آرامگاه خواجوی کرمانی

آرامگاه خواجو جمال‌الدین ابوعطاء محمود بن محمود کرمانی معروف به خواجوی کرمانی در سال ۶۷۹ هجری به دنیا آمد و در واقع بزرگترین شاعر شهر کرمان است، ولی زادگاهش را ترک گفت و به سیر و سیاحت پرداخت و در اواخر عمر در پناه ابواسحاق اینجو به سر می‌برده است و با بسیاری از بزرگانی چون عبید زاکانی، سلمان ساوجی، عماد فقیه کرمانی، خواجه حافظ شیرازی و صوفی مشهور شیخ امین‌الدین بلیانی مراودات و نزدیکی داشته است. آثار وی را می‌توان به دو قسمت تقسیم کرد: دیوان و مثنوی‌ها

خواجو دارای دو دیوان «صنایع الکمال» و «بدایع الجمال» می‌باشد مثنویات خواجو نیز همانند خمسهٔ نظامی دارای ۵ مثنوی است:

۱- همای و همایون ۲- کمال‌نامه ۳- روضةالانوار ۴- گل و نوروز ۵- گوهرنامه <گلشن شیراز ref name>

در شمال شیراز، در دامنه کوه صبوی و در ابتدای جاده شیراز - اصفهان، در تنگ الله اکبر قرار گرفته‌است. قبر وی مشرف بر دروازه قرآن می‌باشد. آب چشمه معروف رکناباد نیز از کنار مقبره خواجو می‌گذرد. این آرامگاه در سال ۱۳۱۵ شمسی با اعتبارات اداره فرهنگ فارس ساخته شد. محل آرامگاه در محوطه‌ای بدون سقف قرار دارد. در وسط صفه آن سنگ قبری است که بالای آن محدب و دارای برآمدگی است. روی این سنگ کتیبه‌ای که بیانگر قبر خواجو باشد وجود ندارد. فقط بالای سنگ عبارت: کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام به خط ثلث نوشته شده‌است.. در بالا و پایین قبر نیز دو ستون سنگی کوتاه قرار دارد که طبق رسم آن زمان در بالا و پایین قبور عرفا و شعرا وجود داشته‌است. در سال ۱۳۳۷ شمسی اداره باستان‌شناسی فارس اقدام به ساخت یک اتاق در قسمت شمالی محوطه آرامگاه کرد. در پیشانی این اتاق دو غزل از غزلیات خواجو به خط نستعلیق بر روی کاشی‌های آنجا نوشته شده‌است با این مطلع:

دوش می‌کردم سؤال از جان که آن جانانه کو؟ گفت: بگذر زان بت پیمان شکن پیمانه کو؟ …

و دیگر به مطلع

صبحدم دل را مقیم خلوت جان یافتم از نسیم صبح بوی زلف جانان یافتم …

که هم اینک این اتاق تبدیل به فرهنگسرای خواجو گردیده‌است. کمی بالاتر از مقبره خواجو ۳ غار به چشم می‌خورد. یکی از آنها غاری است که محل عبادت و ریاضت زهاد و مشایخ بوده و خواجو نیز مدتی در آن جا به عبادت مشغول بوده‌است. غار دیگر که در دهانه آن طاقی ضربی از نوع طاق کجاوه‌ای از سنگ و آجر زده شده محل قبر خواجه عمادالدین محمود، وزیر معروف شاه شیخ ابواسحاق اینجو است. در کنار این غار نقش برجسته‌ای از جنگ رستم و شیر دیده می‌شود که به دستور حسینعلی میرزا فرمانفرمای فارس در سال ۱۲۱۸ ه. ق ساخته شده‌است. در کنار آن نیز نقش برجسته ناتمامی از فتحعلی شاه قاجار و دو تن از پسرانش به چشم می‌خورد. در دو طرف این نقش برجسته دو نیم ستون به سبک ستون‌های دوره زندیه در درون کوه کار شده‌است. در سال ۱۳۷۰ به همت دانشکده ادبیات دانشگاه کرمان، کنگره بزرگداشت خواجو در کرمان برگزار شد و مراسم اختتامیه این کنگره در شیراز انجام شد. با همین انگیزه به همت شهرداری شیراز و استانداری فارس، آرامگاه خواجو مرمت و بازسازی شده که شامل بازسازی کف و بدنه و ایجاد یک سری دیواره‌های عمودی با مصالح سنگ است. هم چنین مجسمه‌ای از سر و صورت خواجه از سنگ تراشیده شده، در این مکان قرار گرفته‌است. بنای آرامگاه خواجوی کرمانی به شماره ۹۱۶ در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسید.

جستارهای وابسته

• تنگ الله اکبر
• دروازه قرآن
• شیراز

منابع

خبرگزاری مهر
آفتاب