جمشید آموزگار
جمشید آموزگار | |
|---|---|
 | |
| هفتاد و یکمین نخست‌وزیر ایران | |
| دوره مسئولیت ۱۶ مرداد ۱۳۵۶ – ۵ شهریور ۱۳۵۷ | |
| پادشاه | محمدرضا پهلوی |
| پس از | امیر عباس هویدا |
| پیش از | جعفر شریف‌امامی |
| وزیر دارایی | |
| دوره مسئولیت ۱۲ بهمن ۱۳۴۳ – ۷ اردیبهشت ۱۳۵۳ | |
| پس از | امیرعباس هویدا |
| وزیر کشور | |
| دوره مسئولیت ۷ اردیبهشت ۱۳۵۳ – ۱۶ مرداد ۱۳۵۶ | |
| نخست‌وزیر | امیرعباس هویدا |
| پس از | محمد سام |
| پیش از | امیر قاسم معینی |
| وزیر بهداری | |
| دوره مسئولیت ۱۶ اسفند ۱۳۴۲ – ۱۲ بهمن ۱۳۴۳ | |
| نخست‌وزیر | حسنعلی منصورامیرعباس هویدا |
| وزیر کشاورزی | |
| دوره مسئولیت ۹ آبان ۱۳۳۸ – شهریور ۱۳۳۹ | |
| نخست‌وزیر | منوچهر اقبال |
| وزیر کار | |
| دوره مسئولیت ۹ شهریور ۱۳۳۷ – ۹ آبان ۱۳۳۸ | |
| نخست‌وزیر | منوچهر اقبال |
| دبیرکلی حزب رستاخیز | |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۴ تیر ۱۳۰۲ تهران |
| درگذشته | ۶ مهر ۱۳۹۵ (۹۳ سال) بتزدا، ایالت مریلند، ایالات متحده آمریکا |
| ملیت |  |
| اقامتگاه | ایالات متحده |
| محل تحصیل | دانشگاه کورنل دانشگاه واشینگتن |
| پیشه | رئیس اجلاس اوپک در تهران |
| تخصص | سیاست مدار |
جمشید آموزگار (زادهٔ ۴ تیر ۱۳۰۲ در تهران[۱][۲] – درگذشته در ۶ مهرماه ۱۳۹۵ در بتزدا[۳][۴][۵]) مهندس، اقتصاددان و دولتمرد ایرانی بود. او از مرداد ۱۳۵۶ تا شهریور ۱۳۵۷ نخست‌وزیر ایران بود. پیشتر نیز، وزیر کار، کشاورزی، کشور، بهداری، کارشناس بانک جهانی (رئیس مجمع سالانه این بانک در سال ۱۳۴۶) و صندوق بین‌المللی پول و رئیس دوره‌ای اوپک بود.[۱] آموزگار تنها نخست وزیر تحصیل کرده آمریکا بود.
تدوین و تصویب نخستین قانون کار کشور، لوایح قوانین امور استخدامی، تلاش در جهت تثبیت قیمت نفت ایران و تزریق در آمدهای حاصل از فروش نفت به ارکان و زیر ساخت‌های اقتصادی کشور، به خصوص اقتصاد کشاورزی ایران از جمله اقدامات در دوره نخست وزیری او در فاصله سال‌های۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷ بود. جمشید آموزگار در ۶ مهر ۱۳۹۵ در سن ۹۳ سالگی درگذشت.
اوان زندگی و تحصیلات
جمشید آموزگار متولد چهارم تیر ماه ۱۳۰۲ در تهران است. پدرش حبیب‌الله آموزگار از قضات وزارت عدلیه رضاشاه و عضو مجلس مؤسسان و دوره‌های دوم و سوم مجلس سنای ایران بود و در کابینه حسین علاء وزارت فرهنگ را بر عهده داشت. مادر جمشید از اولین زنان تعلیم یافته علم جدید بود.[۱]
وی دوران ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند و تحصیلات دانشگاهی اش با جنگ جهانی دوم مقارن شد. او تحصیل در رشته‌های حقوق و اقتصاد دانشگاه تهران را رها کرد و به آمریکا رفت. در دانشگاه کرنل کارشناسی و پی اچ دی مهندسی راه و ساختمان را به ترتیب در سال‌های ۱۳۲۴ و ۱۳۳۰ دریافت کرد[۶] او همچنین فوق لیسانس مهندسی هیدرولیک را در ۱۳۲۶ از دانشگاه واشینگتن دریافت کرد.[۷] در سال ۱۳۲۸ فعالیت‌های اجرایی خود را با سمت کارشناسی در سازمان ملل متحد آغاز کرد. در سال ۱۳۳۰ به ایران بازگشت و دو سال بعد به استخدام وزارت بهداشت درآمد و معاون آن وزارتخانه در امور مهندسی بهداشت شد.[۲]
وزارت
درسال ۱۳۳۷ دکتر منوچهر اقبال او را به وزارت کار برگزید که البته دوره کوتاهی را شامل می‌شد در دوره وی نخستین قانون کار ایران از تصویب مجلسین گذشت. در آبان ماه ۱۳۳۸ در پی ترمیم کابینه خود بار دیگر آموزگار را به وزارت کشاورزی منصوب کرد. در این دوران به تهیه اولین قانون اصلاحات کشاورزی مأمور شد. جمشید آموزگار در سال ۱۳۴۲ توسط حسنعلی منصور (نخست وزیر وقت)، به وزارت بهداری منصوب شد. دولت منصور، دولتی با چهره‌های جوان متمایل به آمریکا بود که با ترور او برچیده شد و آموزگار در دولت جدید به ریاست امیرعباس هویدا در سال ۱۳۴۳ به وزارت بهداری منصوب شد. در دولت بعدی نیز هویدا از وی برای وزارت دارایی استفاده کرد. در سال ۱۳۴۶ آموزگار در مقام یک کارشناس اقتصادی ایران به مجمع سالانه بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول راه یافت و در همانجا به ریاست مجمع سالانه بانک مذکور انتخاب شد.[۲] آموزگار تا سال ۱۳۵۴ در این وزارت فعال بود. در این دوران، امور مربوط به قیمت گذاری نفت و اوپک برعهده وی نهاده شد و به طور مستقیم با محمدرضا شاه پهلوی در ارتباط بود. در سال ۱۳۵۲، به همراه دیگر وزرای نفتی جهان در کنفرانس اوپک در وین توسط کارلوس شغال مارکسیست گروگان گرفته شد و سرانجام با وساطت جامعه جهانی پس از دو روز آزاد شد. او پس از آزادی «جان خود را در راه اعلیحضرت همایونی بی‌ارزش» خواند.
جمشید آموزگار در سال ۱۳۵۲، به عضویت در هیئت امنای دانشگاه تهران منصوب شد و در دی ماه همان سال ریاست اجلاس اوپک در تهران عهده دار شد و هویدا در کابینه جدید خود وزارت کشور را به آموزگار داد.
نخست‌وزیری
 |
متن مربوطه در ویکینبشته: تصمیم قانونی دایر بهابراز رایاعتماد به دولت جناب آقای جمشید آموزگار نخست‌وزیر |
پس از ایجاد حزب رستاخیز توسط شاه، آموزگار به این حزب پیوست. در چهارم بهمن ۱۳۵۴ مسئول هماهنگی خدمات شهری در حزب شد و بالاخره در ششم آبان ۱۳۵۵، بعد از هویدا به عنوان دومین دبیرکل «حزب رستاخیز ایران» و مشاور نخست‌وزیر به کنگره حزب معرفی گردید. پس از پایان رسیدن حکومت سیزده ساله هویدا، شاه آموزگار را در سال ۱۳۵۶ به نخست وزیری برگزیده شد. به اعتقاد برخی، شاه با انتخاب آموزگار در صدد برآمده بود تا خود، با مشارکت بخشیدن به مخالفانش، فرصت بحران زایی در ایران را از منتقدانش بگیرد. اما عملاً در دوران نخست او، مخالفت‌ها بالا گرفت. برنامه دولت او فضای باز سیاسی، صرفه جویی و مهار بحران‌های اقتصادی اعلام شد.
رویدادهایی که در دوران نخست وزیری جمشید آموزگار روی داد و به جریان سرنگونی حکومت پهلوی سرعت بیشتری بخشید عبارت‌اند از:
- درگذشت سید مصطفی خمینی
- چاپ مقاله ایران و استعمار سرخ و سیاه در روزنامه اطلاعات در ۱۷ دی ماه ۱۳۵۶ و پیامدهای آن
- ایجاد حکومت نظامی در شهرهایی چون اصفهان
- آتش‌سوزی سینما رکس آبادان
این رخدادها سرانجام منجر به استعفای آموزگار از نخست وزیری در چهارم شهریور و استعفا از دبیرکلی حزب رستاخیز در مهر ۱۳۵۷ شد و او در اوج انقلاب به خاطر بیماری همسر آلمانی خود کشور را به قصد آمریکا ترک کرد و از کشته شدن رهایی یافت. وی از آن زمان تا پایان عمر خویش در آمریکا اقامت داشت.
زندگی شخصی
جمشید آموزگار سه برادر با نام‌های جهانگیر، کوروس و هوشنگ داشت. جهانگیر به وزارت دارایی و کوروس به وزارت مسکن و آبادانی رسیدند. وی در در اواخر دوره حضور خود در آمریکا برای تحصیل با یک زن یهودی آلمانی‌تبار به نام «اولریکه» ازدواج کرد. پس از انقلاب فعالیت‌های وی بر اقتصاد جهانی و صندوق بین‌المللی پول متمرکز بود. او ابتدا به فلوریدا نزد پدر زن خود اقامت داشت و سپس به همراه برادرش جهانگیر آموزگار یک شرکت ساختمانی بنیاد نهاد.[۲] او و همسرش در سال ۲۰۰۶ یک بورس تحصیلی برای دانشجویان کارشناسی که رشته یا ماینر ایران شناسی را در دانشگاه مریلند در کالج پارک تحصیل کنند پایه گذاشتند.[۸]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ «جمشید آموزگار». پژوهشکده باقر العلوم. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «تاریخ ایرانی». ۲۰۱۶-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۰۹-۲۸. از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک) - ↑ نخست‌وزیر پادشاه؛ بدترین زمان ملاقات با سرنوشت، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ جمشید آموزگار، از نخست‌وزیران دوران پهلوی درگذشت، رادیو فردا
- ↑ جمشید آموزگار، نخست‌وزیر پیشین ایران درگذشت، صدای آمریکا
- ↑ "Cornell Alumni News Vol. 62, No. 11 (March 1, 1960)" (به انگلیسی). 1960-03-01. Retrieved 2016-09-28.
{{cite web}}: Unknown parameter|وبگاه=ignored (help)نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (link) - ↑ University, Cornell (2014-01-24). "Graduate School ANNOUNCEMENT FOR 1950-1951 SESSIONS" (به انگلیسی). Retrieved 2016-09-28.
{{cite web}}: Unknown parameter|وبگاه=ignored (help)نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (link) - ↑ "Ulrike and Jamshid Amouzegar Undergraduate Scholarship in Persian Studies" (به انگلیسی). Retrieved 2016-09-28.
{{cite web}}: Unknown parameter|وبگاه=ignored (help)
منابع
پیوند به بیرون
 |
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به جمشید آموزگار در ویکیگفتاورد موجود است. |
- جمشید آموزگار اولین نخست وزیر بحران
- از جمشید آموزگار تعداد ۴۶۱ برگ سند در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران موجود است.
- Iran in the last 3 centuries. Alireza Avsati. جلد دوم. شابک ۹۶۴-۹۳۴۰۶-۴-۵
- مطلب برگرفته از مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، نوشتار از فاطمه معزی
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانه‌های ملی | |
| سایر | |
- افراد مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران
- اهالی استهبان
- اهالی تهران
- تبعیدشدگان مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران در ایالات متحده آمریکا
- دانشآموختگان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
- دانشآموختگان دانشکده فنی دانشگاه تهران
- دانشآموختگان دانشگاه کرنل
- دور از وطنهای اهل ایران در ایالات متحده آمریکا
- زادگان ۱۳۰۲
- زادگان ۱۹۲۳ (میلادی)
- فارسیزبانان
- مهاجران ایرانی به ایالات متحده
- نخست‌وزیران ایران
- وزیران بهداری ایران
- وزیران دارایی ایران
- وزیران دولت امیرعباس هویدا
- وزیران دولت حسنعلی منصور
- وزیران مشاور و رئیسان سازمان برنامه و بودجه ایران
- درگذشتگان ۱۳۹۵
- درگذشتگان ۲۰۱۶ (میلادی)
- وزیران ایران
- اهالی استان فارس
- دانشآموختگان دانشگاه تهران