حزب دموکرات کردستان ایران

حزب دموکرات کردستان ایران
حزب دموکرات کردستان ایران; حدکا
دبیرکل	مصطفی هجری
سخنگو	حسن شرفی
بنیانگذار	قاضی محمد
بنیانگذاری	1324
انشعاب	حزب دموکرات کردستان
ستاد	اربیلکردستان عراق
روزنامه	کوردستان
شاخه دانشجویی	اتحادیه دانشجویان دموکرات کردستان ایران
شاخه جوانان	اتحادیه جوانان دموکرات کردستان ایران
شاخه زنان	اتحادیه زنان دموکرات کردستان ایران
مرام	سوسیال دموکرات
تلویزیون	تیشک تی وی
کشور	ایران
وبگاه
	کردستان مدیا

حزب دمکرات کردستان ایران«حدکا» حزبی سیاسی در تاریخ کردستان ایران است که در روز ۲ آبان ۱۳۲۴ (برابر با ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ م.)توسط قاضی محمد در شهر مهاباد تاسیس شد.این حزب در حال حاضر اپوزیسیون جمهوری اسلامی است و علیه این دولت فعالیت می‌کند. مرکز آن در شهر اربیل مرکز کردستان عراق واقع شده‌است. دبیر کل کنونی آن مصطفی هجری است. شعار این حزب از روز نخست «خودمختاری برای کردستان» بود اما پس از چندین دهه از فعالیتهایش، در آغاز قرن بیست و یکم شعار خود را به «فدرالیسم برای ایران» تغییر داد.^[۱]^{[نیازمند یادکرد دقیق]} بخشی از حزب دمکرات کردستان ایران به نام حزب دمکرات کردستان در کنگره سیزدهم (۲۰۰۴) منشعب شد.

محتویات

۱ تاسیس
- ۱.۱ پس از انقلاب
۲ رهبری تشکیلات
- ۲.۱ انشعاب در حزب دمکرات کردستان ایران
۳ رابطه با سایر جریان‌ها
۴ کنگره‌های حزب دموکرات کردستان
۵ رهبران حزب دموکرات کردستان ایران (به ترتیب زمانی)
۶ جستارهای وابسته
۷ منابع
۸ پیوند به بیرون

تاسیس[ویرایش]

بیانیه تاسیس این حزب شامل هشت بند بود:

مردم کرد ایران باید از آزادی و خود گردانی در اداره امور خود بهره‌مند باشندو در چارچوب مرزهای ایران خود مختاری داشته باشند.
حق آموزش به زبان کردی و کاربست اداری زبان کردی باید برقرارشود.
انجمن ایالتی کردستان، باید بیدرنگ، موافق با قانون اساسی (مشروطه ۱۲۸۴ خورشیدی)انتخاب شود و بر تمام اموراجتماعی و دولتی(مناطق کردستان)نظارت کند.
کلیه کارکنان دولت در منطقه از خود منطقه باشند.
قانون واحد برای کشاورزان و مالکان وضع گردد و آینده این دو طبقه تامین شود.
حزب دموکرات کردستان برای تامین وحدت و دوستی کامل در مبارزه با مردم آذربایجان و سایر اقوامی که در آذربایجان زندگی می‌کنند (آشوریها، ارمنیها وغیره) کوششی خاص مبذول خواهد داشت.
حزب دموکرات کردستان ایران به خاطر پیشرفت کشاورزی و بازرگانی ورشد فرهنگ و بهداشت و همچنین باکیفیتترکردن زندگانی اقتصادی و معنوی خلق کرد به برداشت از معادن طبیعی کردستان دست می‌آغازد و دراینراه می‌کوشد.
ما آرزومندیم مللی که در ایران زندگی می‌کنند بتواند آزادانه در راه تامین سعادت وپیشرفت کشور خویش بکوشند.

۶۰ روز بعد از تأسیس یعنی روز دوم بهمن ماه ۱۳۲۴ (برابر با ۲۲ ژانویه ۱۹۴۶)، این حزب با استفاده از شرایط مناسب وخواست و پشتیبانی مردم (اشغال ایران توسط متفقین) و با حمایت دولت شوروی در بخشی از خاک کردستان ایران (که در اشغال شوروی بود) حکومتی به نام دولت جمهوری کردستان تشکیل داد. که موءرخین از آن به عنوان جمهوری مهاباد نام برده‌اند. علت آن این بود که پیشروی نیروهای شوروی به علت وجود نیروهای انگلستان که از جنوب آمده بودند متوقف شد لذا سنندج و مناطق اطراف آن به عنوان مناطق حائل میان شوروی و انگلستان در نظر گرفته شدند.^[۲]

جمهوری کردستان تنها ۱۱ ماه دوام آورد و علت آن خروج نیروهای شوروی به علت انعقاد قراردادی از جانب دولت وقت ایران با اتحاد جماهیر شوروی و بازپس گیری کردستان توسط نیروهای ایران بود. ارتش در ۱۶ آذر ۱۳۲۵ جمهوری مهاباد را سرنگون کرد و نخستین رهبر حزب دموکرات و رئیس جمهور وقت یعنی قاضی محمد را به همراه بسیاری دیگر (همچون حسن مازوجی) در میدان مرکزی شهر مهاباد به دار آویخت. اعدام‌های دیگری در سقز و سایر شهرها نیز صورت گرفت و از آن روز به بعد هم همچنان ادامه دارد. سایر اعضای حزب نیز یا زندانی شدند و یا موفق شدند به خارج و بویژه به مناطق کردنشین شمال عراق بگریزند.^{[نیازمند منبع]}

بعد از شکست جمهوری مهاباد دومین کنگره حزب دموکرات کردستان ایران تشکیل شد دو بخش مهم پا گرفت، یکی کمیته مرکزی و دیگری کمیته اجرایی. در کمیته مرکزی عبدالرحمان قاسملو و افراد سیاسی فعاّل بودند و در کمیته اجرایی افرادی از قبیلِ احمد توفیق و قادر شریف و... که به پیش‌مرگ معروف بودند فعالیت می‌کردند که در دهه ۱۳۴۰ در بخش‌های کردنشین ایران و گاه عراق، حضور فعال داشتند.

کمتر از دو سال بعد از سقوط جمهوری کردستان، حزب دموکرات فعالیت سیاسی و تشکیلاتی خود را از سر گرفت و طی مدت زمان کوتاهی در بیشتر مناطق کردستان ریشه دوانید. بعد از سقوط دولت مصدق در سال ۱۹۵۳ که آزادی‌های سیاسی در سراسر ایران سرکوب گردید فعالیت حزب دموکرات کردستان نیز دچار اختلال شد. اما دو سال بعد مجدداً حزب فعالیت سیاسی و نظامی خود را به صورت مخفی از سر گرفت.

دو حمله وسیع پلیسی به تشکیلات حزب دموکرات در سال‌های ۱۹۵۹ و ۱۹۶۴، ضربه سنگینی بر فعالیت حزب وارد کرد و موجب دستگیری حدود سیصد تن و فراری و مخفی شدن شمار بیشتری شد.^{[نیازمند منبع]} با این وجود این حزب به فعالیت خود ادامه داد. فعالیت حزب چنان اوج گرفت که در سال‌های ۱۹۶۷-۶۸ شماری از کادرها و اعضا حزب به مدت ۱۸ ماه دست به مبارزات مسلحانه علیه رژیم سلطنتی زدند.

بعد از شکست جمهوری کردستان، سطح رشد و تنزل جنبش کردها، به سطح اختلاف میان روابط ایران و عراق بستگی پیدا کرد. در آن زمان مرکز حزب دمکرات کردستان ایران به عراق انتقال یافت. در زمان عبدالرحمان قاسملو روابط بین حزب دمکرات کردستان ایران با حزب بعث عراق با حفظ استقلال سیاسی شروع شد.

پس از انقلاب[ویرایش]

به دنبال سقوط رژیم شاه در پی انقلاب ایران، در همان بهمن ماه ۱۳۵۷، پس از سرنگونی حکومت شاه و پیش از روی کار آمدن دولت موقت، حزب دموکرات کردستان به رهبری عبدالرحمان قاسملو فعالیت آشکار خود را از سر گرفت و تقریباً تمام کردستان را در کنترل داشت. حزب دموکرات کردستان ضمن برگذاری میتینگ و رژه مسلحانه در شهر مهاباد که در آن افراد مسلح حزب و افرادی از همه مناطق کردستان شرکت داشتند فعالیت مسلحانه علنی خود را آغاز نمود. همین عمل ماه بعد در سنندج تکرار شد اما پادگان ارتش در سنندج مقاومت کرد. ولی پس از سقوط پادگان ژاندارمری اسلحه موجود در پادگان ژاندارمری که برای سرکوب این حزب در آنجا انباشته شده بود به دست نیروهای این حزب رسید^{[نیازمند منبع]}

حزب دموکرات و حزب کومه له ضمن اعلام مخالفت با جمهوری اسلامی رفراندوم جمهوری اسلامی را تحریم کردند و خود با سلاحها و نیروی خود کنترل تقریباً تمام مناطق کردنشین استان آذربایجان غربی و بخش اعظم مناطق سنی مذهب استان‌های کردستان و کرمانشاه را به دست گرفتند^{[نیازمند منبع]} و این آغاز درگیری حزب دموکرات و کومه‌له با جمهوری اسلامی بود که سال‌ها به طول انجامید.^{[نیازمند منبع]}

سرانجام در ماه اوت ۱۹۷۹ و در ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ به فرمان آیت الله خمینی^{[نیازمند منبع]} تهاجم وسیعی توسط نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با کمک پیروان کرد انقلاب اسلامی به نیروهای حزب دموکرات کردستان و حزب کومه له صورت گرفت که باعث شد تا حزب دموکرات کردستان به خاک کشور عراق عقب نشینی کند و به فعالیت مسلحانه ادامه داد.^{[نیازمند منبع]} این حزب به همراه کومله در جریان جنگ ایران و عراق، از داخل با ارتش و نیروهای دفاعی ایران وارد مبارزه مسلحانه شدند. همچنین بعدها رهبری این حزب نیز مانند بقیه اپوزیسیون به خارج کشور رفت و تا امروز نیز مرکزیت این حزب در خارج از ایران است. حزب دموکرات همواره در خارج از ایران فعالیت‌هایی داشته و در تظاهرات‌های مختلف علیه جمهوری اسلامی شرکت داشته‌است.^{[نیازمند منبع]}

تا بحال دو بار دبیر کل‌های این حزب در خارج کشور ترور شده‌اند.^{[نیازمند منبع]} اولین بار در سیزدهم ژوئیه ۱۹۸۹ بود که عبدالرحمان قاسلمو به همراه تنی چند از سران حزب در وین ترور شد. بار دوم در هفدهم سپتامبر ۱۹۹۲ بود که صادق شرفکندی به شیوهٔ مشابهی در رستوران میکونوس در برلین به همراه تنی دیگر از سران حزب به قتل رسید.^{[نیازمند منبع]} هرچند جمهوری اسلامی ایران هیچگاه مسئولیت این ترورها را نپذیرفته اما تنی چند از عالیرتبه‌ترین مقامهای ایران شامل رفسنجانی و فلاحیان به دادگاه فراخوانده شدند ولی به دلیل عدم حضور در حال حاضر مورد تعقیب پلیس بین‌الملل هستند.^{[نیازمند منبع]}

رهبری تشکیلات[ویرایش]

رهبری حزب دموکرت کردستان را کمیته مرکزی تشکیل می‌دهد که در حال حاضر ۲۳ عضو اصلی و ۱۲ عضو علی‌البدل دارد. کمیته مرکزی در بین اعضا خویش ۷ نفر را به عنوان دفتر سیاسی بر می‌گزیندکه دبیر کل حزب یکی از آنان خواهد بود.

پس از روی کار امدن مصطفی هجری در کنگرهٔ سیزدهم، این حزب در سال ۲۰۰۴ شعار خود را از «دموکراسی برای ایران، خودمختاری برای کردستان» به «ایران فدرال و دموکرات» تغییر داد.. مصطفی هجری دبیر کل حزب دمکرات کردستان ایران، دومین دورهٔ انتخاب شدن بوش به ریاست جمهوری آمریکا را تبریک گفت که این امر انتقادهایی را برگزید.

اظهارات پی در پی مسئولان حزب دموکرات کردستان ایران مبنی بر اینکه ارومیه و ماکو ونقده وخوی... جزو سرزمین کردستان محسوب می‌شوند، و از جمله مصاحبه آقای رامبد لطفی پوری از مسئولان حزب با نشریه کردستان، که شهرهای نقده، سلماس و میاندوآب و ارومیه را ضمیمه کردستان کرده‌اند و باکرکوک مقایسه کرده و ترک‌ها را نیز مهمانان آن شهرها خوانده‌اند موجب بروز انتقادات شدیدی از این حزب شده‌است.

هجری در سخنرانی خود در کنفرانس استقلال کرد، رسماً اعلام کرد که:

«حزب دموکرات کردستان ایران هیچگاه استقلال کردستان را به عنوان یکی از اشکال حق تعیین سرنوشت نه تنها رد نکرده بلکه از آن به عنوان حق مسلم و مشروع ملت کرد در همه بخشهای کردستان یاد کرده‌است». دو ماه پس از سخنرانی دبیرکل، رامبد لطفی پور یکی از کادرهای بلندپایه آن حزب در کردستان و نیز وب‌گاه آن حزب از پاکسازی آذربایجان غربی و ترک بودن آن دیار سخن گفت: «چنانکه میدانیم شهر ماکو همچون برخی از دیگر شهرهای آذربایجان مانند ارومیه - نقده - میاندوآب - سلماس و.... بافت جمعیتی آن از ترکیب دو ملت کرد وترک به وجود آمده‌است. همچنانکه جمعیت کرکوک در کردستان را کرد وترک وعرب تشکیل می‌دهند. اما واقعیت این است که کرکوک شهری کردی است به همین صورت ماکو - ارومیه - نقده - میاندوآب - سلماس هم شهرهای کردستان بزرگ هستند این واقعیت مناقشه بردار نیست. این شهرها ساکنان کرد زبان هستند و ترکها در آنجا مهمانند وقابل احترام وباید با انها محترمانه رفتار نمود. همچون اقلیتی ساکن این سرزمین اند. در سرزمین کردها به سر می‌برند. براین مسئله هیچ ایرادی نیست»^[۳].

انشعاب در حزب دمکرات کردستان ایران[ویرایش]

عبدالله حسن‌زاده^[۴] دبیرکل قبلی حزب دمکرات کردستان ایران همراه با چندین تن از اعضای با سابقه و رهبری حزب در تاریخ ۱۶٫۱۲٫۲۰۰۶اعلام کردند که به اعتراض از عملکردهای جناح تمامیت خواه به رهبری مصطفی هجری، راه خود را از راه اکثریت کمیته مرکزی منتخب کنگره سیزدهم حزب جدا و از این تاریخ به بعد با نام حزب دموکرات کردستان که نام سابق حزب نیز هست فعالیت خواهند کرد عبدالله حسن زاده^[۴]، روز پنج شنبه هفتم دسامبر ۲۰۰۶ به خبرگزاری فرانسه گفته‌است که انشعاب او وهم حزبی‌هایش صلح آمیز و بدون هرگونه درگیری انجام شده‌است. آقای حسن زاده که در کوی کردستان به سر می‌برد می‌گوید در دو سال گذشته بحث اصلی در درون حزب، پیرامون اصلاح ساختار رهبری جمعی حزب بود و به دلیل عدم رسیدگی به خواست هایمان، به این نتیجه رسیدیم که این تصمیم را بگیریم. حزب دمکرات کردستان می‌گوید علت انشعاب، اختلاف بر سر مسئله رهبری حزب بود. در همین زمینه، کمیته مرکزی حزب دمکرات کردستان در اطلاعیه‌ای گفته‌است میانجی گری‌های حزب دمکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان عراق در ترغیب اکثریت کمیته مرکزی به اجرای قوانین حزب بی نتیجه بوده‌است.

رابطه با سایر جریان‌ها[ویرایش]

حزب دموکرات کردستان ایران در تاریخ خود با جریانات مختلفی رابطه‌های مختلفی داشته‌است. در زمان جمهوری مهاباد این حزب رابطهٔ حسنه‌ای با فرقه دموکرات آذربایجان داشت. پس از جمهوری مهاباد میان حزب دمکرات کردستان و حزب توده ایران تا کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ وحدت تشکیلاتی وجود داشت.

بعد از شکست جمهوری مهاباد، سطح رشد و تنزل جنبش کردها، به سطح اختلاف میان روابط ایران و عراق بستگی پیدا کرد. در آن زمان مرکز حزب دمکرات کردستان ایران به عراق انتقال یافت. در زمان عبدالرحمان قاسملو روابط بین حزب دمکرات کردستان با حزب بعث عراق به سطح همکاری رسید.

در دورهٔ جنگ مشترک علیه جمهوری اسلامی این حزب گاهی با کومه‌له مشارکت‌هایی داشت اما نهایتاً به درگیری‌هایی نظامی با این سازمان کشیده شد جنگ کومله و حزب دموکرات کردستان ایران (دهه ۶۰) که اوج آن جنگ این دو نیرو با هم در اواسط دههٔ ۶۰ بود. (بعداً هر دو نیرو از ایجاد درگیری بین همدیگر «احساس تاسف» کرده‌اند).

در زمان جنگ ایران و عراق نیروهای این حزب در کردستان عراق مستقر بودند و با این دولت علیه ایران متحد شدند و با دریافت پول و اسلحه از عراق با ارتش ایران در زمان جنگ ایران و عراق جنگیدند.^{[نیازمند منبع]}

کنگره‌های حزب دموکرات کردستان[ویرایش]

حزب دموکرات کردستان ایران تاکنون پانزده بار کنگره حزبی برگزار نموده‌است:

کنگره اول ۱۹۴۵
کنگره دوم ۱۹۴۶
کنگره سوم ۱۹۷۳
کنگره چهارم ۱۹۸۰
کنگره پنجم ۱۹۸۱
کنگره ششم ۱۹۸۴
کنگره هفتم ۱۹۸۵
کنگره هشتم ۱۹۸۸
کنگره نهم ۱۹۹۲
کنگره دهم ۱۹۹۵
کنگره یازدهم ۱۹۹۷
کنگره دوازدهم ۲۰۰۰
کنگره سیزدهم ۲۰۰۴
کنگره چهاردهم ۲۰۰۸
کنگره پانزدهم ٢٠١٢

در کنگره بیستم بین‌الملل سوسیالیست که طی روزهای ۹ تا ۱۱ سپتامبر ۱۹۹۶ در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شد، حزب دموکرات کردستان ایران به عنوان عضو بین‌الملل سوسیالیست پذیرفته شد.^{[نیازمند منبع]}