پیرانشهر
| پیرانشهر | |
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| استان | آذربایجان غربی |
| شهرستان | پیرانشهر |
| سال شهرشدن | دوره صفوی[۱] |
| مردم | |
| جمعیت | ۹۵٬۷۱۶ نفر (۱۳۹۰)[۲] [۳] |
| رشد جمعیت | ۱٫۸ |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱٬۵۰۲ متر[۴] |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | کامران فاتح[۶] |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۴۴[۵] |
| وبگاه | فرمانداری پیرانشهر |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
پیرانشهر یکی از شهر های کردنشین استان آذربایجان غربی در شمال غربی ایران است. پیرانشهر به لحاظ تقسیمبندی مناطق کردنشین جزء منطقه مکریان می‌باشد.[۷][۸] پیرانشهر به دلیل داشتن سنگهای گرانیت دارای شهرت جهانی است. ذخایر شناخته شده سنگهای گرانیت این شهرستان چهار میلیون تن برآورد می‌شود که به لحاظ تنوع رنگ و طرح استحکام در ایران و جهان منحصر به فرد است.[۹][۱۰] سینیتهای سبز پیرانشهر در نوع خود در دنیا منحصربه‌فرد هستند و تنها یک توده کوچک مشابه آن در کشور ایتالیا وجود دارد، به طوری که در موزه ایتالیا نگهداری می‌شود.[۱۱][۱۲] شهرستان پیرانشهر پس از منطقه لرستان به عنوان دومین منطقه دارای معادن سنگ گرانیت کشور شناخته شده‌است.[۱۳]
شهر پیرانشهر به دلیل داشتن ۶۰۰ میلی‌متر بارندگی در سال از زیباترین شهرستان کشور به شمار می‌رود.[۱۴] این شهرستان بدلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیت جمهوری اسلامی با کشور عراق و دیگر کشورهای حوزه دریای مدیترانه، یکی از بزرگ‌ترین مراکز تجارت خارجی در ایران است.[۱۵]
پیرانشهر هر چند فاقد نقطه صفر مرزی بوده ولی واقع شدن در نزدیک نوار مرزی، شهر پیرانشهر را در وضعیتی ویژه قرار داده است که همواره مورد توجه دولت‌های مختلف در طول تاریخ بوده‌است یعنی با توجه به جایگاهی که پیرانشهر در مرز ایران و عراق داشته، یک موقعیت ژئوپولتیک ممتاز و در عین حال سختی تلقی می‌شده‌است و به همین دلیل از دیرباز نیز داری ۳ پادگان پیرانشهر، جلدیان و پسوه و یکی از پایگاه‌های مهم در کشور ایران بوده‌است.[۱۶] پیرانشهر دارای یک فرودگاه نظامی نیز هست.[۱۷][۱۸][۱۹]
حمدالله مستوفی در نزهه القلوب در سال ۷۳۰ هجری قمری، پیرانشهر را جزو شهرستان‌های آذربایجان ذکر کرده است. در سفرنامه رابینو به پیرانشهر اشاره شده است. رابینو، درکتاب ولایات دارالمرز ایران می‌نویسد: پیرانشهر در ولایت ارومیه قرار دارد و نادری در عالم‌آرا نیز این شهر را یکی از آبادترین مناطق آذربایجان معرفی می‌کند.
محتویات
سبب نامگذاری
بنا بر آنچه از تاریخ و نوشته‌های محققین بر می‌آید، اسم پیرانشهر از پیران، یکی از شخصیتهای شاهنامه و سپهسالار افراسیاب اخذ شده است. پیران وزیر، سپهسالار، مشاور، فرمانروای ختن و بعد از افراسیاب بزرگ‌ترین شخصیت توران زمین است. نام وی را فیران (طبری) و بیران (ثعالبی) نیز ذکر کرده‌اند.[۲۰][۲۱] پیران در میان پهلوانان تورانی، تنها کسی است که از جهت صفات اخلاقی همطراز شخصیتهای برجستة ایرانی است، زیرا تلاش او همیشه در تفاهم و همدلی ایرانیان و تورانیان در راه صلح بود. او در اغلب نبردهای ایران و توران، در کمال خرد و مردانگی، حضوری فعّال داشت و نمایندة سیاسی و نظامی افراسیاب بود.
پیشینهٔ تاریخی
برخی از محققان، نام پسوهٔ امروزی را برگرفته از «پارسوآ» که در اقصای غربی خاک ماد قرار داشته‌است، می‌دانند. احتمالاً شهر بَسْوی که یاقوت حموی در سدهٔ ۷ق آن را در نزدیکی خان خاصبک و در زمرهٔ شهرهای آذربایجان یاد کرده، و حمدالله مستوفی در سدهٔ ۸ق آن را یکی از ۴ شهرِ تومانِ مراغه برشمرده، همان پسوهٔ امروزی باشد. به گزارش همو بسوی شهری با حقوق دیوانی ۲۵ هزار دینار بوده، و در آن غله و انگور و اندک میوه‌ای به عمل می‌آمده‌است. ظاهراً خان خاصبکی که یاقوت حموی همانجا بسوی را در نزدیکی آن یاد کرده‌است، همان پیرانشهر امروزی باشد.[۲۲][۲۳]
وقایع تاریخی
از رویدادهای مهم منطقه پیرانشهر در دهه‌های اخیر، اشغال آن در جنگ جهانی اول، توسط نیروهای عثمانی است. عثمانیها با تحریک عشایر کرد منطقه پیرانشهر بر ضد حکومت مرکزی، به تثبیت وضع خود پرداختند، اما با شکست نیروهای متحدین در جنگ، عثمانیها به ناچار پیرانشهر و دیگر مناطق اشغالی ایران را تخلیه کردند. همچنین استقرار واحدهایی از لشکر ارومیه در پیرانشهر پس از شهریور ۱۳۲۰ در جریان هجوم ارتش شوروی به ایران بود.[۲۲]
آب و هوا
آب و هوای شهر در ناحیه شمالی؛ آب و هوای نسبتاً سرد و در نواحی جنوبی معتدل کوهستانی است و دارای فلات‌های مرتفع و خشک و دشت‌های حاصلخیز؛ است. پیرانشهر تحت دو عامل بارز خشکی تابستان و سرمای زمستان کوهستان‌ها قرار دارد. بخش وسیعی از شهر در شرایط آب و هوای کوهستانی سرد و مدیترانه‌ای با باران بهاره قرار دارد. آب و هوای پیرانشهر در تجزیه خاک، رویش گیاه، گسترش علف‌زار، شرایط مساعد توسعه دیم‌زار، مناطق و معیشت شبانی و گله‌داری و گسترش جنگل و باغ‌داری نقشی تعیین کننده دارد. میزان بارندگی در پیرانشهر از غرب به شرق کاهش می‌یابد. دلیل این امر وجود دیواره کوهستانی ناحیه است که از نفوذ جریان‌هایی که از غرب به فلات وارد می‌شود جلوگیری می‌کند.
جمعیت‌شناسی
بر پایه سرشماری سال 1395 جمعیت شهر پیرانشهر برابر با 95.716 نفر بوده‌است.[۳] [۲]. مردم این شهرستان به زبان کردی, گویش کردی مرکزی و لهجه مکریانی تکلم می‌نمایند ولی در مدارس و دانشگاهها به زبان رسمی کشور ایران (فارسی) تحصیل می‌کنند اما توضیح درس به زبان مادری است. اکثر مردم پیرانشهر می‌توانند به زبان فارسی صحبت کنند. زبان فارسی به عنوان زبان دوم مردم این شهر محسوب می‌شود.
نرخ رشد جمعیت پیرانشهر سالانه ۱٫۸ درصد است و بیشترین میانگین نرخ رشد جمعیت استان آذربایجان غربی مربوط به پیرانشهر است[۲۴].[۲۵]
دین و مذهب
پس از چیرگی عربها بر ایران مسلمان شدن مردم بومی پیرانشهر در آغاز به کندی صورت پذیرفت و در دهکده‌های پیرانشهر یا بخشهای آن به دین اسلام گرویدند و امروزه مردم این سامان سنی شافعی هستند.[۲۶]
مساجد شیعیان
پیرانشهر دارای دو مسجد مخصوص شیعیان به نامهای مسجد امام حسین و مسجد صاحب الزمان است که در مراسم‌های مذهبی مورد استفادهٔ شعیان ساکن در پیرانشهر مانند نیروهای نظامی و انتظامی و کارمندان غیر بومی شیعه مذهب آفرادی که محل کارشان در پیرانشهر است قرار می‌گیرد. مسجد صاحب الزمان فقط در ایام محرم باز می‌شود.[نیازمند منبع]
ساختار شهری
به دلیل موقعیت سوق‌الجیشی خاص منطقه (نزدیکی به مرز) پادگانهایی در پیرانشهر مانند پادگان جلدیان پادگان پیرانشهر و پادگان بزرگ پسوه احداث شده‌است.
برخی از محلات پیرانشهر
| محله‌ها و معابر اصلی شهر پیرانشهر |
|---|
| پارک بزرگ شهر، خیابان خمینی، کهنه‌خانا، بازار سیگارفروشان، کمربندی، شهرک فرهنگیان ۱ و ۲ و ۳ و ۴، قدس، پاداش، کوی کارکنان دولتA، B، c، شهرک منگوری، کوی شهید عبدالهی، ایثارگران، باغ رمضان، زرگتن، محله مسجدجامع قدیم، کوی نور، کوی جیژنی، منطقه شریعتی، محله مسجد حاج شفیع، پشت آشیانه شهرداری، بالاشهر، قبرستان زرگتن و قیزقپان، حمدی میرزای، مام خلیل، منطقه پیران، منطقه منگور، شین آباد، انتظاری، آزادگان، هواشناسی، دلارآباد، نیروگاه، طه زاده، گراو، پشت فرمانداری، آزادگان، چهایارنبی، روبروی کارگاه سیدبرایم، کوی قپان، سیدقطب غربی، منطقه سیداباد، مام کریم، منطقه ۳۲ متری و کشاورز |
کارخانه قند
این کارخانه درسال ۱۳۴۷ توسط شرکت بلژیکی اوکماس و از طریق وزارت صنایع در ۵ کیلومتری جاده پیرانشهر-نقده واقع در استان آذربایجان غربی احداث شد، و طی سالهای فعالیت خود، با استفاده از توانمندی‌های موجود از ظرفیت ۱۰۰۰ تن به ۲۵۰۰ تن چغندر در روز توسعه یافته‌است. محصول تولیدی این واحد ۳۰٬۰۰۰ تن شکر سفید و ۳ میلیون لیتر الکل طبی و ۱۵٬۰۰۰ تن تفاله خشک در سال می‌باشد. کارخانه قند پیرانشهر با جذب ۳۶۵ هزار تن چغندرقند، مقام دوم بیشترین چغندر تحویلی را در کشور کسب کرده است[۲۷]
مشاهیر پیرانشهر
- شیخ شمس‌الدین برهانی از عارفان نامدار کردستان
- فدایی لاهیجانی (لاجانی) شاعر باذوق و توانا و از مقربان دربارشاه اسماعیل اول صفوی فرزند شمس الدین محمد است. فدایی که او را شیخ‌زاده خوانده‌اند، فرزند شمس الدین محمد است و اهل لاجان. تاریخ مشاهیرکرد جلد اول ص.۱۴۹
دانشگاهها
- دانشگاه آزاد اسلامی مرکز پیرانشهر
- دانشگاه پیام نور
- دارالعلوم سلطان صلاح الدین ایوبی
پیوند به بیرون
دانشگاهها و مراکز علمی
- دانشگاه آزاد اسلامی مرکز پیرانشهر
- دانشگاه پیام نور پیرانشهر
- دار العلوم سلطان صلاح الدین ایوبی
پیوند به بیرون
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای پیرانشهر دارد. |
منابع
- ↑ http://www.encyclopaediaislamica.com/
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «تعداد جمعیت و خانوار تا سطح آبادی براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰». مرکز آمار ایران، ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۰۱۴–۰۴–۰۶. بازبینی‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ https://www.citypopulation.de/php/iran-admin.php?adm2id=0402
- ↑ «پایگاه جستجوی نامهای جغرافیایی». بازبینی‌شده در ۲۰۱۴–۰۹–۲۱.
- ↑ «اجرای طرح هم کد سازی تلفن ثابت» (فارسی). وبگاه شرکت مخابرات ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «تماس با شهردار پیرانشهر». پورتال شهرداری پیرانشهر. ۲۰۱۳-۱۱-۱۰. بازبینی‌شده در ۲۰۱۵-۰۳-۲۰.
- ↑ http://vista.ir/?view=article&id=541032
- ↑ http://www.chemical-victims.com/HomePage.aspx?TabID=۴۰۰۱&Site=chemical&Lang=fa-IR
- ↑ معادن و سنگهای کشور
- ↑ سنگهای منحصرد به فرد پیرانشهر
- ↑ سایت خبری رکنیوز
- ↑ %DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%D9%۸۹. %D8%A8%D8%AE%D8%B4. %D9%۸۵٪D8%B9%D8%AF%D9%۸۶. %D8%AF%D8%B1. %D9%BE%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%۸۶٪D8%B4%D9%۸۷٪D8%B1. %D8%A8%D9%۸۷. %D9%۸۵٪D8%B1%D8%B2.40. %D9%۸۵٪D9%8A%D9%۸۴٪D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%AF. %D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%۸۴. %D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%AF.html موقعیت پیرانشهر
- ↑ %D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%D9%89. %D8%B3%D9%86%DA%AF. %D8%AF%D8%B1. %D9%BE%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1. %D8%A7%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AB. %D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF. %D8%B4%D8%AF.html GSI.ir - - اخبار و رویدادها - شهرک صنعتی سنگ در پیرانشهر احداث خواهد شد
- ↑ وضعیت آب و هوای
- ↑ پیرانشهر
- ↑ امکانات
- ↑ Khaneh Airport Map | Iran Airports
- ↑ Khaneh Airport (KHA) Details - Iran
- ↑ OITH - Piranshahr [Khaneh], IR - Location - Great Circle Mapper
- ↑ http://www.javanpress.ir/30359/آقاي-استاندار-؛-پيرانشهر-را-به-منطقه-آز.html
- ↑ http://mahabad.irib.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=15366&keyword=%20پهلوان
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Encyclopaedia Islamica Foundation. بنیاد دائرةالمعارف اسلامی
- ↑ دانره المعارف بزرگ اسلامی - پیرانشهر
- ↑ FarsNewsAgency - خبرگزاری فارس
- ↑ http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&geo=-1904&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&geo=456142513
- ↑ سایت رسمی پرتال آذربیجان غربی
- ↑ [۱]
