تایر

تایرهای انبارشده

تایر (به انگلیسی: Tire) یا لاستیک خودرو عبارت است از بخشی از بدنهٔ یک خودرو یا وسیلهٔ نقلیهٔ دیگر که به‌صورت حلقه بر دُور چرخ خودرو قرار گرفته‌است. تایرها برای محافظت از چرخ و عملکرد بهتر خودرو در زمانی که چرخ خودرو در تماس با زمین است ایجاد شده‌اند.

تایر، قطعه‌ای لاستیکی است که برروی چرخ وسیلهٔ نقلیه سوار می‌شود، به‌نحوی‌که با سطح زمین همواره در تماس است و با کاستن از شدت ضربات ناشی از عوارض جاده و تحمل بار واردشده، حرکت چرخ و جابه‌جایی وسیلهٔ نقلیه را بسیار آسان می‌کند.
بیشتر تایرها با هوا پُر می‌شوند و از لاستیک یا پلاستیک‌های مصنوعی، که رفتاری مشابه لاستیک دارند، ساخته می‌شوند. آن‌ها را با سیم یا نخ تقویت می‌کنند.

آج

تایرها آج‌هایی برروی خود دارند. هریک از بخش‌های مجزای نقش رویه، با شکل‌های هندسی مختلف، مانند دنده یا نوار، که با شیار از یکدیگر جدا شده‌اند و درمجموع، نقش رویه را تشکیل می‌دهند آج نامیده می‌شوند. نوعی آج یا بخش مجزایی از نقش رویه به‌شکل چندوجهی با مَقاطع مثلثی یا گِرد یا چهارگوش آج‌قطعه نامیده می‌شود. آج‌ها این امکان را می‌دهند که کشش بیشتری در سطح تایر به‌وجود بیاید و همچنین جلوِ ساییدگی زودهنگام تایر را می‌گیرند.

نقشِ آج لاستیک خودرو در هوای بارانی مهم است، چون باعث می‌شود تا با جلو رفتن اتومبیل، آب از زیر تایر کنار زده شود. آب از طریق چاک‌های تایر به بیرون پاشیده می‌شود و تایر با جادهٔ خشک در تماس قرار می‌گیرد. طرح آج برای حرکت بر روی جادهٔ خشک چندان مهم نیست، ولی تایرهای بی آج خطرناک اند. بعضی خودروها تایرهای ضد پنچری دارند که با نوعی اسفنج پر شده‌اند. هنگامی که این تایرها سوراخ شوند می‌توان با سرعت کم به رانندگی ادامه داد.

ریشه‌یابی و تلفظ

تایر، از واژهٔ فرانسوی “tirer” به معنای کشیدن، ریشه گرفته است. این نامگذاری به این علت این است که در گذشته تایر به تسمه‌های آهنی و سیم‌های ضخیمی که به دور چرخ‌های کالسکه کشیده می‌شد، اطلاق می‌شده. در آهنگری به سبک فرانسوی، کلمهٔ تایر یا کشیدن برای ساخت میلهٔ آهنی استفاده می‌شده. همچنین این واژه به پروسهٔ ساخت سایر فلزات و نورد نیز اطلاق می‌شده. یکی از نخستین دفعاتی که نام تایر در زبان انگلیسی ذکر شد به سال ۱۸۵۳ برمی‌گردد. در آن زمان، در مجلهٔ لندن، مقاله‌ای با عنوان «فواید استفاده از چرخ‌های پهن» چاپ شد. در این مقاله روش متداول حفاظت از چرخ، خم کردن دو میله (که به آن‌ها تایر گفته می‌شود) معرفی شده‌بود، که با آن میله‌ها تسمه ساخته می‌شد و سپس آن‌ها را به چرخ متصل می‌کردند؛ ولی همچنین در این مقاله اشاره شده بود که بهتر است به جای میله‌ها، از نوارهای آهنی که به آن‌ها «چرخ پهن» گفته می‌شود استفاده شود. زیرا میله‌ها وقتی استفاده می‌شوند باعث خوردگی چرخ می‌شوند. به عنوان نمونهٔ دیگر از استفاده از واژهٔ تایر در زبان انگلیسی، می‌توان به شمارهٔ ۱۵ مجلهٔ اسکاتس که توسط جیمز بوسول در سال ۱۷۵۳ نوشته شد اشاره کرد.

یکی دیگر از ریشه‌های کلمهٔ تایر در دیکشنری آنلاین ریشه‌یابی آورده شده. اساساً این واژه خلاصه شدهٔ واژهٔ “attire” است که معنی لغوی آن لباس است. به عبارت دیگر، چرخی که تایر دارد، چرخ ملبس (لباس پوشیده) است. این دیدگاه را ممکن است برخی دیگر از ریشه‌یاب‌ها نیز به آن اشاره کرده باشند.

در دهه ۱۸۴۰ یعنی زمانی که انگلیسی‌ها شروع به استفاده از آهن چکش‌خوار برای چرخ ماشین‌آلات ریلی کردند، هجی کردن تایر به صورت (tyre) به تدریج دیده‌شد. گرچه، ناشران سنتی همچنان به نوشتن تایر به صورت tire ادامه دادند. روزنامهٔ تایمز در انگلستان تا سال ۱۹۰۵ تایر را tire هجی می‌کرد. هرچند، در انگلستان در قرن ۱۹، هجی کردن به صورت tyre برای تایرهای بادی رواج یافت. در چاپ ۱۹۱۱ دائرةالمعارف بریتانیکا آمده است، «امروزه بالاترین مقام‌های انگلیس، هجی‌کردن تایر به صورت ‘tyre’ را پذیرفته‌اند، ولی در آمریکا این شیوهٔ هجی کردن ناشناخته است.» در فواید انگلیسی مدرن فالر در سال ۱۹۲۶ گفته‌شده «از نظر ریشه‌یابی واژهٔ تایر، هیچ اشکالی در هجی کردن آن به صورت tyre وجود ندارد، هرچند دلیلی برای استفاده از این فرم جدید نیست.» در طول قرن بیستم tyre به عنوان فرم استاندارد هجی کردن تایر در زبان انگلیسی برتانیایی انتخاب شد.

تاریخچه

تایرهای فلزیِ گاری را گرم می‌کردند تا منبسط شوند و سپس آن‌ها را برروی چرخ‌های چوبیِ گاری نصب می‌کردند. هنگامی‌که چرخ در آب فرومی‌رفت، انقباض فلز برروی چرخ باعت می‌شد تا آن دو به یک‌دیگر متصل و محکم شوند. در اتومبیل‌های ابتدایی و دوچرخه‌ها، از تایرهای لاستیکیِ توپُر استفاده می‌شد، ولی رابرت تامسون در سال ۱۸۴۵ میلادی تایر بادی را اختراع کرد و جان بوید دانلوپ در سال ۱۸۸۸ آن را تکمیل کرد.

به تازگی نیز شرکت Michelinاز نوعی تایر زیست تخریب پذیر رونمایی کرده است که برخلاف تایرهای معمول نیازی به پر شدن با هوا ندارد. این تایرها با فناوری چاپ سه بعدی ساخته شده‌اند و در صورت از بین رفتن آج‌های آن، می‌توان آن‌ها را دوباره چاپ کرد.

انواع

• تایر بارمتعارف: نوعی تایر سواری با بیشینهٔ فشار باد ۳۵ پسی
• تایر کم‌بار: نوعی تایر سواری که ظرفیت حمل بار آن کمتر از تایر بارمتعارف است.
• تایر پُربار: نوعی تایر سواری که بیشینهٔ فشار باد آن می‌تواند بیش از تایرهای بارمتعارف باشد و به همین دلیل، ظرفیت حمل بار آن بیشتر است.
• تایر سواری: تایری ویژهٔ خودرهای سواری با قطر رینگ کمتر از ۱۸ اینچ یا ۴۵/۷ سانتی‌متر

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «‎ Tire ‎». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۵ ژوئیهٔ ۲۰۱۵.

• دانشنامهٔ آکسفورد
• فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان تا پایان سال ۱۳۸۹ (مجموع هشت دفتر فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان)