زرین‌کوه
مختصات: ۳۵°۴۲′۳۰″شمالی ۵۲°۱۳′۴۴″شرقی / ۳۵.۷۰۸۲°شمالی ۵۲.۲۲۸۹۵°شرقی زرین‌کوه با بلندای ۳۸۵۲ متر[۱] بلندترین قلهٔ خطالرأس زرین‌کوه از رشته‌کوه‌های فیروزکوه است و در جنوب دریاچه‌های تار و هویر در دهستان ابرشیوه شهرستان دماوند جای گرفته‌است.[۲] گستردگی این رشته از شهر دماوند تا پل دلیچای است. بستر رودخانه‌های تار و دلیچای[۳][۴] در راستای این رشته‌کوه گسترده شده‌اند. جبههٔ شمالی قله، پرتگاه با سنگهایی خردشده است. این پرتگاه پی‌آمد آب‌شدن یخچالها و سرازیر شدن آنها به‌سوی کوهپایه است.[۵]
- ارتفاع قلهٔ شرقی در آنسوی درهٔ جابان ۳۶۱۸ متر است.
- قله سل بر روی یال جنوبی آغاز شیبی ملایم است.
- قلهٔ پشت آبشور با ارتفاع ۳۵۱۳ متر بر روی یال میانی روستاهای خسروان و آئینه‌ورزان قرار دارد.
- خطالرأس غربی از بالادست قلهٔ پشت آبشور تا روبروی کوه بلند اشندر پیچ‌می‌خورد و تا ارتفاع ۳۳۹۷ متری فرود می‌آید. پایین‌دست این خطالرأس کمانی چشمه‌هایی می‌جوشند. نام قلهٔ غربی این کمان، کوه خاکی است.
- در غرب قلهٔ کوه خاکی بر روی خطالرأس قلهٔ کوه جنگلی قرار دارد. فراخ‌دره در شمال این قله و در جنوب آن گردنهٔ این کوه با کوه بلند اشندر است.[۶]
نقشه[ویرایش]
.JPG)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
۶ آذر ۱۳۷۸، جبههٔ جنوبی دماوند، عکس هوایی از حدود ۴ کیلومتری[۷] جنوب وردانه
|
روستاهای پیرامون[ویرایش]
N  |
|
|---|---|
|
۱۴ آبان ۱۳۸۹، از ارتفاع ۳۵۰ کیلومتری[۲۳]
|
در کوهپایه‌های جنوبی رشته‌کوه زرین‌کوه روستاهای آرو، سیدآباد، سربندان، جابان، خسروان، آئینه‌ورزان، اشندر و چنار؛ و در کوهپایه‌های شمالی روستاهای یهر، مومج، دهنار و هویر به ترتیب از شرق به غرب قرار دارند.
پیرامون سرچشمهٔ رود دلیچای چمنداب[۲۴] یا چمندان نام دارد که شکارگاه شاهی بوده است.[۲۵]
بالادست سربندان در انتهای دره، کوه خرپران[۲۶] (چمنداب[۲۴] ۳۳۰۰ متر[۱۹]) جای گرفته‌است. رود سربندان[۱۴] در کنارهٔ این کوه به‌سوی این روستا جاری است.[۱۵]
بین سربندان و سیدآباد گُرده‌ای است دراز و سرخ‌رنگ به‌نام کمرگنجی و بالای آن کوه اصل‌چاه است. بالای اصل‌چاه طاق‌کوه است و پشت آن درهٔ کُردان‌سرا بین روستاهای دهنار و مومج.[۲۷]
گذشته[ویرایش]
عبدالله مستوفی از زرین کوه با نام کوه ابره شیوه یادکرده و چهار روستای پیرامون دلیچای را چهارمحلهٔ مومج خوانده‌است.[۲۸] همچنین ناصرالدین شاه این سرزمین را برای شکار و اتراق می‌پسندید.[۱۵] او در پاسخ به عریضه‌ای به امین‌الدوله می‌نویسد: «... بنا دارم یک روز بعد از عید قربان به دریای تار و مومج که در سه فرسنگی اینجا است بروم آنجا خیلی خوش‌هوا و باتماشاست ...»[۲۹]
ده تار[ویرایش]
کوهپایهٔ شمالی زرین‌کوه، پیرامون سرچشمهٔ تار رود بهمن‌گیر است. آنجا پیشتر دهی آباد و ییلاقی با دو آسیا، به نام ده تار بوده است.[۲۸]
ساختار زمین[ویرایش]
زرین‌کوه بر روی گسل مشا و در راستای آن گسترده شده‌است. این گسل با رانش بخش بزرگی از دامنهٔ شمالی این کوه، سدی با بلندایی بیش از ۵۰ متر در برابر آبهای روان ساخته و با انباشت آب در پشت آن پدیدآور دریاچهٔ تار شده‌است.[۵]
آبهای زیرزمینی پایین‌دست این کوه در دشت هومند–آبسرد دارای ویژگی خورندگی با ته‌نشست ناچیز هستند.[۱۴]
پوشش گیاهی[ویرایش]
گیاه نادر و سمی کرفس‌مانند کزل در کوهپایه‌های شمالی و جنوبی زرین‌کوه می‌روید.[۳۰]
منابع[ویرایش]
- ↑ سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور. «Damavand geology 1100000». بازبینی‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۱۷.
- ↑ کد عارضه ۲۹۴۸۱۲، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران، سازمان نقشه‌برداری کشور
- ↑ دَلی‌چای (رود دیوانه)
- ↑ پهلوی، رضاشاه. سفرنامه رضاشاه پهلوی به خوزستان و مازندران.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ بهروز اسکویی، صفیه امیدیان. «بررسی علل زایش دریاچه هویر (البرز مرکزی) براساس داده‌های مگنتوتلوریک». مجله فیزیک زمین و فضا، دانشگاه تهران. بازبینی‌شده در ۲۵ مه ۲۰۱۷.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ ۶٫۵ ۶٫۶ سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور. «نقشه زمین‌شناسی 1:25000 آئینه ورزان». 2017. بازبینی‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۱۷.
- ↑ ۳۵°۲۴′۵۷.۴۵″ شمالی ۵۲°۱۲′۳۷.۹″ شرقی / ۳۵.۴۱۵۹۵۸۳°شمالی ۵۲.۲۱۰۵۲۸°شرقی
- ↑ " ۲۶۳۶۶۵، "
- ↑ " ۲۶۳۷۴۴، "
- ↑ " ۲۶۳۵۵۰، "
- ↑ " ۲۶۳۶۹۰، "
- ↑ «نقشه دهستان‌های استان تهران - سال ۱۳۹۰». مرکز آمار ایران. بازبینی‌شده در ۲۸ مه ۲۰۱۷.
- ↑ «هفته‌نامه ره‌آورد، شمارهٔ ۵۷۰، ۵ مرداد ۱۳۹۵». بازبینی‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۷.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ ۱۴٫۴ «نخستین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران». Scientific Information Database. بازبینی‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۷.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ مصطفی نوری. «نخستین سفرنامه ناصرالدین‌شاه به مازندران». پیام بهارستان، ۱۳۸۹. بازبینی‌شده در ۳۱ مه ۲۰۱۷.
- ↑ " ۲۹۴۳۴۵، "
- ↑ صنیع‌الدوله، محمدحسن‌خان. مطلع الشمس. ۱۳۰۱.
- ↑ " ۲۹۴۳۴۲، "
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ مقیم، علی. کوهنوردی در ایران. روزنه. شابک ۹۶۴۳۳۴۰۶۰۰.
- ↑ " ۲۹۴۶۴۵، "
- ↑ " ۲۹۴۸۱۲، "
- ↑ " ۲۹۴۶۶۱، "
- ↑ «ISS025-E-12265». Gateway to Astronaut Photography of Earth. بازبینی‌شده در ۲۹ مه ۲۰۱۷.
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ «ایجاد و تشکیل تعداد ۸ دهستان شامل روستاها، مزارع و مکانها در شهرستان دماوند تابع استان تهران». مرکز پژوهشهای مجلس. بازبینی‌شده در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۷.
- ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن. مرآت البلدان. ج. ۴. ۲۶۷.
- ↑ " ۲۹۴۷۴۹، "
- ↑ سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور. «نقشه زمین‌شناسی 1:25000 سربندان». 2017. بازبینی‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۱۷.
- ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ مستوفی، عبدالله. شرح زندگانی، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه. ج. ۲. زوار، ۱۳۴۱.
- ↑ اصفهانیان، کریم. اسناد تاریخی خاندان غفاری، سالهای ۱۲۴۳ تا ۱۳۲۷ قمری. ج. ۱. بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳۸۵. شابک ۹۶۴-۶۰۵۳-۳۰-۰.
- ↑ مینا شفیعی. «استخراج نیمه صنعتی آنژلیسین از گیاه کزل». پایان‌نامه، دانشگاه علوم پزشکی تهران. بازبینی‌شده در ۲۶ مه ۲۰۱۷.
