یخچال خشتی ورودی ابرکوه
یخچال خشتی ورودی ابرکوه | |
---|---|
نام | یخچال خشتی ورودی ابرکوه |
کشور | ایران |
استان | استان یزد |
شهرستان | شهرستان ابرکوه |
اطلاعات اثر | |
کاربری | یخچال |
دیرینگی | دوره قاجار |
دورهٔ ساخت اثر | دوره قاجار |
اطلاعات ثبتی | |
شمارهٔ ثبت | ۷۷۵۲ |
یخچال خشتی ورودی ابرکوه مربوط به دوره قاجار است و در شهر ابرکوه واقع شده و این اثر با شمارهٔ ثبت ۷۷۵۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱]
معماری[ویرایش]
یخچال ابرکوه بنایی مخروطی شکل با پلانی گِرد و مدور است که به صورت پلهای ساخته شده است.[۲] این سازه در حدود دوازده متر بلندا دارد و نزدیک به همین مقدار نیز ژرفا دارد و دیرینگی آن به دوره قاجاریه میرسد.[۳] سطح کف درونی ساختمان، گودتر از سطح زمینهای برونی ساخته شده است. یخچالها دارای چهار بخش اصلی دربرگیرنده حوضبند، انباره یخ، دیوارهای سایهانداز و گنبد بزرگ روی انباره هستند. مصالح بهکار رفته در بنا، سنگ و خشتخام و گِل و چوب و آهک است. در آغاز نزدیک به ۵۰ سانتیمتر را با مصالح سنگ، ملات، ماسه و آهک بنا میکرده و باقی را با خشت و گل میساختهاند. از ویژگیهای برجسته این سازه طرح و فرم ساخت آن است.[۳]
سازندگان بنا در طراحی و ساخت یخچال به نکات مهمی مانند سرمایش کافی برای نگهداری یخ، نوع مصالح ساختمانی سازه، چگونگی فرآوری یخ و عایقکاری بنا توجه داشتهاند و هر یخچال بخشهایی مانند دیوارهای سایهانداز، حوضچههای فرآوری یخ و چالهٔ بزرگ مخروطیشکل داشته که بر فراز چاله، گنبد بزرگ خشتی بنا شده است. دیوار گنبد در پایین آن قطر زیادی دارد و هرچه به رأس نزدیکتر میشود، از قطر آن کاسته میشود. گاه معمار برخی یخچالها برای کاستن از فشار وارد بر گنبد، آن را به صورت پله پله ساخته است.
ورودی انباره یخ بیشتر رو به شمال قرار داشته و بهوسیلهٔ سطحی شیبدار، برای جابجایی آسان یخ به حوضچهها مرتبط میشده است. از آنجا که گرما در بلندای فراتری جای میگیرد، بلندای بسیار یخچالها هم برای ذوب نشدن یخها در روزهای گرم تابستان بوده است.[۳]
کاربرد[ویرایش]
این بنا در گذشته محل فرآوری و انبار کردن یخ بوده است. تنها راه ورودی آن دریچه کوچکی است که برای بیرون آوردن یخ در فصل تابستان کاربرد داشته است.[۳] در بیشتر موارد یخچالهای خشتی در مالکیت خانها و اشراف بوده و در برخی موارد هم فرد نیکوکاری آن را برای استفاده مردم میساخته و وقف میکرده است.[۳]
نگارخانه[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «احیا و بازسازی بناهای تاریخی ابرکوه/ ثبت 119 اثر تاریخی در آثار ملی». باشگاه خبرنگاران، ۱۸ تیر ۱۳۹۳. بازبینیشده در ۰۷ فروردین ۱۳۹۵.
- ↑ «یخچالهای خشتی ابرکوه؛ بناهایی ایستاده بر بام تاریخ». خبرگزاری مهر، ۱۱ فروردین ۱۳۹۲. بازبینیشده در ۰۷ فروردین ۱۳۹۵.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ «یخچالهای خشتی». تبیان. بازبینیشده در ۰۷ فروردین ۱۳۹۵.
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ یخچال خشتی ورودی ابرکوه موجود است. |
|
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یکی از آثار باستانی ایران است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |