ساعت
ساعت یا گاهنما[نیازمند منبع]، وسیله‌ای ابتکاری یا وسیله قرار دادن حرکات روزانه نجومی که برای اندازه‌گیری و تعیین زمان از آن استفاده می‌شود. این وسیله یا روش از قدیمی‌ترین اختراعات انسانی به شمار می‌رود.
محتویات
نقش ساعت در بهبود زندگی[ویرایش]
ساعت نقش مهم و جدی در بهبود زندگی تمام انسان‌های روی زمین دارد. تا قبل از اختراع شدن ساعت انسان‌ها برای کارهای روز مره خود نمی‌توانستند برنامه دقیقی بریزند و کارهای خود را با نظم بالا به جلو پیش به برند. اما با اختراع ساعت وضع خیلی فرق کرد و انسان‌ها توانستند با در نظر گرفتن زمان برنامه‌های دقیقی بریزند و کارهای خود را سریع تر و منظم تر به پیش ببرند و از هدر رفتن این نعمت مهم و با ارزش یعنی زمان جلوگیری کنند. جمله‌ای زیبا هم دربارهٔ زمان وجود دارد: وقت طلاست پس باید از ساعت برای برنامه‌ریزی استفاده کرد تا این طلای با ارزش را از دست ندهیم. این طلا را اگر از دست داد دیگر نمی‌توان به دست آورد. چون زمان را نمی‌توان به عقب برگرداند.
انواع ساعت بر اساس نحوهٔ کارکرد[ویرایش]
ساعت ستاره‌ای[ویرایش]
ساعت ستاره‌ای به اندازه‌گیری و تشخیص و تطبیق زمان در شب به وسیلهٔ ستارگانی شاخص گفته می‌شود. این روش معمولاً به کمک ستاره قطبی به‌عنوان یک نقطهٔ ثابت، با مقایسه و سنجش جابجایی بعضی ستارگان دب اکبر در هر فصل نسبت به زمان متعارف است. کارکرد این ساعت بیشتر با کمک حرکت ستارگان و وسیله قراردادن آنهاست. ساعت ستاره‌ای صرفاً ساعتی شبانه است.
ساعتهای آفتابی[ویرایش]
.
ساعتهای خورشیدی در دوران کهن به‌طور وسیع استفاده می‌شده‌اند.[۱][نیازمند منبع] این گونه از ساعت می‌تواند زمان را برحسب زاویه یا محل قرارگیری سایهٔ یک میله که با زاویهٔ مشخص نسبت به زمین قرار دارد، کار زمان‌سنجی را انجام دهد. این ساعت هم با وسیله قراردادن حرکت روزانهٔ خورشید و هم وسیلهٔ ابتکاری با استقرار شاخص مخصوص و مدرج کردن سایهٔ خورشید است. این ساعت، نقطهٔ مقابل ساعت ستاره‌ای، صرفاً ساعتی روزانه است.
این گونه از ساعت، به‌رغم قدمت آن، از دقت قابل‌قبولی برخوردار است و انواع دقیق آن زمان ظاهری خورشیدی را با خطای حداکثر ۱۵ دقیقه (ناشی از تاب‌خوردن محور گردش زمین به دور خود) معین می‌کند. ساعتهای آفتابیِ دقیق با یک جدول یا نمودار ارائه می‌شوند که این خطای اندازه‌گیری زمان را در ماه‌های مختلف سال تصحیح می‌کند.
به گفتهٔ هرودوت، نمونه‌های اولیهٔ این گونه ساعت به اقوام سومری و کلدانی بازمی‌گردد و قدمتی حداقل ۵۰۰۰ ساله دارد.[۱]
ساعتهای آبی[ویرایش]
ساعت‌آبی در کنار ساعتهای آفتابی احتمالاً قدیمی‌ترین ساعت ساخت بشرند. مدل‌های ابتدایی ساعت آبی باقی‌مانده از قرن ۱۶ پیش از میلاد از مصر و بابِل به‌دست آمده.[نیازمند منبع] این گونه معمولاً از دو ظرف تشکیل شده که آب با شدت معین از یکی به دیگری می‌ریزد. کاربردی‌ترین ساعت آبی متعلق به ایران است زیرا نه بر اساس خرافات و یا تفریح بلکه برای یک ضرورت اساسی زندگی کشاورزی و تقسیم سهام آب قنات و یا آب چشمه‌ها در مناطق کویری ساخته شده است. کالیستنس، مورخ یونانی ۳۲۸ پیش از میلاد، که در لشکرکشی اسکندر مقدونی به ایران همراه او بود، نوشته‌است: در اینجا (ایران)، در دهکده‌ها که آب را برحسب نوبت به کشاورزان برای زراعت می‌دهند، یک فرد از میان کشاورزان انتخاب می‌شود تا بر زمان نوبت (و تقسیم زمانی سهام قنات)نظارت داشته باشد.
ساعت شنی[ویرایش]
اولین نمونه‌های ساعت شنی در یک نقاشی از ۱۳۳۸ پس از میلاد دیده شده. این ساعت که معمولاً برای اندازه‌گیری مدت‌زمان‌های کوتاه استفاده می‌شده، از دو حباب شیشه‌ای تشکیل شده که با سوراخ کوچکی به یکدیگر متصل‌اند. شنِ ریز به علت نیروی جاذبه به حباب پایینی می‌ریزد. وقتی تمام شن به پایین ریخت مجموعه را برعکس می‌کنند تا فرایند تکرار شود.
ساعتهای مکانیکی[ویرایش]
ساعتهای مکانیکی معمولاً نشان دهنده زمان با استفاده از زاویه‌ها هستند. رایج‌ترین آنها ساعتهایی هستند که به صورت مدور درجه‌بندی شده است. این ساعتها به ۱۲ قسمت تقسیم شده‌اند که هر کدام نشان‌دهندهٔ یک ساعت (عقربه ساعت شمار آنرا نمایش می‌دهد) است. همچنین این ساعتها به ۶۰ قسمت تقسیم شده‌اند که هر کدام هم می‌توانند دقیقه و هم ثانیه را نمایش دهند (با استفاده از عقربه‌های ثانیه شمار و دقیقه شمار).
ساعت دیجیتال[ویرایش]
ساعتهای دیجیتال به نوعی از ساعتها می‌گویند که زمان را با استفاده از ال‌سی‌دی، LED و یا چراغ نشان می‌دهند. این ساعتها به دو صورت ۱۲ ساعته و ۲۴ ساعته هستند. این ساعتها با استفاده از مدارهای الکتریکی می‌توانند زمان را محاسبه و اعلام کنند. در ساعتهای جدیدتر ساعتها خود می‌توانند با استفاده از اینترنت ساعت خود را تنظیم کنند. نمونه‌هایی از ساعت دیجیتال <ساعت دیجیتال>
ساعت باینری[ویرایش]
ساعت باینری زمان را طبق اصول باینری نشان می‌دهد. ساعت، دقیقه و ثانیه در دو ستون با چهار سطر نشان داده می‌شود. مطابق شکل، سطر اول رقم ۱، سطر دوم ۲، سطر سوم ۴، و سطر آخر رقم ۸ است. ستون سمت چپ رقم دهگان و ستون سمت راست رقم یکان را نشان می‌دهد که با جمع ارقام هر ستون و جمع‌بندی آنها با هم، عدد ساعت، دقیقه و ثانیه به‌دست می‌آید.
ساعت اتمی[ویرایش]
ساعت اتمی گونه‌ای از ساعت است که فرکانس تشدید (رزونانس) استاندارد اتمی را به عنوان عنصر نگهداری زمان به کار می‌گیرد. این ساعتها دقیق‌ترین ساعت و استاندارد فرکانسی بسامد شناخته شده‌اند و به عنوان استانداردهای اولیه برای سرویس جهانی پخش زمان (Time Distribution Service)، برای کنترل فرکانس پخش برنامه‌های تلویزیونی و سامانه‌های موقعیت‌یاب جهانی (GPS) به کار می‌روند.
ساعتهای اتمی از پرتوافشانی (رادیو اکتیویته) استفاده نمی‌کنند، بلکه از نشانک‌های دقیق ریزموج استفاده می‌کنند. نشانک‌های مذکور هنگامی تولید می‌شوند که الکترون‌ها در اتم‌ها سطح انرژی خود را دگرگون می‌کنند و نور منتشر می‌شود.
انواع ساعت بر اساس اندازه و شکل[ویرایش]
ساعتها در اشکال و اندازه‌های مختلفی وجود دارند که برای کاربردهای مختلفی ساخته شده‌اند. بعضی از انواع مختلف ساعتها در زیر آورده شده است:
- ساعت جیبی:نوعی ساعت همراه است که این ساعت را در جیب می‌گذارند و معمولاً زنجیری کوچک دارد که به لباس شخص متصل می‌گردد.
- ساعت مچی:نوعی دیگر از ساعت همراه است که این ساعت توسط دو یا یک بند به دور مچ بسته می‌شود.
- ساعت دیواری:نوعی ساعت است که به دیوار نصب می‌کنند.
- ساعت ایستاده:نوعی دیگری از انواع ساعتها است. این ساعت ارتفاع بلندی دارد و به صورت ایستاده در گوشه‌ای از خانه می‌گذارند. این ساعت با استفاده از پاندول می‌تواند زمان را اعلام کند.
پانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ساعت موجود است. |
- وبگاه کلاک آی آر
- «Clock».
- «Atomic clock».
- پوریا ناظمی. «نگاهی به ساعتهای آفتابی». شاخهٔ آماتوری انجمن نجوم ایران. بازبینی‌شده در ۲۵ اردیبهشت ۸۶.
پیوند به بیرون[ویرایش]
- Science Museum - Time Measurement
- American Watchmakers-Clockmakers Institute
- National Association of Watch & Clock Collectors Museum
- Understanding a mechanical clock - with animations
- Civic-Time-Assorted public clocks and timepieces
- The Evolution of the Quartz Crystal Clock Article, by Warren A. Marrison, a key figure in the development of quartz crystal clocks, on the history of timekeeping up to the late 1940s from The Bell System Technical Journal, Vol. XXVII, pp. 510–588, 1948
- Oparin Clock
- The Concentrichron a clock and calendar made of concentric rings
- World's largest Grid Clock, New York - Google Maps
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
