بستان‌آباد

برای دیگر کاربردها، بستان‌آباد (ابهام‌زدایی) را ببینید.

بستان‌آباد بوستان آوا
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	بستان‌آباد
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	اوجان
سال شهرشدن	۱۳۳۲
مردم
جمعیت	۱۶٬۵۹۲ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱۷۹۰
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۸ درجه سانتی گراد
روزهای یخبندان سالانه	۱۸۰
اطلاعات شهری
شهردار	قنبری
ره‌آورد	فطیر محلی، لبنیات، هویج
پیش‌شماره تلفنی	۰۴۱۴۳۳۳
تابلوی خوش‌آمد به شهر
بستان‌آباد روی نقشه ایران ۳۷.۹۸۳۶°شمالی ۴۶.۴۹۲۲°شرقی / 37.9836; 46.4922

بُسْتانْ‌آبادْ یکی از شهرهای شرقی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان بستان‌آباد است که در فاصله ی ۵۰ کیلومتری مرکز استان(تبریز) واقع شده است.بستان آباد کنونی، در محل استقرار شهر باستانی اوجان بنا شده است. اوجان درزمان ایلخانان ، پایتخت ییلاقی سلاطین وامیران مغول بوده است به طوریکه در فصولی از سال سلاطین، خانات ،خاتون ها وشاهزادگان مغولی در این شهر استقرار می یافتند و چمن زار های اطراف شهر محل اتراق ومشق سپاهیان وهمچنین چراگاه اسبان واحشام دولتی بوده واین شهر،شهری کاملا سلطنتی واشراف نشین بوده است. بستان آباد کنونی دراوایل دوره ی قاجاریه، با اسکان ایلات و طوایف حاجعلیلو(قره داغی) و میزالو(شقاقی سراب) دراین محل، بناشده است؛ سپس درنتیجه رونق اقتصادی و افزایش جمعیت تبدیل به شهرشده است. این شهرامروزه از چهار محله تاریخی به نام‌های اسکی‌کند، بستان‌آباد علیا و بستان‌آباد سفلی و قره کوره تشکیل شده‌است که درگذشته ای نه چندان دور، هرکدام روستایی مستقل بوده اند. ساکنان بستان‌آباد پیرو مذهب شیعهٔ دوازده‌امامی بوده و به زبان ترکی آذربایجانی بالهجه ای متفاوت از لهجه تبریزی سخن می‌گویند که ازنظر دستوری، با لهجه ی قره داغی قرابت دارد. این شهر با ۱۶٬۵۹۲ نفر جمعیت در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، سیزدهمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود و به دلیل واقع شدن در میان دو شهر عمده آذربایجان ( تبریز و میانه ) از نظر اقتصادی اهمیت بسزایی یافته است. درمحله ی اسکی کند بستان آباد، آبگرم معدنی وجود دارد که خاصیت درمانی داشته و همه ساله پذیرای مهمانان از سراسر کشورمی باشد.

پیشینه

بستان آباد در محل شهر باستانی و گمشده ی اوجان بنا شده است. اوجان درگذشته شهری بوده است از توابع بلاد آذربایجان در دامنه کوهستان سهند و ده فرسخی مسیر تبریز -اردویل(اردبیل). تاریخ احداث این شهر به پیش از اسلام برمی گردد و احتمالا در دوران هخامنشی بنا شده است. حمدالله مستوفی نویسنده ی بزرگ قرن هشتم،درکتاب نزهت القلوب، تاسیس شهر اوجان را به بیژن پسر گودرز نسبت داده است که البته این نظریه سند تاریخی نداشته و بیشتر به افسانه شباهت دارد تا یک حقیقت تاریخی. متاسفانه اطلاعات ما در از دوران ماقبل اسلام در اوجان ،بسیار ناچیز است.همین قدر می دانیم که انوشیروان ساسانی پس از نبرد با ترکان باستان وعزیمت آنان،دسته ای از این ترکان را در اوجان و دسته ای دیگر را در دامنه سبلان ومغان اسکان داد(رشیدالدین فضل الله همدانی،جامع التواریخ). هم زمان با فتح آذربایجان به دست اعراب مسلمان ،گویی اوجان از لحاظ وسعت با دیگر شهر های کوچک منطقه هم ردیف بوده است ولی به سبب قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم،از تجارت خوبی برخوردار بوده وبازار و تیمچه ای داشته است.یاقوت حموي مي‌نويسد:  « اوجان شهركي است در آذربايجان و با تبريز ده فرسخ فاصله دارد. در راه ري واقع شده بازار و بارو دارد و خرابي در آن راه يافته است.»                                گویا این شهر درزمان حمله ی هلاکو خان مغول تخریب شده است وبرای مدت موقتی حالت مخروبه و نیمه مسکونی داشته است تا اینکه در زمان ایلخانیان این شهر تجدیدبنا شد.اوج شکوه و جلال شهر اوجان به عصر ایلخانی مربوط می شود؛ بنا به قول حمدالله مستوفی،غازان خان مغول،سلطان مقتدر ایلخانی درسال ۶۹۸ هجری قمری دستور بنای مجدد شهر را صادر کرده است.وی دور تا دور شهر را دیوار و بارو کشید و برج های دیده بانی،بازارها،مساجد،حمام ها،کاروانسرا ها و عمارت های مجللی در اوجان احداث نمود؛ وی سپس در این شهر اسلام آورد و سه روز درحومه ی شهر معتکف شدوبه عبادت پرداخت و در روز سوم همه گان را طعام احسان کرد.پس از این واقعه این شهر "شهراسلام" نامیده شد. در دوران سلطنت خاندان ایلخانی این شهر یکی از مهم ترین شهر ها و مراکز سیاسی کل امپراطوری ایلخانی بوده است. چنان چه به هنگام فرا رسیدن فصل بهار و تابستان ،سلطان غازان خان به همراه خاندان سلطنتی و اشراف و شاهزادگان و خوانین مغول،به شهر اوجان عزیمت می کردند و در چمنزار های اطراف رودخانه اوجان ساکن می شدند وبه همین دلیل پایتخت ییلاقی مغول نامیده می شد‌ همچنین تمام زمین های شهر و  آبادی های اطراف وقف ابواب البر غارانی (اراضی سلطنتی) بوده که اقامتگاه فصلی و دائمی بزرگان مغول بوده است.طبق یک سنت جا افتاده سلاطین ایلخانی در این شهر تاجگذاری می کرده اند و بزرگان ایلخانی شخصی را به عنوان پادشاه به رسمیت می شناختند که در اوجان بر تخت بنشیند .این وضع تا انحطاط سلسله ایلخانی دوام داشته است ولی پس از آن ،اندکی از اهمیت شهر کاسته شد.در دوران بعد از ایلخانیان تا روی کار آمدن دودمان صفویه، اتفاقات و وقایع مهمی در اوجان رخ داده است.  در كتاب حبيب السير غياث الدين بن همام الدين الحسيني معروف به خواند مير آمده است:  « در سال‌هاي بين 740 تا 806 هجري قمري ، حوادث مهمي در اوجان روي داد تا اين كه امير تيمور هنگام عزيمت به تبريز چند روز در قصر غازاني اوجان به استراحت پرداخت و علما و سادات و عرفاي تبريز در مجالس مباحثه در حضور وي شركت كردند.» در 823 هجري قمري قره يوسف تركمان، در اوجان از دنيا رفت. در 839 هجري قمري فرمانروايي آذربايجان از طرف شاهرخ به امير جهانشاه در اوجان واگذار شد و...       حدودا تانیمه های قرن دهم هجری اسنادی دال بر وجود شهر اوجان وجود دارد ولی از اوایل حکومت صفویه،به تدریج این اسناد کمتر می شوند و اسامی همانند چمن اوجان و محال اوجان جایگزین‌ آن می شوند.به نظر می رسد این شهر در زمان شاه عباس کبیر ودر جریان جنگ های وی با قوای عثمانی که در این منطقه اتفاق می افتادند،تخریب شده است و ساکنان آن به نواحی پیرامون کوچ کرده اند و تا دو قرن اخیر آثار و ویرانه های آن در منطقه مشهود بوده است. چند دهه پس از فروپاشی شهر اوجان، این منطقه به شکل ایلات نشینی درآمده و قرارگاه ایلات قره داغی وشقاقی شده و به تدریج بستان آباد کنونی شکل گرفت.

جغرافیا

اوجان (بستان اباد کنونی) در استان آذربایجان در دوره خلفای عباسی

بستان‌آباد در منطقه‌ای کوهستانی و سردسیر واقع شده و پیرامون آن را کوه‌های مرتفع فراگرفته‌اند. کوه‌های بزقوش در شمال و کوه‌های موروداغ در غرب آن واقع شده‌اند. سهند (۳۷۷۲ متر)، بزداغ (۳۶۰۵ متر)، بیوک‌داغ (۲۹۶۰ متر)، دروانه‌داغ (۲۹۵۴ متر)، قباق‌داغ (۲۹۰۴ متر)، آلتی (۲۵۶۰ متر)، شبلی (۱۶۵۴) و حیدربابا، مهم‌ترین ارتفاعات این شهرستان هستند.

آب و هوا

آب و هوای بستان آباد به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوهستان سهند در زمستان سرد و پربرف و در تابستان معتدل است .دمای مرکز این شهرستان گاهی به ۴۶ - درجه سانتی گراد رسیده و به همین دلیل در کنار شهرستان سقز سردترین شهر ایران لقب گرفته است.

مشاهیر

• محمدحسین بهجت متخلص به شهریار

مقبرهٔ شهریار در مقبرةالشعرای تبریز.

حسین شهابی کارگردان سینما

• خسته قاسم شاعر قرن دوازده در تیکمه داش
• حسین شهابی خوشنویس، موسیقیدان، نویسنده و کارگردان سینمای ایران و برنده جوایز متعدد از فستیوالهای بین‌المللی فیلم
• جواد خیابانی مجری برنامه‌های ورزشی

هادی ساعی(تنکواندو کار مدال آورکشور)

• آیت‌الله بستان ابادی (پدر محمد حسین فرهنگی نماینده تبریز، اسکو و آذرشهر در چندین دوره و شهید محمد جواد فرهنگی)
• شیخ الاسلام شهید داش آتانی (پدر آیت‌الله شهیدی)
• آیت‌الله شهیدی

• داوود دانش جعفری وزیر اقتصاد و دارایی در دوره نهم
• مصطفی محمد نجار (وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در دوره نهم و وزیر کشور در دوره دهم)
• پرویز زارع شاهمرسی (نویسنده، مترجم و پژوهشگر).

سردار محمدعلی نصرتی (فرمانده سابق نیرو انتظامی کل استان)

حجت الاسلام آل هاشم (امام جمعه تبریز)

مردم

اکثر اهالی شهر بستان‌آباد، به کشاورزی ، دامداری و رانندگی کامیونهای سنگین مشغولند. البته عده‌ای نیز به کار در کارخانجات صنعتی و نیز ادارات دولتی و خصوصی روی آورده‌اند. همچنین روستاهای تابعه بستان آباد مثل الوار و کر در بافت فرش مشهور می باشند.از دیگر روستاهای معروف این شهرستان روستای انباردان می باشد که بیشتر اهالی این روستا به کار تولید پنیر لیقوان و پنیر تبریز مشغول هستند و یکی از قطبهای اقتصادی شهرستان می باشد.

زبان مردم این شهر، همانند سایر نقاط منطقه آذربایجان، ترکی آذربایجانی است که به لهجه محلی بستان آباد تلکم می‌شود. صرف فعل گلمک(آمدن) ، بالهجه ی تبریز و بستان آباد وتفاوت این دو :

تبریزی (گلماق): گله جاغام/گله جاخسان/گله جاق/گله جاغیق/گله جاقسیز/گله جاقلار

بستان آبادی(گلمک): گله جئیم/گله جئکسن/گله جئک/گله جئییک/گله جئک سۆز/گله جئکلر

جمعیت شهر بستان‌آباد طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی، بالغ بر ۱۶٬۵۹۲ نفر بوده‌است که از این تعداد ۸٬۵۰۸ نفر مرد و ۸٬۰۸۴ نفر نفر زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای این شهر، ۳٬۹۳۷ خانوار بوده‌است.

مکان‌های تاریخی

تپه طاحونه(دگیرمان تپه سی) ساختمان نایب‌السلطنه گورستان دیزناب قوچ های سنگی متنق کاروانسرای الخلج تپه جانقور بستان آباد

جستارهای وابسته

• جمعیت شهرهای استان آذربایجان شرقی

پیوند به بیرون

• تصویر ماهواره‌ای بستان‌آباد