سراب (شهر)

سراب
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	سراب
بخش	مرکزی
سال شهرشدن	۱۳۲۴
مردم
جمعیت	۴۴٬۸۴۶ تن در سال ۱۳۹۰
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۳ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۱۶۸۰ متر
آب‌وهوا
روزهای یخبندان سالانه	۱۴۸ تا ۱۵۰
اطلاعات شهری
شهردار	مرتضی اعیانی
ره‌آورد	لبنیات محلی، فطیر، محصولات کشاورزی، فرش دستبافت
پیش‌شماره تلفنی	۰۴۱
وبگاه	سایت اطلاع‌رسانی شهرستان سراب
تابلوی خوش‌آمد به شهر
سراب روی نقشه ایران ۳۷.۹۲۶۴° شمالی ۴۷.۵۴۸۱° شرقی / 37.9264; 47.5481

سراب، استان آذربایجان در دوره خلفای عباسی

سراب ( به ترکی آذربایجانی: ساراب ) یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان سراب در شرق این استان است. این شهر با ۵۹٬۴۹۳ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۰، هفتمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود. شهر زیبای سراب به دلیل واقع شدن در بین دو کوه سبلان و بزقوش، آب و هوایی سرد و کوهستانی دارد. این شهر در منطقه‌ای به وسعت ۱۳ کیلومتر مربع گسترده شده‌است. شهر سراب در ۸۶ کیلومتری غرب اردبیل، ۱۳۴ کیلومتری شرق تبریز، در ۱۸۵ کیلومتری میانه واقع شده‌است و با احداث راه جدید سراب به میانه این فاصله به یک سوم کاهش خواهد یافت تا علاوه بر سراب منطقه ارسباران نیز از بن‌بست خارج شود.

در حدود ۸٬۰۰۰ سال پیش از میلاد وجود مدارک و شواهد از گسترش روستاها، زندگی بر پایه کشاورزی و دامپروری در محدوده کوه‌های زاگرس و مناطقی مثل سراب، تپه گوران و علی کش ثابت شده است.

نام

حمدالله مستوفی در کتاب معروف خود یعنی نزهة القلوب می‌نویسد سراو شهریست از شرق سبلان مایل به قبله افتاد چو هوایش سرد است و آب آن از رودی که بدان شهر منسوب است از کوه سبلان برخیزد و به دریاچه چی چست (ارومیه) ریزد. مردمان این شهر سفید چهره‌اند و سنی مذهب. یاقوت حموی این شهر را «سراو» یا «سرو» ضبط کرده و گوید در سال ۶۱۷ هجری مغول به آن شهر حمله کرد آن شهر خراب شد و بیشتر اهالی کشته شدند. مورخین نیز سراب را سراو ذکر کرده‌اند که در کنار رودخانه سراو بنا شده و از این نام اسم شهر را سراو یا سراب گذاشته‌اند جغرافی نویسان قدیم به جای نام سراب لغت سراو را ذکر نموده‌اند. ابن حوقل در وصف این شهر گفته است سراو شهری است نیکو و دارای چند آسیاب و گرداگرد آن مزارع غله خیز و باغستان‌ها پر فراگرفته و مهمانخانه‌ای پاکیزه و بازارهای خوب دارد.

تاریخ

پیش از اسلام

قدمت این شهرستان آنطوری که از مدارک و کتابهای موجود در این زمینه بر میآید به دوره پیش از اسلام برمیگردد. وجود کتیبه اورارتویی، تپه‌های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشان گر قدمت تاریخی منطقه است. سراب در دوره امپراتوری اورارتویی از جمله مناطق دارای تمدن شهرنشینی بود. حتی پاره‌ای از محققین و باستان شناسان بر این باورند که قبور پراکنده در اطراف و اکناف شهر سراب، قدمتی بیش از سنگ نبشته‌های اورارتویی دارند همچنین، آثار به جای مانده از فتوحات حکمرانان اورارتویی قدمت تاریخی این منطقه را به سال‌های ۶۸۵–۷۳۰ ق. م می‌رساند.

در گوشه و کنار این شهرستان آثاری به صورت خطوط اورارتویی مبین این مطلب است و با عنایت به اینکه شهر سراب بر سر جاده ابریشم قرار داشته است، از قدیم الایام مورد توجه بوده است وجود آثار و علائم گورستانهای بسیار در سطح شهر سراب نشان می‌دهد که سراب از پرجمیعت‌ترین شهرهای منطقه در گذشته بوده است. یکی از شاخه‌های جاده ابریشم از ری به قزوین و فیروز آباد خلخال و بزغوش از راه سراب به تبریز می‌رسیده است و یکی دیگر از شاخه‌ها از راه قزوین و فیروز آباد خلخال به اردبیل از کنار و نزدیکیهای سراب می‌گذشته است.

وجود دو سنگ نبشته اورارتویی در جوار سراب در منطقه نشت اوغلی و دیزج رازلیق از نظر آثار تاریخی بسیار اهمیت دارد. آثار بدست آمده از دوره اورارتورها (معاصر مادها) به خط میخی نشانگر قدمت این شهر و تاریخی بودن آن می‌باشد. این دو سنگ نبشته نشان از فتح نامه شاهان اورارتور هاست. وجود این دو کتیبه نشانگر اهمیت این منطقه در آن زمانها می‌باشد اما معلوم نیست که شهرهای مفقود شده یاد شده در کتیبه‌های اورارتویی در کجا و کدام نقطه واقع هستند مسلماً مراکز مزبور مهم و سوق الجیشی بوده که در حوالی این کتیبه‌ها قرار داشتند. تاریخ نویسان قدیم تاریخ سراب را با تاریخ اهر و ارسباران به هم آمیخته دانسته‌اند.

مراکز تمدن عهد باستان، معمولاً پس از ویرانی و انهدام در اثر حملات دشمنان، دوباره بازسازی نمی‌شد، اما شهر سراب بعد از شکست اورارتوها، در دوران حکمرانی پارت‌ها نیز از رونق کافی برخوردار شد و مورد توجه حکم رانان پارتی بود. وجود تپه‌های باستانی، تل‌ها و سفالینه‌های کشف شده در منطقه، شاهد این مدعا است. در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی بر جای مانده که مبیّن اهمیت آن، در دوره ساسانی است.

پس از اسلام

در دوران بعد از حاکمیت اسلام در ایران و آذربایجان، شهر سراب هم چنان ارزش و اعتبار شهری خود را حفظ کرد و به لحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی و حاصل خیزی خاک همیشه مورد توجه حکم رانان بود.

شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی آذربایجان بود. نوشته‌اند که سلطان احمد اکودار که اسلام آورده بود، از دست ارغون خان و سرداران مغول به اردوی مادر که در سراب مستقر بود، پناه برد و در آن جا دستگیر شد و به دستور ارغون به سال ۶۸۳ کشته شد. بعد از شکست سلطان احمد اکودار ارغون خان مغول، شورای مغولان را در گردنه صائین به سال ۶۸۳ تشکیل داد.

در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با جانی بیگ خان از اولاد جوجی خان بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد. در اوایل حکم رانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل و میانه از شهرهای مهم به شمار می‌رفتند، سراب به دلیل نزدیکی به این شهرها و موقعیت سوق الجیشی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. شاه اسماعیل صفوی بعد از شکست در جنگ چالدران به سراب روی آورد؛ و در سال ۹۳۰ در این شهر درگذشت. جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و باعث ویرانی و خسارات جبران ناپذیری شد، ولی شاه عباس قوای عثمانی را در این شهر شکست داد.

به سال ۱۲۰۵ آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید و بعد از گریختن صادق خان از شهر، آغا محمد خان سراب را فتح کرد. صادق خان شقاقی درجنگ با فتح علی شاه نیز شکست خورده به سراب عقب‌نشینی کرد و بعد از اینکه جواهرات آغا محمد خان را به فتح علی شاه پس دارد، از طرف شاه قاجار بخشوده شد و به حکومت سراب منصوب شد. شهرستان سراب هم اکنون دربرگیرنده شهرها، بخش‌ها و روستاهای زیادی است و از مناطق آباد و سرسبز استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود.

وضعیت طبیعی

جغرافیا

شهر سراب با مساحت ۱۳ کیلومترمربع در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده‌است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۵۰ متر می‌باشد. براساس آخرین تقسیمات کشوری، شهر سراب مرکز ۹ دهستان و ۳ نقطه شهری به نامهای مهربان، شربیان و دوزدوزان است.

شهر سراب در حال حاضر از طریق جاده بستان آباد به شهر میانه ۱۸۰ کیلومتر می‌باشد که در صورت احداث یا مرمت جاده سراب به میانه این فاصله به ۶۵ کیلومتر کاهش می‌یابد که نقش به سزایی در خارج کردن منطقه ارسباران از بن‌بست با وجود ۱۲ شهرستان در آن دارد.

رودها

مهمترین رودخانه‌های جاری در منطقه عبارتند از سوین، آغمیون، پسلر و تاجیار که از دامنه‌های سبلان سرچشمه می‌گیرند و از شمال به جنوب جریان می‌یابند. رود وانِق چای نیز از کوه‌های بزقوش سرچشمه گرفته و در جنوب سراب با پیوستن به سایر رودخانه‌ها، آجی چای را تشکیل می‌دهد. در منطقهٔ مهربان هم رودخانهٔ ارزنق به آنها ملحق می‌شود.

روی هم رفته شهرستان سراب یکی از مناطق نسبتاً پرآب استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود و علاوه بر آبهای سطح الارضی تعداد ۱۳۵ حلقه چشمه و قنات نیز در منطقه وجود دارد.

آب و هوا

شهر سراب به واسطه قرار گرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است و یکی از نقاط سردسیر کشور به شمار می‌رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به طور متوسط ۱۴۸ تا ۱۵۰ روز در سال و مقدار بارندگی سالانه هم حدود ۲۵۰ میلی‌متر است.

مردم

قومیت

ساکنین شهرستان سراب از ترکان آذربایجانی بوده و به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می‌نمایند

مذهب

هرچند سفرنامه‌های متعلق به قبل از صفویه حاکی از مذهب سنی حنفی ساکنان سراب می‌باشد ولی در حال مذهب قاطبه مردمان این شهرستان مسلمان - شیعه اثنی عشری می‌باشد.

اماکن تاریخی

مساجد

مسجد جامع سراب که بنای آن بر عبادتگاهی متعلق به زمانی نامعلوم در مرکز شهر سراب به عهد ایلخانی احداث شده است مسجد سنگی اسنق و مسجد جمال آباد نیز که متعلق به عهد ایلخانی هستند نیز در این شهرستان قراردارند

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

منابع

• آفتاب
• ایرنا
• پورتال شهرداری سراب
• استانداری آذربایجان شرقی
• درباره سراب
• صدای سراب

پیوند به بیرون

• سراب در ویکی مپیا
• سایت اطلاع‌رسانی شهرستان سراب