آق‌قلا
| آق قلا | |
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| استان | گلستان |
| شهرستان | گرگان |
| بخش | آق قلا |
| نام(های) قدیمی | اسپی‌دژ (دژ سپید) |
| مردم | |
| جمعیت | 31626 نفر[۱] |
آق‌قلا یا آق قلعه، مرکز شهرستان آق‌قلا یکی از شهرهای استان گلستان ایران است. این شهر بر پایهٔ سرشماری سال ۱۳۹۰، ۳۱۶۲۶نفر جمعیت داشته است. شهرستان آق‌قلا، در طرفین رودخانهٔ گرگان و در شمال شهر گرگان قرار گرفته است. از سمت شمال به بخش اترک، از غرب به بخش مرکزی بندرترکمن، گمیشان، از جنوب به بخش مرکزی گرگان و دهستان ملک و از شرق به دهستان کتول و بخش مرکزی شهرستان گنبد قابوس محدود است. منابع درآمد مردم این شهرستان نخست زراعت و پس از آن صنایع دستی و کارگری است. محصولات عمده آن: گندم، جو، برنج، پنبه، حبوبات، نباتات علوفه‌ای، سیب زمینی و دانه‌های روغنی است که از طریق آبیاری و دیم به دست می‌آید. شهرستان آق‌قلا در شمال گلستان و در کنار رودخانهٔ گرگانرود با داشتن آثار تاریخی و صنایع دستی همچون انواع قالی ترکمن از مناطق گردشگرپذیر این استان است.
نام[ویرایش]
نام قدیمی این شهرمبارک اباد، «اسپی‌دژ» یا «دژ سفید» بوده‌است.[۲] اسپی در زبان مازندرانی (طبری) به معنای سفید می‌باشد.[۳] و ترکمن‌ها نام «آق‌قلعه» را بر آن نهاده‌اند. برای مدتی تا پیش از سال ۱۳۵۷ پهلوی دﮊ نامیده می‌شد، اما اکنون نام ترکمنی خود را باز یافته است.[۲]
تاریخچه[ویرایش]
این شهر در ۱۸ کیلومتری شمال شهر گرگان بر جلگه‌ای هموار در کنار رودخانهٔ گرگان با عرض جغرافیایی °۳۶ و َ۵۸ و طول جغرافیایی °۵۴ و َ۱۶ قرار گرفته است. براساس سرشماری تقریبی ۱۳۶۲-۱۳۶۳ تعداد خانوارهای آق‌قلعه ۷۹۹‘۱۳ نفر بوده است. آق‌قلعه شهر آبادی است که بر سر راه بندر ترکمن به گنبد قابوس قرار گرفته است. رودخانهٔ گرگان، آق‌قلعه را به هفت بخش تقسیم می‌کند. گفته می‌شود این شهر توسط شاه عباس در سال ۱۰۲۰ هجری قمری بنا شده است.
از بناهای قدیمی آق‌قلعه پل آجری است که در دوران صفویه بر روی رودخانهٔ گرگان ساخته شده است. در عکسی که در دورهٔ ناصرالدین شاه از این پل برداشته‌اند دو مناره در کنار پل دیده می‌شود. اکنون از این مناره‌ها اثری نیست. از مدتی پیش پل دیگری بر این رودخانه ساخته‌اند که با احداث آن، رفت و آمد وسایل نقلیهٔ موتوری از روی پل قدیمی صورت نمی‌گیرد، و از آن تنها به عنوان یکی از آثار قدیمی نگهداری می‌شود. این پل دارای ۵ چشمه با ساختمان قدیمی است و تعمیرات جدیدی نیز در آن شده است. از بناهای تاریخی دیگر این شهر قلعهٔ کهن آن است که اکنون خراب شده و تنها دیوارهای جنوبی و اندکی از دیوار شمال به جنوب آن بر جای مانده است. این قلعه به قلعهٔ مبارک‌آباد (نام پیشین آق قلعه) مشهور بوده است. دیوار قزل آلان که گفته می‌شود اسکندر آن را بنا نهاده و انوشیروان ساسانی آن را تعمیر کرده، از ۳ کیلومتری شمال آق‌قلعه می‌گذرد. این دیوار از دریای خزر شروع می‌شده و تا کوههای گلی داغ به طول تقریبی ۱۷۰ کیلومتر امتداد می‌یافته است. اکنون این دیوار، مخروبه است و بعضی از قسمتهای آن که هنوز پابرجاست بین ۲ تا ۴ متر ارتفاع دارد.
از دیدنی‌های آق قلا، پنجشنبه‌بازار این شهر است. در این بازار محلی و دیدنی، مردم از هر قشر و صنفی کالاهای خود را عرضه می‌کنند که در این میان عرضهٔ صنایع دستی مردم ترکمن، مانند قالی، قالیچه، و پُشتی‌های زیبا از همه دیدنی‌تر است.
از آثار طبیعی و تاریخی آق‌قلا می‌توان پل آق‌قلا، سد وشمگیر، تالاب اینچه، گلفشان‌های قارنی یاریق، اینچه، نفتیجه و دیوار تاریخی گرگان (قزل آلان) را نام برد.
منابع[ویرایش]
- ↑ http://aghghala.ir/
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «شهرستان آق قلا». ثبت احوال استان گلستان.
- ↑ لغتنامه طبرستان: اسپی
- دایره‌المعارف بزرگ اسلامی
|
||||||||||||||||||||
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
