سید ابوالقاسم خویی

سید ابوالقاسم موسوی خویی

شناسنامه
نام کامل	سید ابوالقاسم موسوی خویی
لقب	آیت‌الله العظمی
تاریخ تولد	۱۳۱۷ (قمری)
زادگاه	خوی
محل تحصیل	خوی، نجف
محل زندگی	نجف
محل مرگ	۱۴۱۳ (قمری) کوفه، عراق
مدفن	حرم علی بن ابی‌طالب
اطلاعات علمی
استادان	سید علی قاضی طباطبایی مرتضی طالقانی میرزای نائینی فتح‌الله شریعت اصفهانی مهدی مازندرانی آقا ضیاءالدین عراقی محمدحسین غروی اصفهانی 'سید عبدالهادی شیرازی'فهرست کامل اساتید
شاگردان	سید محمد نبوی دزفولی محمدتقی بهجت محمدصالح کمیلی ناصر مکارم شیرازی محمد صادقی تهرانی حسن صافی اصفهانی میرزا جواد تبریزی حسین وحید خراسانی سید محمد هاشم بن سید محمدتقی غضنفری سید عزالدین حسینی زنجانی سید علی محمد دستغیب سید عبدالکریم موسوی اردبیلی سید محمدصادق روحانی موسی صدر سید محمدباقر صدر سید جعفر شهیدی فهرست کامل شاگردان
تالیفات	نفحات الاعجاز البیان فی تفسیر القرآن معجم رجال الحدیث اجود التقریرات تکملة منهاج الصالحین مبانی تکملة منهاج الصالحین فهرست کامل آثار
وبگاه رسمی	http://www.alkhoei.net

سید ابوالقاسم خویی (زادهٔ ۲۸ آبان ۱۲۷۸ در خوی - درگذشتهٔ ۱۷ مرداد ۱۳۷۱ در کوفه) فقیه، مرجع تقلید شیعه، مفسر قرآن، و محقق علم رجال بود. او از تأثیرگذارترین و پُرمقلدترین مراجع شیعه در نیمهٔ دوم قرن بیستم به شمار می‌رود. از جمله آثار او می‌توان به البیان فی تفسیر القرآن در زمینهٔ علوم قرآنی و معجم رجال الحدیث در زمینهٔ رجال اشاره کرد. از شاگردان برجسته و در قید حیات او می‌توان سید علی خامنه‌ای (ولی فقیه و مرجع تقلید ساکن تهران)، سید علی سیستانی (مرجع تقلید ساکن نجف)، حسین وحید خراسانی (مرجع تقلید ساکن قم) و سید محمدصادق روحانی (مرجع تقلید ساکن قم)، را نام برد.

پس از مرگ سید محسن حکیم در سال ۱۹۷۰ او مرجعیت بیشتر شیعیان جهان را دارا شد و با پول خمسی که به او پرداخت می‌شد، حوزه‌های علمیهٔ فراوانی تأسیس کرد و کمک‌های بشردوستانهٔ بسیاری را به مردم خاورمیانه و جنوب آسیا فرستاد. او در جنگ ایران و عراق بی‌طرف ماند و به کمک مردم غیرنظامی هر دو طرف پرداخت.

او فعالانه به آزادی سید روح‌الله خمینی از زندان پس از حمله به مدرسهٔ فیضیه کمک کرد. او مخالف روابط صمیمانهٔ روحانیون با دولت بود و روابط دیپلماتیکی با حکومت پهلوی داشت تا بتواند آن‌ها را موعظه کند. اگرچه او در ابتدا با تعطیل‌کردن کلاس‌های خود در نجف، همبستگی خود را با انقلابیون ایران نشان داد، پذیرفتن دیدار با فرح پهلوی روابط او را با انقلابیون تیره کرد. خویی با انتقاد شدید هواداران خمینی روبرو بود، از این جهت که او برداشت خمینی از ولایت مطلقه فقیه را رد می‌کرد. او ولایت فقیه را محدود به ولایت بر یتیم، مسکین، و سفیهان می‌دانست. او در تلگرامی به خمینی، با خطاب قراردادن او با عنوان «حجت‌الاسلام»، تعبیر او را از ولایت فقیه به چالش کشید. پس از این روابط آن دو به سردی گرائیده ولی به دشمنی آشکار تبدیل نشد.

روابط خویی با دولت وقت عراق نیز تیره بود و در اوایل دههٔ ۸۰ میلادی، اموال او مصادره و شاگردان او دستگیر، شکنجه، و کشته می‌شدند. در جریان حمله عراق به کویت، او شیعیان را از خریداری کالاهایی که از کویت آورده شده بودند منع کرد. در خیزش شعبانیه شیعیان، او حمایت خود را از مجلس اعلای اسلامی عراق اعلام کرد که در قبال آن صدام حسین او را تا آخر عمرش در حبس خانگی نگه داشت.

علی‌رغم فعالیت‌های سیاسی، خویی بیشتر با تحقیقات مذهبی‌اش و شاگردانی که تربیت کرد شناخته می‌شود.

تحصیل

ابوالقاسم خویی در نیمه رجب ۱۳۱۷ قمری در خوی به دنیا آمد و علوم مقدماتی را تا ۱۳ سالگی در زادگاهش آموخت. در سال ۱۳۳۰ به نجف رفت و در درس خارج اصول فتح‌الله شریعت اصفهانی، مهدی مازندرانی، آقا ضیاءالدین عراقی، محمدحسین غروی اصفهانی، محمدحسین نائینی حضور یافت. کلام، تفسیر و فن مناظره را از محمدجواد بلاغی نجفی فراگرفت. او به خاطر علاقه‌اش به یادگیری حکمت و فلسفه در درس سید حسین بادکوبه‌ای حاضر شد.

ریاضیات، حساب استدلالی، هندسه فضایی، مسطحه و جبر را نزد سید ابوالقاسم خوانساری (میرصغیر) از نوادگان سید ابوالقاسم خوانساری (میرکبیر) آموخت.

او در عرفان مدتی را نزد سید علی آقای قاضی که از بزرگان عرفان در نجف می‌رفته است؛ ولی شخصی کاری می‌کند که پدر به او نامه بنویسد و او را از این کارها منع کند و با توجه به کلام پدر در این کار شبهه می‌کند و آن را رها می‌کند.

آثار

• نفحات الاعجاز
• البیان فی تفسیر القرآن
• معجم رجال الحدیث
• اجود التقریرات
• تکملة منهاج الصالحین
• مبانی تکملة منهاج الصالحین
• رساله در خلافت
• قصیده در مدح امیرالمؤمنین (ع)
• رساله در لباس مشکوک
• المسائل المنتخبة
• تعلیقه بر عروة الوثقی
• تعلیقه بر المسائل الفقهیة
• تهذیب و تتمیم منهاج الصالحین
• المسائل و الردود
• مستحدثات المسائل
• توضیح المسائل
• منتخب توضیح المسائل
• منتخب الرسائل
• تلخیص المنتخب
• تعلیقه المنهج لاحکام الحج
• مناسک حج
• منیة المسائل
• ازالة المحادة عن ملک المنافع المتضادة
• اضائة القلوب بتحقیق المغرب و الغروب
• انارة العقول فی انتصاف المهر بموت احد الزوجین قبل الدخول
• فقه القرآن علی المذاهب الخمس
• قاعدة التجاوز
• فهرست جامع الشتات میرزای قمی
• تقریرات درس فقه میرزای نائینی
• تقریرات درس فقه محقق اصفهانی
• حاشیه بر وسیلة النجاة
• حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری
• تعارض الاستصحابین
• تقریرات درس اصول محقق اصفهانی

شاگردان

دیدار اجباری آیت‌الله خویی با صدام حسین پس از شکست انتفاضه شعبانیه.

از شاگردان در قید حیات او می‌توان ناصر مکارم شیرازی، سید علی خامنه‌ای، سید علی سیستانی، حسین وحید خراسانی، سید محمدصادق روحانی را نام برد.

• میرزا علی فلسفی
• سید محمدهاشم غضنفری خوانساری
• شیخ موسی زین العابدینی
• سید محمد علی موحد ابطحی
• سید صادق روحانی
• سید محمد روحانی
• سید عزالدین حسینی زنجانی
• سید علی سیستانی
• محمدتقی بهجت
• شیخ حسن صافی اصفهانی
• سید تقی طباطبایی قمی
• میرزا جواد تبریزی
• حسین وحید خراسانی
• سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
• موسی شبیری زنجانی
• محمود انصاری قمی
• سید موسی صدر
• علی اکبر برهان
• محمدصادق سعیدی
• سید محمدمهدی موسوی خلخالی
• محسن کوچه‌باغی تبریزی
• محمدرضا جعفری
• سید علی محمد دستغیب
• سید محمدباقر صدر
• مسلم ملکوتی
• سید جعفر شهیدی
• محمدتقی جعفری
• محمد صادقی تهرانی
• سید جلال‌الدین فقیه ایمانی
• سید محمدحسین حسینی طهرانی
• محمدصالح کمیلی
• ابوالقاسم گرجی
• محمد اسحاق فیاض
• محمد هاشم صالحی
• سید محمدحسین فضل‌الله
• احمد وائلی
• شیخ محسن علی نجفی
• شیخ محمد اسحاق فیاض
• سید طیب جزایری
• هادی باریک بین
• ناصر مکارم شیرازی
• مجتبی تهرانی
• محمد آصف محسنی
• واعظ بهسودی
• سید محمد نبوی دزفولی
• سید مرتضی فیروزآبادی

خدمات اجتماعی

احداث کتابخانه، مدرسه، مسجد، حسینیه، خوابگاه، درمانگاه، بیمارستان، مؤسسه خیریه و دارالایتام، از خدمات او می‌باشد.

	کشور	موسسات
۱	ایران	مؤسسه خیریه حضرت آیت‌الله العظمی خویی (ره)، خوی بیمارستان خیریه حضرت آیت‌الله العظمی خویی (ره)، خوی درمانگاه خیریه امام موسی بن جعفر (ع) وابسته به مؤسسه خیریه حضرت آیت‌الله العظمی خویی (ره)، خوی سرای سالمندان حضرت آیت‌الله العظمی خویی (ره)، خوی مدینة العلم، قم کتابخانه آیت‌الله خویی، قم مدرسه و کتابخانه آیت‌الله خویی، مشهد دارالعلم، اصفهان مجتمع امام زمان (ع)، اصفهان
۲	آمریکا	مرکز الامام الخوئی الاسلامی، نیویورک مسجد و مرکز اسلامی، لوس آنجلس مسجد و مرکز اسلامی، دیترویت
۳	انگلستان	مرکز الامام الخویی، لندن مرکز الامام الخوئی، سوانزی مؤسسه امام الخویی، بریطانیا
۴	فرانسه	مرکز اسلامی
۵	هند	المجمع الثقافی الخیری، بمبئی
۶	پاکستان	مکتبه الثقافة و النشر «انتشاراتی»، کراچی جامعة الکوثر للدراسات الدینیة والعلوم الإنسانیة - اسلام‌آباد
۷	لبنان	مبرة الامام الخوئی، بیروت
۸	مالزی	مکتبة الثقافه و النشر، کوآلالامپور
۹	عراق	مکتبة الامام الخوئی، نجف مدرسه دارالعلم، نجف
۱۰	تایلند	مؤسسة دارالعلم، بانکوک مدرسه دینی، بانکوک مرکز دارالزهرا، یتانولغ
۱۱	کانادا	موسسه امام الخویی، مونترال
۱۲	بنگلادش	مدرسه دینی، داکا

از نگاه دیگران

آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی

سید علی خامنه‌ای:

عمر طولانی و پربرکت این مرد بزرگ که نزدیک به یک قرن امتداد یافت، سرشار از آزمایش‌های الهی و نشانگر سعی و تلاش یک انسان مؤمن و پرهیزگار است. ایشان در بسیاری از علوم اسلامی رایج در حوزه‌های علمیه از اساتید مسلم و کم‌نظیر به حساب می‌آمد. فقیهی بزرگ و اصولی‌ای عمیق و مفسری نوآور و رجالی‌ای صاحب مکتب و متکلمی زبر دست بود.

محمدجواد مغنیه:

او آفتابی است که اشعه‌های روشنگر آن در هر زمان و به هر نقطه‌ای پرتو افکنی می‌کند. او استاد من و استاد بزرگان علم و دانشمندان نجف می‌باشد. او همانند محوری است که علوم اسلامی به دور او می‌چرخد. او کسی است که حوزه نجف مرهون زحمات و فعالیت‌های علمی وی می‌باشد.

از نگاه فرزند

سید عبدالصاحب خویی که هم اینک مسئولیت مرکز امام خویی لندن را بر عهده دارد، از تعلق خاطر پدرش به حفظ حوزه نجف سخن گفته و می‌گوید که در سالهای ۱۳۵۰ که اخراج روحانیان از عراق شدت یافته بود، نزدیکان این مرجع شیعه به او پیشنهاد ترک عراق برای رهایی از فشار حکومت صدام را داشته‌اند اما او مخالفت کرده و گفته است نمی‌خواهد در زمان حیات او حوزه نجف تعطیل شود. او همچنین می‌گوید که پدرش تفاوت نظرهایی با آیت الله خمینی داشته اما مشورت‌هایی با هم داشته‌اند، نماز پسر او (مصطفی خمینی) را خوانده است و به رغم فشار شدید صدام حاضر نشده ایران را در جنگ عراق با ایران محکوم کند.

مناظره‌ها

او علاوه بر تدریس علوم اسلامی، در فن مناظره با مخالفان و دانشمندان سایر ادیان نیز خبره بود. در مناظره، شیوه سقراط را در پیش می‌گرفت و ابتدا، تظاهر به قبول گفتار طرف مقابل می‌کرد، آن‌گاه مانند یک شاگرد که در مقام دانش‌طلبی و استفاده از استاد دانشمند خود است، اشکالات و مطالبی را به عنوان سؤالات علمی، با مهارت خاصی پیش می‌کشید و موجب می‌شد که طرفِ مناظره حقایقی را به زبان آورد که ناخواسته، گفتار قبلی‌اش را نقض کند. بدین گونه او را در تناقض‌گویی و بن‌بست قرار می‌داد و راه فراری برای وی باقی نمی‌گذارد، جز این که ناگزیر به جهل و اشتباه خود اعتراف کند.

برخی نظرات

• او نظریهٔ ولایت مطلقه فقیه متعلق به سید روح‌الله خمینی را یک «بدعت عاری از هرگونه پشتوانه در قوانین و حکمت شیعی» می‌دانست.
• قراءات سبع فاقد سند معتبر به پیامبر اسلام می‌باشد.
• هیچ کاهش و افزایشی در قرآن رخ نداده‌است.
• تنها یک آیه از قرآن (آیهٔ نجوی) نسخ شده‌است.
• اختلاف افق، تأثیری در ثبوت هلال ندارد. اگر ماه در هر جای دنیا دیده شود، گرچه در نقاط دیگر ماه قابل رؤیت نباشد، اول ماه یا عید فطر ثابت می‌گردد.

درگذشت

او در روز شنبه، ۸ صفر ۱۴۱۳ ـ ۱۷ مرداد ۱۳۷۱، به علت بیماری قلبی در سن ۹۴ سالگی، در کوفه درگذشت و در مسجد الخضراء صحن حرم علی بن ابیطالب دفن شد. تصاویری از تشییع و خاکسپاری او که بعد از سقوط صدام منتشر شد حاکی از حضور تعداد کمی از نزدیکان و فضای سنگین امنیتی و حضور نظامیان بعث در داخل حرم در حین تشییع است و.

منابع

• شبکه اطلاع‌رسانی اجتهاد
• وب‌گاه رسمی
• مرکز اسلامی آیت‌الله خویی در انگلستان
• مدرسه الایمان آیت‌الله خویی در نیویورک
• سنگربانان اسلام (تألیف سید هادی غضنفری ج ۱، ص ۳۷، نشر نور، سال۱۳۷۲ قم)
• جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج ۳، چ ۱، نشر معروف، قم: ۱۳۸۲.
• سی سال ثمر. (تألیف مهندس سمانه صباحی. نشر صاحب‌الامر (عج)، قم: ۱۳۹۰.)
• ۱۱۰ تصویر از آیت الله العظمی خویی / از منبر تا مرقد
• پایگاه همکاری‌های خبری شیعه: شفقنا