باجلان

با زبان باجلانی اشتباه نشود.

باجُولْوَنْد یا باجلان نام یکی از ایلات لر یا کرد است که در غرب ایران و شمال شرقی عراق زندگی می‌کنند. برخی آن‌ها را لر و برخی کرد دانسته اند. دانشنامه جهان اسلام آن ها را یک ایل لر و دانشنامه ایرانیکا آن ها را کرد دانسته است. در متون تاریخی نام این ایل به صورتهای باجو، باجَلَند، باج‌الان، بَجوران و بَجِلان نیز آمده‌است. شاخه اصلی باجلان‌ها در منطقه سرپل ذهاب، بن کوره و قوره‌تو در شمال شهرستان خانقین عراق سکونت دارند. شاخه کوچک‌تری از آنها در شهرستان موصل، بر کرانه چپ رود دجله سکونت دارند.

باجلانها در ایران

گویا باجلانها ابتدا در نواحی گیلان غرب و سرپل زهاب ساکن بوده‌اند اما پس از مدتی به لرستان کنونی کوچ کرده‌اند. هم‌اکنون باجلان‌ها در غرب ایران، در استان لرستان و شمال استان خوزستان پراکنده‌اند، این ایل در بخش زاغه، شهرستان خرم‌آباد، برخی در شهر دورود و گروهی نیز در شهرهای اندیمشک، دزفول و شوش ساکن هستند. گروه کوچکی از باجلان‌ها نیز در استان قزوین ساکن هستند. باجلان‌ها در تاریخ لرستان با نام ایل باجلوند نقش مهمی ایفا کرده‌اند. ایل باجلوند (باجلان) در لرستان اتحادیه‌ای است از پنج طایفه عمده:

• یاراحمدی
• قایدرحمت
• آروان
• دالوند
• سگوند

سگوند

نوشتار اصلی: سگوند

سگوند برگفته از سکا به معنی دلیر و شجاع که از ۴ طایفه دیگر باجلان از لحاظ جمعیت بزرگتر است. نام ایلی پرجمعیت است که گستره سکونتگاه آن از جنوب استان کرمانشاه (منطقه سکاوند)، نواحی مرکزی استان لرستان تا شمال استان خوزستان می‌باشد. جغرافیای سکونت سگوندها در دوره قاجار تا دشت هُرو در جنوب بروجرد گسترده بوده است. جمعیت ایل به صورت طایفه‌های کوچک و متعددی گسترش یافته و زندگی می‌کنند.
گویش سگوندها به عنوان بخشی از باجلان‌ها، زبان باجلانی که یکی از شاخه‌های زبان کردی است می‌باشد اما سگوندها هم‌اکنون به زبان لری سخن می‌گویند. هنری راولینسون سگوندها را از ایل باجلوند و خاستگاه آنان را به همراه ایل بیرانوند، موصل عراق می‌داند و معتقد است بیرانوندها و باجلوندها در قرن دوازدهم یعنی در اواخر حکومت صفویه یا در زمان افشاریه از نواحی موصل به لرستان آمدند.

دین و زبان

دین

عده‌ای از باجلان‌ها به همراه سرلی‌ها و شبک‌ها فرقه‌های رمزی را تشکیل می‌دهند که خاستگاه آنها، ادیان قدیمی ایرانی است، هر چند پیروان این فرق به‌منظور کاستن از فشار گروههای دینی- مذهبی اکثریت، به این شایعه که از غلات ( شاخه ها) شیعی مسلک هستند، دامن می‌زنند.بقیه آنها شیعه دوازده‌امامی و تعدادی سنی شافعی اند.

زبان

نوشتار اصلی: زبان باجلانی

زبان اصلی باجلان‌ها متعلق به زیرشاخه زازا-گورانی از شاخه شمال غربی زبان‌های ایرانی است .پژوهش‌های زبان‌شناسان نشانگر این است که این زبان یک زبان مستقل ایرانی است. ولی برخی دیگر آن را در شمار گویش‌های زبان کردی قرار می‌دهند.

نزدیک به همه‌ی باجلان‌هایی که در ایران زندگی می‌کنند به جز باجلان‌های دشت ذهاب زبان باجلانی را فراموش کرده و به لکی ،لری و کردی صحبت می‌کنند.

منابع

• بلو، جویس: گورانی و زازا در "راهنمای زبان‌های ایرانی، جلد دوم: زبان‌های ایرانی نو، ویراستهٔ رودیگر اشمیت. دیمه (صفحه): ۶–۵۵۵