهراً خان خاصبکی که یاقوت حموی همانجا بسوی را در نزدیکی آن یاد کردهاست، همان پیرانشهر امروزی باشد.[۲۶][۲۷][۲۸]
وقایع تاریخی
از رویدادهای مهم منطقه پیرانشهر در دهههای اخیر، اشغال آن در جنگ جهانی اول، توسط نیروهای عثمانی است. عثمانی ها با تحریک عشایر کرد منطقه پیرانشهر بر ضد حکومت مرکزی، به تثبیت وضع خود پرداختند، اما با شکست نیروهای متحدین در جنگ، عثمانی ها به ناچار پیرانشهر و دیگر مناطق اشغالی ایران را تخلیه کردند. همچنین استقرار واحدهایی از لشکر ارومیه در پیرانشهر پس از شهریور ۱۳۲۰ در جریان هجوم ارتش شوروی به ایران بود.[۲۹]
آب و هوا
آب و هوای شهر در ناحیه شمالی؛ آب و هوای نسبتاً سرد و در نواحی جنوبی معتدل کوهستانی است و دارای فلاتهای مرتفع و خشک و دشتهای حاصلخیز است. پیرانشهر تحت دو عامل بارز خشکی تابستان و سرمای زمستان کوهستانها قرار دارد. بخش وسیعی از شهر در شرایط آب و هوای کوهستانی سرد و مدیترانهای با باران بهاره قرار دارد. آب و هوای پیرانشهر در تجزیه خاک، رویش گیاه، گسترش علفزار، شرایط مساعد توسعه دیمزار، مناطق و معیشت شبانی و گلهداری و گسترش جنگل و باغداری نقشی تعیین کننده دارد. میزان بارندگی در پیرانشهر از غرب به شرق کاهش مییابد. دلیل این امر وجود دیواره کوهستانی ناحیه است که از نفوذ جریانهایی که از غرب به فلات وارد میشود جلوگیری میکند.
جغرافیایی انسانی
زبان
مردم این شهر به زبان کردی سورانی و لهجه مکریانی تکلم مینمایند ولی در مدارس و دانشگاهها به زبان رسمی کشور ایران (فارسی) تحصیل میکنند
دین و مذهب
مردم پیرانشهر مسلمان و اهل سنت و جماعت و پیرو مذهب شافعی هستند.[۳۰]
جمعیتشناسی
بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۰، جمعیت این شهر برابر با ۶۹٬۰۴۹ نفر (۱۶٬۴۰۷ خانوار) بودهاست.[۲] نرخ رشد جمعیت پیرانشهر سالانه ۱٫۸ درصد است و بیشترین میانگین نرخ رشد جمعیت استان آذربایجان غربی مربوط به پیرانشهر است.[۳۱] جمعیت شهر پیرانشهر بین فاصله سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۹۰ دو برابر شدهاست.[۳۲]
وجود جمعیت باسواد بالای ۹۷ درصدی شهر، یکی از شاخصهای مهم پیرانشهر است.[۳۳]
مساجد شیعیان
پیرانشهر دارای دو مسجد مخصوص شیعیان به نامهای مسجد امام حسین و مسجد صاحب الزمان است که در مراسمهای مذهبی مورد استفادهٔ شعیان ساکن در پیرانشهر مانند نیروهای نظامی و انتظامی و کارمندان غیر بومی شیعه مذهب افرادی که محل کارشان در پیرانشهر است قرار میگیرد. مسجد صاحب الزمان فقط در ایام محرم باز میشود.[نیازمند منبع]
ساختار شهری
به دلیل موقعیت سوقالجیشی خاص منطقه (نزدیکی به مرز) پادگانهایی در پیرانشهر مانند پادگان جلدیان پادگان پیرانشهر و پادگان بزرگ پسوه احداث شدهاست.[۱]
شهر دارای دو بافت معماری قدیم و جدید است. بافت قدیمی شهر که در دامنه کوه جای دارد دارای ساختمان هایی از گل و خشت است و بافت جدید شهر که در دشت واقع است ساختمانهایی امروزی دارد. دو محله کهنه خانه و زرگتن که امروزه از محلههای قدیمی شهر محسوب میشوند در گذشته دو آبادی بودهاند.[۳۴]
برخی از محلات پیرانشهر
محلهها و معابر اصلی شهر پیرانشهر |
---|
پارک بزرگ شهر، خیابان خمینی، کهنهخانا، بازار سیگارفروشان، کمربندی، شهرک فرهنگیان ۱ و ۲ و ۳ و ۴، قدس، پاداش، کوی کارکنان دولتA، B، c، شهرک منگوری، کوی شهید عبدالهی، ایثارگران، باغ رمضان، زرگتن، محله مسجدجامع قدیم، کوی نور، کوی جیژنی، منطقه شریعتی، محله مسجد حاج شفیع، پشت آشیانه شهرداری، بالاشهر، قبرستان زرگتن و قیزقپان، حمدی میرزای، مام خلیل، منطقه پیران، منطقه منگور، شین آباد، انتظاری، آزادگان، هواشناسی، دلارآباد، نیروگاه، طه زاده، گراو، پشت فرمانداری، آزادگان، چهایارنبی، روبروی کارگاه سیدبرایم، کوی قپان، سیدقطب غربی، منطقه سیداباد، مام کریم، منطقه ۳۲ متری و کشاورز |
صنایع
تجارت
بازارچه مرزی پیرانشهر با مسافت پنج کیلومتری از خاک عراق، دارای بازارچه رسمی مرزی به نام حاج عمران است. صادرات و واردات بازرگانی از طریق این بازارچه بەعنوان یکی از بزرگترین منبع درآمد استان و شهرستان است.
بازارهای موجود در شهرستان اجناس شامل دام زنده، فراوردههای دامی، پوشاک، فرش، صنایع دستی، لوازم خانگی، خشکبار، خواربار، حبوبات، غلات و کفش و ارزاق در این بازارها عرضه میشود قدمت این بازارها ۷۰ سال است. پر رونقترین فصل بازار، فصل پاییز و کم رونقترین فصل بازار فصل زمستان میباشد و بیشتر این بازارها در روز پنج شنبه برگزار میشود. مالکیت زمین بازار تحت اختیار بخش دولتی میباشد. حجم معاملات این بازار حدود چهارصد میلیون تومان در روز است.[۳۵]
کارخانه قند
این کارخانه درسال ۱۳۴۷ توسط شرکت بلژیکی اوکماس و از طریق وزارت صنایع در ۵ کیلومتری جاده پیرانشهر-نقده واقع در استان آذربایجان غربی احداث شد، و طی سال های فعالیت خود، با استفاده از توانمندیهای موجود از ظرفیت ۱۰۰۰ تن به ۲۵۰۰ تن چغندر در روز توسعه یافتهاست. محصول تولیدی این واحد ۳۰٬۰۰۰ تن شکر سفید و ۳ میلیون لیتر الکل طبی و ۱۵٬۰۰۰ تن تفاله خشک در سال میباشد. کارخانه قند پیرانشهر با جذب ۳۶۵ هزار تن چغندرقند، مقام دوم بیشترین چغندر تحویلی را در کشور کسب کردەاست[۳۶]
مشاهیر
- شیخ شمسالدین برهانی از عارفان نامدار کردستان
- ماموستا ملا محمد بداقی فقیه و عارف شهیر
دانشگاهها و مراکز علمی
- دانشگاه آزاد اسلامی مرکز پیرانشهر
- دانشگاه پیام نور پیرانشهر
- دار العلوم سلطان صلاح الدین ایوبی
پیوند به بیرون
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای پیرانشهر دارد. |
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ http://www.encyclopaediaislamica.com/
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «تعداد جمعیت و خانوار تا سطح آبادی براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰». مرکز آمار ایران، ۱۳۹۳. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۲۰۱۴–۰۴–۰۶. بازبینیشده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «پایگاه جستجوی نامهای جغرافیایی». بازبینیشده در ۲۰۱۴–۰۹–۲۱.
- ↑ «اجرای طرح هم کد سازی تلفن ثابت» (فارسی). وبگاه شرکت مخابرات ایران. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۴. بازبینیشده در ۱ نوامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «تماس با شهردار پیرانشهر». پورتال شهرداری پیرانشهر. ۲۰۱۳-۱۱-۱۰. بازبینیشده در ۲۰۱۵-۰۳-۲۰.
- ↑ http://vista.ir/?view=article&id=541032
- ↑ http://www.chemical-victims.com/HomePage.aspx?TabID=۴۰۰۱&Site=chemical&Lang=fa-IR
- ↑ «مهمترین درخواست مردم پیرانشهر از استاندار برای همه منطقه». Javanpress.IR. ۲۰۱۴-۰۱-۲۵. بازبینیشده در ۲۰۱۴-۱۲-۲۷.
- ↑ «شهرستان پیرانشهر». صدا و سیمای مرکز مهاباد. ۲۰۱۴-۱۲-۲۷. بازبینیشده در ۲۰۱۴-۱۲-۲۷.
- ↑ پیرانشهرمقالات: مناطق گردشگری پیرانشهر
- ↑ ISNA - 11-20-2009 - 88/8/29 - سرویس: / میراث فرهنگی / شماره خبر: ۱۴۴۰۹۷۴
- ↑ معادن و سنگهای کشور
- ↑ سنگهای منحصرد به فرد پیرانشهر
- ↑ سایت خبری رکنیوز
- ↑ %DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%D9%۸۹. %D8%A8%D8%AE%D8%B4. %D9%۸۵٪D8%B9%D8%AF%D9%۸۶. %D8%AF%D8%B1. %D9%BE%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%۸۶٪D8%B4%D9%۸۷٪D8%B1. %D8%A8%D9%۸۷. %D9%۸۵٪D8%B1%D8%B2.40. %D9%۸۵٪D9%8A%D9%۸۴٪D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%AF. %D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%۸۴. %D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%AF.html موقعیت پیرانشهر
- ↑ %D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%D9%89. %D8%B3%D9%86%DA%AF. %D8%AF%D8%B1. %D9%BE%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1. %D8%A7%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AB. %D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF. %D8%B4%D8%AF.html GSI.ir - - اخبار و رویدادها - شهرک صنعتی سنگ در پیرانشهر احداث خواهد شد
- ↑ وضعیت آب و هوای
- ↑ پیرانشهر
- ↑ وضعیت اقتصادی پیرانشهر
- ↑ سایت رسمی پیرانشهر
- ↑ خبرگزاری موج:: پیرانشهر به شهر بزرگ تجاری و اقتصادی تبدیل شده است
- ↑ «پیرانشهر». Encyclopaedia Islamica Foundation. بنیاد دائرةالمعارف اسلامی. بازبینیشده در ۲۰۱۴-۱۲-۲۷.
- ↑ Khaneh Airport Map | Iran Airports
- ↑ Khaneh Airport (KHA) Details - Iran
- ↑ OITH - Piranshahr [Khaneh], IR - Location - Great Circle Mapper
- ↑ Encyclopaedia Islamica Foundation. بنیاد دائرةالمعارف اسلامی
- ↑ دانره المعارف بزرگ اسلامی - پیرانشهر
- ↑ دانره المعارف بزرگ اسلامی - پیرانشهر
- ↑ Encyclopaedia Islamica Foundation. بنیاد دائرةالمعارف اسلامی
- ↑ سایت رسمی پرتال آذربیجان غربی
- ↑ «Fars News Agency: بیشترین میانگین نرخ رشد جمعیت استان مربوط به پیرانشهر است». Fars News Agency. بازبینیشده در ۲۰۱۴-۱۲-۲۷.
- ↑ http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&geo=-1904&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&geo=456142513
- ↑ «یک شهر ایران در گروه هزار شهر سالم جهان قرار گرفت (+گزارش تصویری)». عصر ایران. ۲۰۱۲-۰۱-۱۵. بازبینیشده در ۲۰۱۴-۱۲-۲۷.
- ↑ پاکترین و سالمترین شهر ایران انتخاب شد + تصاویر
- ↑ جغرافیای اقتصادی شهرستان پیرانشهر
- ↑ [۱]