سنجیده‌روی سیاسی

سنجیده‌روی سیاسی نحوهٔ گفتار و رفتار و سیاست فردی است که در آن فرد در بیان منظور خود، ارائهٔ دیدگاه خود و یا به نمایش گذاشتن هنر خود سعی می‌کند تا اقلیت‌های آسیب‌پذیر و افراد به‌حاشیه‌رانده‌شده جامعه و یا افرادی را که به نوعی به آنها تبعیض اجتماعی روا داشته شده، نرنجاند و آنها را مورد آزار کلامی و یا تحقیر اجتماعی قرار ندهد. فرد سعی دارد در سیاست شخصی خود و با گفتار، رفتار یا دیدگاه‌های خود تا اندازه ممکن اخلاق عمومی و پذیرفته شده جامعه را درنظر بگیرد و در کلام، روش بیان و رفتار خود، این سیاست گذاری فردی و اخلاقی را مراعات کند. در غیر این صورت گفته می‌شود که وی در گفتار، رفتار یا دیدگاه خود ملاحظات نادرست داشته است و رفتار و گفتار او از منظر عمومی نادرست بوده است. به این اصطلاح به انگلیسی Political correctness گفته می‌شود.

گاه ممکن است فرد دیدگاه خود را با این ملاحظات اخلاق جمعی سازگار نبیند، اما چنین فردی با آشکار کردن دیدگاه ناسازگار خود ممکن است در موقعیت یک نژادپرست، زن ستیز، هموفوبیک (همجنسگراهراس)، ترانس هراس، ضد افراد دارای معلولیت و از این قبیل قرار بگیرد و مجبور به تصحیح سخن و یا رفتار خود باشد.

به‌ویژه در جوامع گوناگون رسانه‌های عمومی، مسئولان و مدیرانی که نقش تصمیم گیرنده در جامعه دارند، می‌کوشند تا در بیانات خود همواره سنجیده‌روی سیاسی را به نمایش بگذارند و از ابراز سخنانی که ممکن است توهین مذهبی، قومی، جنسیتی و یا اهانت به جامعه معلولان، سالمندان و یا گرایش‌های مختلف جنسی به‌شمار آید، بپرهیزند.

رسانه‌های عمومی و جمعی نیز سعی می‌کنند و مجبورند تا این سیاست‌گذاری کلی را رعایت کنند چون همیشه مورد دقت و توجه عمومی قرار دارند تا با انتشار مطالب و ارایه برنامه‌های خوداقلیت‌های سرکوب شده و یا گروه‌های مورد تبعیض را مورد آزار قرار ندهند، به تبعیض عمومی علیه آنها دامن نزنند و یا به طور مستقیم و یا غیرمستقیم و به نوعی نفرت پراکنی نژادی، جنسی و آزار و سرکوب اقلیت‌ها را تأیید نکنند.

امروزه افراد در محافل خصوصی و میان دوستان و آشنایان، هم‌چنان نظرات خود را با ملاحظه این سیاست و ملاحظه فردی بیان می‌کنند و درغیر این صورت ممکن است با واکنش‌های منفی و منتقدانهٔ اطرافیان خود روبه‌رو شوند.

شناور بودن مفهوم و رویکرد

حساسیت‌های عمومی و چارچوب‌های ملاحظهٔ این که چه کلامی و یا بیانی از منظر عمومی درست است، در جوامع گوناگون با یکدیگر فرق‌هایی دارد اما به نظر می‌رسد اصطلاح‌های مدرن با ملاحظه‌ها و سیاست گذاری‌های هنجارمند شکل می‌گیرند. نمونهٔ آنها را می‌توان در مورد اصطلاح‌های قدیم و جدید زیر مشاهده کرد:

• همجنسباز: اهانت به جامعه اقلیت‌های جنسی و همجنسگراها
• غربتی: اهانت به مهاجرین و یا اتباع خارجی
• کاکا سیاه (nigger): اهانت به جامعه سیاه‌پوست‌ها
• مُنگول بودن: اهانت به افراد دارای سندرم داون و اهانت به قوم مغول
• علیل، افراد ناتوان، افراد کم‌توان (Disable persons) اهانت به افراد دارای معلولیت
• کارگر جنسی به جای روسپی

در کنار موارد مشابه با موردهای ذکر شده در بالا، کوشیده می‌شود از کاربرد واژه‌هایی که به طور ضمنی برتری مرد نسبت به زن را القا می‌کند نیز پرهیز شود و برای آن‌ها واژه‌های جایگزین به کار رود. مانند: دلاوری بجای مردانگی، ایستادگی بجای پایمردی، فتوت بجای جوانمردی و ...

منابع

• Nigel Rees, The Politically Correct Phrasebook: what they say you can and cannot say in the 1990s, Bloomsbury, 1993, 192 pages, ISBN 0-7475-1426-7
• Wikipedia contributors, "Political correctness," Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۱).