دایرةالمعارف فارسی
دایرةالمعارف فارسی (معروف به دایرةالمعارف مصاحب) عنوان دانش‌نامه‌ای سه جلدی است که به ابتکار مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین، به سرپرستی غلامحسین مصاحب و با مشارکت گروهی از نویسندگان و ویراستاران در ایران به زبان فارسی تدوین شده‌است.
منابع دانشنامه[ویرایش]
در سال ۱۳۳۵، مؤسسهٔ فرانکلین، به مدیریت همایون صنعتی‌زاده، تصمیم به تهیهٔ ترجمهٔ فارسی از دایرةالمعارف یک‌جلدی کلمبیا وایکینگ (چاپ نیویورک) گرفت. سرپرستی این کار به غلامحسین مصاحب سپرده شد. اما غلامحسین مصاحب، پس از بررسی دایرةالمعارف آمریکایی، ترجمهٔ کامل آن را پاسخگوی نیازهای جامعهٔ ایرانی و فارسی‌زبان ندانست، و طرحی نو درانداخت که براساس آن بیش از ۱۰٬۰۰۰ مقالهٔ جدید دربارهٔ جنبه‌های مختلفِ تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام تألیف شد و تعدادی از مقالاتِ دانشنامهٔ اسلام را عیناً ترجمه و در خود قرار داده‌بود[۱] و در شناسنامهٔ جلد اول، این اثر را کار مشترک تهران و نیویورک دانسته‌است.[۲]
نشر دانشنامه[ویرایش]
جلد اول دایرةالمعارف فارسی (از حرف «الف» تا پایان «س») در سال ۱۳۴۵ ه. خ منتشر شد. در سال ۱۳۵۰، زمانی که بخش بزرگی از مقاله‌های جلد دوم تا حرف «ع» حروفچینی شده و آمادهٔ چاپ بود، غلامحسین مصاحب از کار سرپرستی دایرةالمعارف فارسی کناره‌گیری کرد. از آن زمان، سرپرستی دایرةالمعارف به رضا اقصی محول گشت و بخش اول از جلد دوم (از «ش» تا پایان «ل») در سال ۱۳۵۶ خورشیدی منتشر شد. بخش دوم جلد دوم (از «م» تا پایان «ی»)، با ویرایش مجدد و پاره‌ای اصلاحات، در سال ۱۳۷۴ ه. خ انتشار یافت.
ساختار[ویرایش]
در دایرةالمعارف فارسی، از آغاز کار، قواعد دقیقی برای انتخاب مدخل‌ها و حجم آن‌ها، تنظیم مقاله‌ها، معادل‌گذاری اصطلاحات، نحوهٔ ضبط و آوانگاریِ نام‌های خاص و اصطلاحات، ضبط علامت‌های اختصاری، ارجاع‌ها، رسم‌الخط فارسی و علائم نقطه‌گذاری وضع شد که در سراسر دایرةالمعارف رعایت گردید. این‌گونه روش‌مندی در دانشنامه‌های فارسی بی‌سابقه بود و سرمشقی برای تهیه‌کنندگان آثار مرجع در زبان فارسی قرار گرفت.
دانشنامه شامل مقدمه‌ای است که اصول و روش کار و نحوهٔ استفاده از دانشنامه در آن به‌طور مبسوط توضیح داده شده‌است.
این دانشنامه ۴۳٬۰۰۰ مدخل دارد که از آن میان ۲۳٬۰۰۰ مدخل خارجی، ۱۱٬۰۰۰ مدخل مربوط به ایران و اسلام، و بقیه مدخل‌های ارجاعی است. مدخل‌های خارجی عموماً ترجمه و اقتباس است، اما مدخل‌های مربوط به ایران تماماً تألیفی است.[۳]
فهرست پدیدآورندگان[ویرایش]
سرپرست‌های پروژه در ابتدا غلامحسین مصاحب و سپس رضا اقصی بودند.
دکتر مصاحب، با همکاری هیئت تحریریهٔ خود ازجمله احمد آرام، مصطفی مقربی، محمود مصاحب، فریدون بدره‌ای، و ابراهیم مکلا درواقع پدیدآورندگان اصلیِ دانشنامه هستند.[۳]
نام‌های نویسندگان، مترجمان و مؤلفان دایرةالمعارف فارسی در دیباچه به ترتیب زیر آمده‌است:[۴]
هیئت تحریریه
نویسندگان و مؤلفین
- مهدی آذر
- داریوش آشوری
- صفی اصفیا
- ایرج افشار
- احمد افشار شیرازی
- رضا اقصی
- مجید امیرابراهیمی
- منوچهر انور
- ایرج ایمن
- بدرالملوک بامداد
- علیقلی بیانی
- مهدی بیانی
- مهدی حائری
- آوانس حق‌نظریان
- خسرو خسروی
- عباس دواچی
- هوشنگ دولت‌آبادی
- محمدتقی ریاحی
- عباس زریاب خویی
- عبدالحسین زرین‌کوب
- ایندو شیکهر
- فاخره صبا
- غلامحسین صدیقی
- احمدحسین عدل
- مصطفی فاتح
- محمد کاوسیان
- حسین گل‌گلاب
- مهدی محقق
- تقی مرتضوی
- شمس‌الملوک مصاحب
- محمدتقی مصطفوی
- محمد معین
- احسان یارشاطر
مترجمین و مؤلفین اولیه
ترجمه‌ها[ویرایش]
این کتاب توسط صاحب‌نظرانی همچون فؤاد کامل و جلال العشری و عبدالرشید الصادق به زبان عربی، همراه با افزودن موضوع اضافی و کمی دخل و تصرف، با عنوان الموسوعة الفلسفیة المختصرة منتشر شد.[۲]
منابع[ویرایش]
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به دایرةالمعارف فارسی در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- دایرةالمعارف فارسی، جلد اول، دیباچه، نوشتهٔ غلامحسین مصاحب
- ↑ http://maarefeaqli.nashriyat.ir/node/415
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8807151304
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ فانی، ک، «دایرةالمعارف فارسی: میراثی پایدار»، مهرنامه، ش۱۶، ص۲۱۸
- ↑ دایرةالمعارف فارسی، جلد اول، دیباچه، صص۶–۷
