اندیمشک
اَندیمِشک | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | خوزستان |
شهرستان | اندیمشک |
بخش | مرکزی |
نام(های) قدیمی | اِریترین (اردریکا)، لور،سیمشک، اندمشن (انوشبرد، گیلگرد)، هندی مشک، قلعه صالح آباد، اندیمشک |
مردم | |
جمعیت | ۱۳۵٬۱۱۶ نفر (۱۳۹۵) |
رشد جمعیت | ۷٪+ (۵سال) |
جغرافیای طبیعی | |
ارتفاع از سطح دریا | ۱۷۶ متر[۱] |
اطلاعات شهری | |
نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی | فریدون حسنوند |
شهردار | محمدرضا پاپی |
پیششماره تلفنی | ۰۶۱ |
وبگاه | شهرداری اندیمشک |
کد آماری | ۱۲۷۱ |
اَندیمِشک از شهرهای شمال استان خوزستان است و در ارتفاع ۱۷۶ متری از سطح دریا، در کوهپایه زاگرس میانی قرار گرفته است. اندیمشک دارای سه سد با نامهای کرخه، دز و بالارود است. این شهر یکی از مراکز عمده گویشوران زبان لری است.[۲] مبنای شکل گیری شهر از ایستگاهی است که در ده صالحآباد قرار داشت و سال ۱۳۰۷ بنیانگذاری شد. اندیمشک دارای معدن شن، سنگ و گچ در ایستگاه شهبازان است. راهآهن این شهر به عنوان بخشی از راهآهن تهران-جنوب از نقاط حساس به شمار میآید. اندیمشک مرکز کل راه آهن ناحیه زاگرس است.[۳] این شهر در مسیر جاده ترانزیت کشوری قرار دارد. اندیمشک در ۷۲۰ کیلومتری تهران و ۱۶۰ کیلومتری اهواز جای دارد.[۴]
محتویات
- ۱ تاریخچه
- ۲ جغرافیا
- ۳ مردم شناسی و گویشها
- ۴ جمعیت
- ۵ ورزش
- ۶ نیروگاهای آبی اندیمشک
- ۷ اندیمشک در دوران جنگ ایران و عراق
- ۸ پادگان دوکوهه (پادگان سردار بزرگ حاج احمد متوسلیان)
- ۹ مهمترین پادگان عملیاتی خوزستان در جنگ ایران و عراق
- ۱۰ اقتصاد
- ۱۱ آموزش عالی
- ۱۲ آثار تاریخی، باستانی و گردشگری
- ۱۲.۱ پلاژ دریاچه دز
- ۱۲.۲ دره تنگوان
- ۱۲.۳ قلعه مختار
- ۱۲.۴ منطقه گردشگری منگره
- ۱۲.۵ بقعه امیرسیف یا دژ سرقلا
- ۱۲.۶ امامزاده احمد بن موسی (ع) (معروف به شاهزاده احمد)
- ۱۲.۷ داوود خادم و معبد ستارههای نشان دار ساسانی
- ۱۲.۸ بقعه شیخ روستای باریکاب
- ۱۲.۹ امامزاده بابا لَنگ
- ۱۲.۱۰ قلعه کوران (کورو یا کهیران یا کهرو)
- ۱۲.۱۱ قلعه رزه (قلعه رزمان یا رزمانان)
- ۱۲.۱۲ قلعه حسینی
- ۱۲.۱۳ مقبره محمودعلی
- ۱۲.۱۴ پل باستانی صیحه (آباره عباس خان)
- ۱۲.۱۵ پل بالارود (پل شاه عباسی)
- ۱۳ پانویس
تاریخچه[ویرایش]
اندیمشک در کنار خرابههای شهر قدیم «لور» و «اریترین» ساخته شدهاست. لور شهری آباد بوده که مورخین نیز از آن نام بردهاند، اما به مرور از آبادی آن کاسته شده است. تاریخ نگارانی همچون اصطخری و … در نوشتههای خود به این شهر اشاره کرده و آن را شهری آباد خواندهاند. شهرستان و شهر مرکز آن واقع در استان خوزستان. نام اندیمشک در دهه بیست خورشیدی به پیشنهاد فرهنگستان ایران برای دهکده صالح آباد برگزیده شدهاست.
همچنین سدی استوار در این نواحی با نام اندمشن (گیلگرد) برپا بوده که به (انوشبرد) شهرت داشتهاست. در برخی از مآخذهای کهن، نام آن دژ را (اَنوش یا انهش، به معنای فراموش شده) آوردهاند. بنقل از (کریستن سن)، در این دژ، شخصی موسوم به صالح خان مکری (حکمران شوشتر در زمان قاجار) بناهایی چند از جمله دژی برای سکونت خویش ساخت که به قلعه صالح یا قلعه لور معروف گشت و در دوره حکومت رضاشاه پهلوی و مقارن با احداث راه آهن در ایران، در مجاورت قلعه لور، ایستگاه راه آهن اندیمشک بنا نهاده شد که به تدریج با آغاز ساختمان سازی در اطراف آن، اندیمشک رو به گسترش نهاد. شرکت جنرال موتورز آمریکا نیز در همین زمان شعبهای از کارخانه اتومبیل سازی نظامی خود را در این شهر تأسیس نمود. در دوره پهلوی دوم با ورود شرکتهای متعدد داخلی و خارجی، اندیمشک به شهری صنعتی بدل گشت و بدین ترتیب میزبان هزاران نفر از پزشکان، مهندسان، کارمندان و کارگران داخلی و خارجی گردید. در این دوران بود که اندیمشک راه گسترش و پیشرفت را پیمود. شهر اندیمشک از نظر موقعیت راههای ترانزیت اصلی و مرکزی در قسمت بسیار مهمی میباشد، زیرا تنها شهری است که استان خوزستان، لرستان، ایلام و کرمانشاه را به هم ارتباط میدهد. در سمت شمال شرقی شهر، دشتی بایر است که از قدیم مردم به آن لور گفتهاند و همان سرزمین عیلامِ تاریخی میباشد. این شهر راه ارتباط با شوش و انشان بود که از دیرباز بسیار با اهمیت بوده است.
جغرافیا[ویرایش]
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
طول جغرافیایی اندیمشک در شمال ۴۸ درجه و ۲۲ دقیقه خاوری نسبت به نصف النهار گرینویچ و عرض آن ۳۲ درجه و ۲۹ دقیقه شمالی نسبت به خط استوا میباشد.
سد دز | خرمآباد | سد کرخه | ||
دزفول | دهلران | |||
اندیمشک | ||||
شوش |
اقلیم[ویرایش]
اندیمشک در شمالیترین قسمت استان خوزستان قرار دارد و از غرب با شهرستان دره شهر هممرز است به همین سبب آب و هوای این شهر در اواخر زمستان و بهار به علت بودن در دامنههای سبز زاگرس بسیار مطلوب و یکی از مقصدهای مسافران نوروزی در ایام بهار است. در فصل تابستان آب و هوای این شهر روزهای نسبتاً گرم و شبهای خنک را شامل میشود. در روزهای سرد فصل زمستان نیز در برخی مناطق بارش برف را تجربه میکند. دمای این منطقه در روزهای گرم سال به ۵۰ درجه بالای صفر و در روزهای سرد سال در پایینترین حد خود در برخی مناطق به چند درجه زیر صفر نیز میرسد.[۵]
منابع طبیعی[ویرایش]
دسترسی به آب شیرین سرچشمههای دریاچه دز باعث شده که این شهرستان یکی از بهترین آبهای آشامیدنی کشور را دارا باشد. شهرستان اندیمشک از شمال به استان لرستان و غرب به شهرستان درهشهر و از جنوب به شهر شوش و از شرق به شهر دزفول محدود میشود.[۶] وجود دو سد بزرگ و شناخته شدهٔ کرخه و دز در این شهرستان مقصد بسیار خوبی را برای گردشگران و توریستها فراهم ساخته. سد دز در بیست کیلومتری شمال شرقی و سد کرخه در بیست و دو کیلومتری جنوب غربی این شهرستان واقع شدهاند که برق مصرفی مناطق زیادی از استان و کشور را تأمین میکنند و همچنین سد بالارود در فاصله ۲۳ کیلومتری شمال اندیمشک بر روی رودخانه بالارود در حال احداث میباشد.[۷]
مردم شناسی و گویشها[ویرایش]
مردم اندیمشک از اقوام لر هستند و به زبانهای محلی خویش صحبت میکنند.[۸]
جمعیت[ویرایش]
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۳۵٬۱۱۶ نفر (در ۳۹٬۱۵۱ خانوار) بوده است.[۹]
جمعیت تاریخی | ||
---|---|---|
سال | جمعیت | %± |
۱۳۴۵ | ۱۶٬۱۹۵ | — |
۱۳۵۵ | ۳۲٬۰۸۵ | ۹۸٫۱ ٪ |
۱۳۶۵ | ۵۶٬۲۸۸ | ۷۵٫۴ ٪ |
۱۳۷۰ | ۷۳٬۷۵۹ | ۳۱٫۰ ٪ |
۱۳۷۵ | ۱۰۶٬۹۲۳ | ۴۵٫۰ ٪ |
۱۳۸۵ | ۱۱۹٬۴۲۲ | ۱۱٫۷ ٪ |
۱۳۹۰ | ۱۲۶٬۸۱۱ | ۶٫۲ ٪ |
۱۳۹۵ | ۱۳۵٬۱۱۶ | ۶٫۵ ٪ |
اقوام[ویرایش]
گویش ساکنان اندیمشک عمدتاً لری است.[۲] اندیمشک از دیرباز بخشی از مناطق قشلاقی چادرنشینان لر به ویژه ساکنان استان لرستان کنونی به شمار میرفته[۱۰] که پس از یکجانشینی عشایر در آغاز حکومت پهلوی هم اکنون بخش عمدهای از ساکنین این شهر از طوایف و ایلات گوناگون لر هستند که از آن جمله میتوان به ایل بختیاری[۱۱] وایل بالاگریوه، میر و[۱۲] قلاوند و[۱۰]سگوند و پاپی[۱۳] و دیرکوند[۱۴] عبدولی، بهاروند، جودکی, کوشکی و رشنو اشاره کرد.
ورزش[ویرایش]
ورزش در اندیمشک در جایگاه بسیار بالایی قرار دارد به طوری که تا به حال ورزشکاران این شهر به خصوص کشتی گیران آن توانستهاند در ردههای مختلف مدالهای رنگارنگی برای ایران در میدانهای بزرگ بینالمللی به دست آورند. از چهرههای سرشناس ورزش در اندیمشک میتوان به افراد زیر اشاره کرد: سعید عبدولی، حبیبالله اخلاقی، پرویز زیدوند، حسن هوری، محمد اوسانی، یوسف وکیا، مهدی هدایی، امین سوری، سامان عبدولی، مهرداد اسفندیاری، کرامت عبدولی، علی محمد بسحاق، ایمان قیطاسی، مسعود چکانی و …
کشتی فرنگی[ویرایش]
ورزش اول و بومی اندیمشک کشتی فرنگی است و این شهر تا به حال افراد زیادی را به کشتی فرنگی ایران معرفی کرده است. از جمله این افراد میتوان به سعید عبدولی دارندهٔ مدال طلای قهرمانی جوانان جهان و همینطور طلای بازیهای آسیایی ۲۰۱۰ گوانژو و برنز بازیهای آسیایی ۲۰۱۴ اینچئون و مدال طلای مسابقات قهرمانی کشتی جهان ۲۰۱۱ و مدال برنز المپیک ریودوژانیرو برزیل و همینطور حبیبالله اخلاقی دارندهٔ مدال طلای مسابقات آسیایی ۲۰۱۴ اینچئون کره جنوبی و همینطور مدال طلای قهرمانی کشتی آسیا ۲۰۱۲ و مدال برنز قهرمانی جهان ۲۰۰۹ و همچنین پرویز زیدوند دارندهٔ دو مدال طلا و یک نقرهٔ مسابقات قهرمانی آسیا و مدال برنز بازیهای آسیایی ۲۰۰۲ بوسان اشاره کرد.[۱۵][۱۶]
نیروگاهای آبی اندیمشک[ویرایش]
سد و نیروگاه دز[ویرایش]
سد دز یک سد بتُنی برقآبی است که در ۲۳ کیلومتری شمال شرقی «اندیمشک» وبر روی ارتفاعات سلسله کوههای زاگرس احداث شده است با احداث این سد دریاچهای به طول ۵۶ کیلومتر و با ظرفیت ۳/۳ میلیارد متر مکعب به وجود آمده است این سد که از نوع بتنی دو قومی است و دارای ۲۰۳ متر ارتفاع و طول تاج آن ۲۱۲ متر میباشد. نیرو گاه دز با داشتن ۸ واحد هر کدام به قدرت ۶۵ مگاوات نفش مهمی را در تولید برق و تنظیم فرکانس شبکه سراسری ایفاد میکند. نیروگاه این سد دارای قدرت نصب ۵۲۰ مگاوات است. احداث سد عظیم دز، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی توسط ایتالیاییها در کوههای زاگرس آغاز و در سال ۱۳۴۱ خورشیدی پایان یافت. سد دز همواره یکی از مهمترین بخشهای شهرستان اندیمشک بوده که در زندگی عده کثیری از مردم خوزستان تأثیر داشته است.[۱۷]
سد و نیروگاه کرخه[ویرایش]
سد کرخه یکی از بزرگترین سدهای خاکی دنیا و بزرگترین سد خاکی ایران و خاورمیانه است که بر روی رودخانه کرخه در ۲۲ کیلومتری شمال غربی شهرستان اندیمشک در استان خوزستان ساخته شدهاست. کرخه با تاجی به طول ۳۰۳۰ متر و ارتفاع ۱۲۷ متر از لحاظ حجم بدنه بزرگترین سد تاریخ ایران است و با حجم مخزنی به میزان ۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب، بزرگترین دریاچه مصنوعی ایران را پدیدآورده است.[۱۸] عملیات اجرایی این سد در سال ۱۳۷۰ آغاز و در سال ۱۳۸۰ به پایان رسیده است. متوسط تولید انرژی سالیانه این نیروگاه روزمینی ۹۳۴ میلیون کیلووات ساعت است. نیروگاه این سد با ظرفیت ۴۰۰ مگاوات از زمان بهرهبرداری در سال ۱۳۸۱ تا پایان سال ۱۳۸۷ توانسته بیش از ۴۹۴۱ میلیون کیلووات ساعت برق تولید کند.[۱۹]
سد و نیروگاه بالارود[ویرایش]
این مجموعه که در فاصله ۲۳ کیلومتری شمال اندیمشک بر روی رودخانه بالارود در حال احداث میباشد ارتفاع آن ۸۰ متر و طول تاج آن ۱۰۵۰ متر است که مخزن آن امکان ذخیره ۱۳۱ میلیون متر مکعب آب را دارد که ضمن کنترل سیلابهای فصلی و تأمین آب سیزده هزار هکتار از اراضی کشاورزی پائین دست و در طول سال نیز یازده گیگا وات برق تولید و وارد شبکه سراسری خواهد کرد.[۲۰]
سد تنظیمی پای پل کرخه[ویرایش]
در ده کیلومتری پایین دست سد بزرگ کرخه، در ۲۰ کیلومتری غرب شهرستان اندیمشک سد تنظیمی کرخه در سال ۱۳۸۸ به بهرهبرداری رسید نام پای پل برگرفته از بند تاریخی و پل مربوط به دوره عیلامیان یا ساسانیان (پل مورد استفادهٔ شهر اوان یا همان ایوان کرخه) قرار گرفته است بقایای این بند تاریخی کمی پایینتر از سد و در کنار پل نادری کرخه وجاده اندیمشک - دهلران قرار دارد سد پای پل کرخه که به عنوان بزرگترین سد تنظیمی کرخه شناخته میشود، آب را گروگان گرفته و دریاچه ساخته است و کمی آنطرف تر برای خود دنیایی آفریده و انواع پرندگان زیبا آنجا زندگی میکنند و زیبایی خاصی به منطقه داده است. سد تنظیمی کرخه با وجود تأسیسات و دریاچه زیبا و نیز چشمانداز فضای سبز، میتواند به یکی از نقاط گردشگری شمال خوزستان تبدیل شود.[۲۱]
اندیمشک در دوران جنگ ایران و عراق[ویرایش]
حادثه چهارم آذر ماه ۱۳۶۵[ویرایش]
در روز چهارم آذر ماه ۱۳۶۵ شهر اندیمشک به مدت ۱ ساعت و ۴۵ دقیقه توسط ۵۴ فروند جنگنده نیروی هوایی عراق مورد حمله قرار گرفت که طی این حمله ۳۰۰ نفر از شهروندان اندیمشک کشته و ۷۰۰ نفر نیز به شدت مجروح شدند.[۲۲][پیوند مرده][نیازمند منبع] این حمله را به عنوان طولانیترین حمله پس جنگ جهانی دوم میشناسند و از آن با عنوان (روزی که صدام در اندیمشک قصابی کرد) [نیازمند منبع]یاد میشود. به علت وقوع این حادثه یادمانی برای گرامی داشت کشته شدگان و مجروحان در روبروی ساختمان اداره کل راه آهن این شهر نصب شده که بر روی آن شرح این واقعه توضیح داده شده است.[۲۳] به همین خاطر مردم اندیمشک روز ۴ آذر ۱۳۶۵ را روز اندیمشک میدانند هر چند که این روز در تقویم به این اسم ثبت نشده است.
پادگان دوکوهه (پادگان سردار بزرگ حاج احمد متوسلیان)[ویرایش]
مهمترین پادگان عملیاتی خوزستان در جنگ ایران و عراق[ویرایش]
پادگان دوکوهه نام منطقه و پادگانی است در ۴ کیلومتری شمالغربی شهر اندیمشک در کنار شهرک دوکوهه واقع شده است. این منطقه به علت وجود دو ارتفاع ۳۱۶ و ۲۸۸ متری در کنار هم که مانند دو کوه دوقلو در این منطقه مسطح خود نمایی میکنند، دوکوهه نام گرفته است. مساحت این پادگان با حواشی آن ۱۵ کیلومتر مربع میباشد که وسعت بخش اصلی آن کمتر از پنج کیلومتر مربع است.[۲۴] بخش اصلی پادگان که شامل ساختمانهای گردانها، ساختمانهای اداری، دژبانی و انبار و ادوات و همچنین زمین صحبگاه است، در کنار جاده و ایستگاه راهآهن موقت دوکوهه قرار دارد. دوکوهه قبل از انقلاب پادگان پشتیبانی لشکر ۹۲ زرهی و یگانهای نظامی جنوبغرب کشور بود و ساختمانهایی نیمهساز برای نیروهای پادگان وجود داشت. با شروع جنگ این پادگان در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفت و در دوران دفاع مقدس به مهمترین پادگان عملیاتی خوزستان مبدل شد.[۲۵]
اقتصاد[ویرایش]
شهرستان اندیمشک دارای موقعیت استراتژیک و ویژه، زمینهای خوب کشاورزی، معادن نفت، گاز، سیلیس، گچ، ماسه، آهک و سنگ آهن و جاده ترانزیتی آسفالته و خط راه آهن سراسری اندیمشک به تهران که خوزستان را به مرکز و شمال شرقی ایران پیوند میدهد. داشتن سدهای بزرگ مانند سد دز و سد کرخه در اندیمشک که بر ارزش این شهرستان افزودهاند و بخش بزرگی از نیروی برق کشور و نیز آبیاری زمینهای این شهر و شمال خوزستان را تأمین میکند.
حمل و نقل[ویرایش]
راهآهن این شهر به عنوان بخشی از راهآهن تهران-جنوب از نقاط حساس به شمار میآید. اندیمشک مرکز ناحیه راه آهن زاگرس میباشد[۲۶] ساختمان اداری و دپوی ناحیه زاگرس در این شهر قرار دارد، دپوی اندیمشک به علت اعزام و تفکیک قطارهای باری که از سمت ناحیه جنوب به تهران حرکت میکنند، جزو مهترین دپوهای راه آهن ایران محسوب میشود و همچنین اندیمشک در مسیر جاده ترانزیت کشوری قرار دارد.
معادن[ویرایش]
معادن سنگ آهک و دولومیت چناره در شمال شهرستان اندیمشک در مجاورت روستای بیدرویه قرار دارد. تخمین زده میشود که این ذخایر که در حال حاضر بهرهبرداری میشوند است در حدود ۱۰۰ سال قابل بهرهبرداری باشد. این شهرستان دارای چند بخش و شهر است. گستردگی این شهر به حدی است که میتوان آن را از نظر وسعت یکی از بزرگترین شهرهای استان نامید.[۷] آب آشامیدنی شهر اندیمشک از روخانه دز تأمین میشود که در نمونه آبشناسی در ایران کمنظیر و بیمانند شناخته شده و بهترین نوع آب طبیعی و زلال در این سامان وجود دارد. شهرستان اندیمشک از نظر موقعیت راههای شوسه، اصلی و مرکزی دارای اهمیت بوده. این شهرستان با داشتن مراتع بسیار در اطراف خود و وجود رودخانههای بزرگ دز، کرخه و بالارود از استعداد بسیاری برای صنعت و کشاورزی و دامپروری برخوردار است. اندیمشک پنجمین شهرستان پر جمعیت خوزستان است.[۶]
آموزش عالی[ویرایش]
اندیمشک سه مجتمع آموزش عالی چون دانشگاه آزاد اسلامی واحد اندیمشک (با ۲۰ رشته تحصیلی در مقطع کاردانی و کارشناسی)[۲۷] و دانشگاه پیام نور (تحصیل دانشجویان مقطع کارشناسی) و دانشگاه علمی کاربردی و مرکز تربیت معلم امام رضا را داراست که سالانه تعداد زیادی دانشجو را پذیرا هستند. ساختمان جدید دانشگاه آزاد در مسیر جاده سد کرخه در دست احداث است که گفته میشود بزرگترین واحد دانشگاه آزاد اسلامی در خوزستان است.[۷]
آثار تاریخی، باستانی و گردشگری[ویرایش]
اندیمشک به لحاظ موقعیت در شمالیترین نقطه استان خوزستان قرار دارد که به عنوان گذرگاه جهان باستان در فاصله بین دشت و کوهستان قرار دارد که مأمن تمدنهای بزرگ آوان یا اِوان (ایوان کرخه)، تمدن شوشان یا سوزیانا و تمدن سیماش در لرستان کنونی بوده است. این منطقه دارای آثار و محوطههای باستانی بسیاری است که گویای ارتباط تاریخی اندیمشک با این تمدنهاست. به نقل از کتیبه پایکولی که در موزه لندن نگهداری میشود: آشوربانیپال پادشاه آشور زمانی که به قصد ویرانی پایتخت عیلام وارد سرزمین ایلام میشود میگوید من از نقطهای وارد دشت شدم که رود وارد میشود یعنی همینجا (مسیر ورود رودخانه کرخه در شمالغرب اندیمشک) از آثار تاریخی، باستانی و گردشگری اندیمشک میتوان به ویرانههای شهر ساسانی لور، شهر اریترین، پل صیحه، بقعه شاهزاده احمد در مازو، قلعه رزه و ویرانههای شهر ایلامی زعفران دشت در منطقه توریستی منگره، سد کرخه و سد دز همچنین و پلاژ آن اشاره کرد.[۲۸]
پلاژ دریاچه دز[ویرایش]
پلاژ سد دز در ۳۵ کیلومتری شهرستان اندیمشک در کنار دریاچه سد دز واقع شده است. این منطقه دارای تأسیسات، رستوران، طبیعت و جاذبههای حیاط وحش میباشد. همچنین این منطقه موقعیت مناسب برای ایجاد رستوران شناور را دارد. راههای دسترسی به منطقه:
وجود راه آهن سراسری خوزستان به تهران در جوار منطقه و ایستگاه گل محک نیز از دیگر راههای دسترسی به منطقه میباشد.[۷]
دره تنگوان[ویرایش]
تنگوان نام کوهی است در شمال شهر اندیمشک. این کوه از جمله کوههای مهم ناحیه شمال خوزستان محسوب میگردد و جهت آن شمال غربی – جنوب شرقی، موازی با جهت گسترش رشته کوههای زاگرس میباشد. ضلع شمال غربی کوه تنگوان در #بالارود شمالی با یک پرتگاه قطع میشود و سپس با یک شیب ملایم به طرف جنوب شرقی ادامه مییابد. ضلع جنوب شرقی تنگوان را کوه سنگ سیلان تشکیل میدهد که در نهایت به در ههای عمیق رود دز و #قلعه_مختار و #چمسبز ختم شده و رشته کوه تنگوان در این ناحیه پایان میپذیرد. ارتفاع تنگوان حداکثر ششصد متر بوده و هرچه به طرف جنوب شرقی تنگوان پیش میرویم از ارتفاع آن با یک شیب کند کاسته میشود. تنگوان و دیواره سنگی، صخرهای و صاف آن به همراه درههای عمیق و پرتگا ههای متعدد این کوه را برای ورزشهای کوهنوردی به ویژه صخره نوردی بسیار مناسب نموده بطوریکه صعود به این کوه همراه به خطراتی است[۲۹]
قلعه مختار[ویرایش]
منطقه قلعه مختار در ۱۱ کیلومتری شرق شهرستان اندیمشک و در کنار رودخانه دز است.
وجود پتانسیل، زمین حاصلخیز و منابع آبی باعث شده که از گذشته دور تاکنون منطقه قلعه مختار به محلی جالب و جذاب جهت سکونت مطرح باشد؛ که در همین راستا پروژههای ایجاد امکانات فرهنگی، تفریحی توسط میراث فرهنگی جهت توسعه منطقه ایجاد شده و دارای ساحل زیبا برای قایق سواری، ماهیگیری و ورزش آبی شنا است.[۷]
منطقه گردشگری منگره[ویرایش]
منگره از چند دره تشکیل گردیده و در شمال بخش الوار گرمسیری واقع شده است؛ و یکی از مناطق کوهستانی میباشد و محدود است از شمال و غرب به کوه «چوونی» و دورق (Duragh شهری از ناحیه خوزستان بوده است و به نام دورق فرس مشهور بوده است که بنظر میرسد این همان دورق باشد. رودخانهای که از دهکده گرداب سرچشمه میگیرد، پس از عبور از تنگه کول گاو به رودخانه انارکی میپیوندد و جاده سراسری را در محلی موسوم به بالارود قطع میکند.[۷]
بقعه امیرسیف یا دژ سرقلا[ویرایش]
در دامنه کوه «سیه» در میان گورستان قدیمی، بقعهای است که بنام امیرسیف مشهور است. (که مربوط به قرن ششم و هفتم هجری است) اندازه داخل آن ۳۰/۳×۳۰/۴ متر و هر دیوار آن محراب کوچکی دارد. در وسط قبری است بطول و عرض ۹۵×۱۷۹ و ارتفاع ۷۰ سانتیمتر که تماماً با کاشی سبز تزیین گردیده بلندی گنبد نزدیک به ۱۲ متر است. اندازه در ورودی آن ۷۵×۱۲۵ سانتیمتر است که به سمت جنوب باز میشود تمامی بقعه با سنگ قلوه و ملاط ساخته شده است. احتمالاً امیرسیف یکی از اتابکان لر کوچک باشد امیر سیف واقع در دهکده امیر سیف و در کنار رودخانه گرداب حوالی دژ سرقلا دهستان قیلاب، بخش الوارگرمسیری در تاریخ ۶ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۳۹۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۳۰]
امامزاده احمد بن موسی (ع) (معروف به شاهزاده احمد)[ویرایش]
شاهزاده احمد در شهرستان اندیمشک از استان خوزستان قرار دارد برای رسیدن به این مکان زیارتی و تفریحی که دارای طبیعت زیبا و جذاب است باید درمسیرجاده ترانزیتی جنوب و درمسیرجاده اهواز تهران پس از رسیدن به شهرستان اندیمشک ودرمسیر جاده اندیمشک-خرم آبادو درمیانه راه در بخش الوار اندیمشک و در شهرتازه تأسیس بیدروبه در کمربندی این شهر حرکت کنیم پس از طی حدود شصت کیلومتر به این مقبره میرسیم. برای رسیدن به امام زاده شاهزاده بن احمد باید از روستایهای زیبای چون کلگدره وشیرین آب و جا اردو و سرخکان وپیروالی ومحمودبن علی ومازو وتنوربلندوادریسی علیا وارد شویم ودرمسیرپرپیچ وخم وزیبای ان منطقه که پوشیده ازجنگلهای چنارودرختان پسته کوهی و بلوط قراردارد که این جاده زیباوکوهستانی به جاده چالوس خوزستان معروف شده است قرار میگیریم که پس از طی کردن ا ین مسیربه بقعه شاهزاده احمد میرسیم که بین دوکوه بنامهای گردن باریک و دارتاگریوه که تقریباً مرزاستانهای خوزستان ولرستان است قرار دارد و در تابستانهای داغ خوزستان در این منطقه دارای هوای معتدل وخنکی وجود دارد که در کنار بقعه شاهزاده احمد روستای زیبای بنام دشت لاله واقع شده که دارای دشتی زیبا وبزرگ که پرازگلهای لاله است وجود دارد که پس از زیارت امام زاده دیدن این دشت زیبا خالی از لطف نیست. گنبد قدیمی بقعه شاهزاده احمد (ع) در شهرستان اندیمشک استان خوزستان متعلق به معماری اسلامی عهد تیموری است. مردم محلی اعتقاد دارند این امامزاده از اعقاب امام موسی کاظم (ع) بوده است. برخی این امامزاده را گگ احمد نیز میخوانند. خادمین این امامزاده عمامه قرمز بر سر دارند و معتقدند شاهزاده احمد (ع) در زمان حیاتش هر موقع غضبناک میشد شال قرمز به سر و کمر میبست. بنای مقبره چهارگوش و گنبد هرمی ۱۰ ترکی دارد. بلندای آن نزدیک به ۱۴ متر و سبز رنگ است. درب ورودی مقبره در جهت شمال قرار گرفته و دارای گلدسته کوچک آجری است و روی قبر هم ضریحی فلزی کار گذاشته شده است. در حال حاضر دور تا دور بنای این بقعه داربستهایی ایجاد شده که به گفته زائران این امامزاده نشان از آماده کردن مقدمات تخریب این بنا توسط اداره اوقاف را دارد. راولینسن مینویسد مردم گفتهاند: شاهزاده احمد دو برادر داشته یکی به نام سلطان محمود که در هیلان مدفن دارد و دیگری سلطان ابراهیم موسوم به بابا بزرگ است و لرهای لرستان برای او حرمت قائل اند. مضافاً طبق گفته راولینسن سلطان محمود و شاهزاده احمد در زمرة اولیای «اهل حق اند» و به همین دلیل دارای حرمت فراوانی هستند ادموندز با ذکر نام شاهزاده احمد مینویسد روزی چهار نفر با عمامههای سرخ به دیدنم آمدند و سپس میافزاید عمامه سرخ در ایران یا دست کم در استانهای غربی و مرکزی کشور منحصربفرد است و تنها متولیان شاهزاده احمد آن را بر سر میگذارند که مقدسترین زیارتگاه در بالاگریوه است و مردم به زیارت او میروند و با خود نذری میبرند یا در آن نذر میکنند. متولیان عمامه سرخ را پاپی مینامند. اما به نظر نمیرسد اینان با طایفهای به همین نام نسبتی داشته باشند. فیلبرگ از متولیان عمامه سرخ نام میبرد و میافزاید شاهزاده احمد را مخصوصاً یاور زنان نازا میشمارند. مینورسکی مینویسد مردم منطقه، شاهزاده احمد را پسر موسی کاظم امام هفتم میدانند در شمال مازو محلی موسوم به دشت لاله، بقعهای است معروف به شاهزاده احمد (که گنبد قدیمی آن معماری تیموری و اواخر عهد مغول بوده است). به اعتقاد مردم از اعقاب امام موسی کاظم (ع) است و به شاه چراغ مشهور است. مردم، این امام زاده را به نامهای «گگ احمد و سید احمد» نیز مینامند. راولینسن مینویسد مردم گفتهاند: شاهزاده احمد دو برادر داشته یکی به نام سلطان محمود که در هیلان مدفن دارد و دیگری سلطان ابراهیم موسوم به بابا بزرگ است و لرهای لرستان برای او حرمت قائل اند. مضافاً طبق گفته راولینسن سلطان محمود و شاهزاده احمد در زمرة اولیای «اهل حق اند» و به همین دلیل دارای حرمت فراوانی هستند.
داوود خادم و معبد ستارههای نشان دار ساسانی[ویرایش]
در شمال غربی دهکده گرداب منگره در دهستان قیلاب بخش الوار گرمسیری شهرستان اندیمشک به فاصله شش کیلومتر، دهکدهای است موسوم به «شیخ» در گورستان دهکده، مقبره اه است که با سنگ و ملاط ساخته شده است. گنبد آن مخروطی شکل و اندازهای داخل مقبره ۴۰/۳×۳۰/۳ متر بوده و شباهت زیادی به گنبد امیر سیف دارد. تنها تفاوتی که این دو مقبره با هم دارند، دو گلدسته میباشد که بی شک سالهای بعد ساخته شدهاند. در ورودی مقبره شرقی است سنگ قبری در این مقبره مشاهده نشد. سنگ قبرهای بزرگی با خط کوفی در گورستان اطراف مقبره دیده شد که تاریخ بعضی از آنها از آنها مربوط به قرن هفتم هجری میباشد بر بالای سر قبرها نیز سنگهایی بطول ۸۰ تا ۹۰ سانتیمتر بطور عمودی کار گذاشته شده ورودی بعضی از آنها به خط کوفی آیاتی بطور برجسته شده است. صاحب مقبره داود ابن محمد، معروف به خادم الفقرا باشد که مستوفی در تاریخ گزیده از آن یاد میکند.[۳۱]
بقعه شیخ روستای باریکاب[ویرایش]
حاجی باریکاب در کنار دیگر شیخ یا عالمهای منطقه یعنی داوود خادم و شیخ پیرمار در سمت راست دهکده منگره در دهستان قیلاب بخش الوار گرمسیری و شمال شهرستان اندیمشک قرار داردهمچنین نام باریک آب (حاجی باریک آو) از گونهای سمندر در حال منقرض گرفته شده که به نام سمندر لرستانی شناخته میشود. این سمندر که تنها در زاگرس وجود دارد، با این که در لرستان کشف و ثبت ملی شده، اما در اندیمشک دارای ۳۰ زیستگاه و در لرستان دارای ۱۲ زیستگاه میباشد. [نيازمند منبع] از دیدنیهای حاجی باریک آب وجود یک درخت تنومند در وسط مقبرهٔ او بود که متأسفانه چند سال پیش قطع شد[۳۲]
امامزاده بابا لَنگ[ویرایش]
بقعه امامزاده بابا لَنگ
در انتهای دریاچه دز در فاصله ۲۰ کیلومتری شرق دهکده مازو و ۸۵ کیلومتری شمال شرق اندیمشک روستایی بنام بابا لنگ وجود دارد که در کنار آن گنبدی است مخروطی شکل که به «بابا لنگ» مشهور است و متعلق به معماری قرن ۶ و ۷ هجری قمری است زیارتگاه اهالی منطقه و جد تیرهای به نام بابا لنگیها است. کلمه بابا به پیشوایان مذهبی اهل حق اطلاق میشده، این گنبد در نوع خود بی نظیر است و گنبد مخروطی بلندی آن نزدیک به ۱۲ متر است. اندازه داخل مقبره ۳×۳ متر بوده و در وسط قبری است که بوسیله کاشیهای سبز تزیین شده است که اکنون قسمتی از کاشیها را برداشته و بجای آن گچ اندود کردهاند. در ورودی آن اتاقی کوتاه دارد و اندازه آن ۱×۳۰/۱ متر است و محل قبر، دو پله پایینتر از سطح زمین است و تمامی آن با سنگ و گچ ساخته شده ولی سنگ قبر یا کتیبهای مشاهده نشد. حریم گنبد با دیواری بطول و عرض ۱۶×۲۲ و پهنای ۵/۱ متر محصور گردیده و اطراف آن گورستانی قدیمی است. این بقعه در سال ۱۳۸۸ در فهرست آثار ملی ثبت گردید. امامزاده بابالنگ از مریدان و یاران احمد بن موسی کاظم (ع) (شاهزاده احمد) میباشد.[۳۳]
قلعه کوران (کورو یا کهیران یا کهرو)[ویرایش]
یکی از قلعههای نظامی ومهم بخش الوار- اندیمشک است که در شمال شرق این شهرستان و در۵۰۰ متری شرق جاده اندیمشک- شاهزاده احمد واقع شده است، این قلعه از جمله قلعههایی است که در دوره اسلامی کاربرد داشته وقدمت آن به دوره صفویه برمیگردد. قرار گرفتن قلعه کوران (کورو یا کهرو) در کنار جاده اندیمشک – امام زاده احمد وچشم اندازهای طبیعی منطقه و بکر و دست نخورده بودن آن و سپس آنکه این منطقه یکی از مناطق زیارتی و تفریحی شهرستان اندیمشک بخصوص در فصول بهار و تابستان است که در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۱۴۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۳۴]
قلعه رزه (قلعه رزمان یا رزمانان)[ویرایش]
این قلعه منزلگاه کاروانیان جاده خرمآباد به اندیمشک (صالح آباد قدیم) بوده و اکنون نیز جاده سراسری خوزستان از کنار آن میگذرد که در ۴۵ کیلومتری جاده ارتباطی اندیمشک خرمآباد و در حدود ۵۰۰ متری جنوب شرقی روستای قلعه رزه و در حاشیه جاده میباشد که در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۱۴۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قلعه رزه که در ادوار گذشته در محلی بنام رزه بر سر راه کاروانها ساخته شده محل حکومت سلاطین اشکانی بوده که گرهشکان یا به زبان محلی گرشکان یا گرشگو در قسمت جنوبی این قلعه وجود دارد که قسمت غرب و جنوب غربی آن رودخانه کرخه میباشد. این کاروانسرا دارای پلان چهارگوش و مستطیل شکل در جهت شرقی و غربی بوده و از نوع چهار ایوانی و از بناهای دوره صفوی میباشد؛ و توسط شخصی به نام «حسین خان والی» عصر صفوی در سال ۱۰۰۸ هجری ساخته شده است. قلعه رزه دارای ۱۴ اتاق مسکونی بوده که در داخل هر اتاق ۴ طاقچه ساخته شده و تمام اتاقها به هم ارتباط دارند و برای ورود و خروج از قلعه، تنها یک در وجود داشته است. مصالح بکار رفته در ساخت کاروانسرا از سنگ قلوه، ساروج و گچ بوده ولی در دورههای بعدی برای بازسازی آن به مقدار بسیار کم از کاروانسرا کنگرههایی جهت نگهبانی ساخته شده، در جهت شمالی و جنوبی کاروانسرا به پرتگاه منتهی میشود. قلعه، به هنگام تصرف لرستان به دست قوای دولتی رضاشاه، اهمیت نظامی فراوان داشته و یک از قرارگاههای مهم جلوگیری از شورش، یاغیگری و غارت به شمار میرفته است ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسی (۳۳۶–۳۸۰ ه. ق) که ۱۱۰۰ سال پیش میزیسته، مسیر «خرمآباد» تا «اندیمشک» را چنین بیان میکند: «از سابرخواس یک مرحله، سپس تا کرکویش یک مرحله، سپس تا خان یک مرحله، سپس تا رزمان یک مرحله، سپس تا لور یک مرحله است.» (احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ۶۰۰–۶۰۱). سابرخواس/ شابرخاست/ شاپور خواست همان خرمآباد کنونی و لوریا بلاد اللوریا صحرای لوریا اللور یا اللریه همان اندیمشک فعلی در منطقهای که امروز به آن قلعه رزه (شهر رزمانان RaZmanan) میگویند، واقع شده است. همچنین در شمال این قلعه، یک بنای دو طبقه کوچکتر نیز وجود دارد که به حسینه یا قلعه حسینی مشهور است.[۳۵]
قلعه حسینی[ویرایش]
شمال کاروانسرای قلعه رزه، در کنار جاده اندیمشک - پلدختر و دهکده قلعه رزه الوار گرمسیری، یک بنای منفرد دیگر با فاصله تقریبی ۱۵۰ متر بنا گردیده است که با پلان چهارگوش و بصورت دو طبقه، ساخته شده است. طبقه فوقانی، محلی جهت نگهبانی است. کاروانسرا دارای چهار اتاق و یک حیاط مرکزی میباشد بنای مذکور در جهت غربی دارای پلکانی است که به طبقه دوم راه دارد، در طبقه دوم نیز پلکان دیگری تعبیه شده که به پشت بام منتهی میشود. دلیل وجودی بنا با توجه به اینکه مانعی طبیعی در شمال کاروانسرای قلعه رزه و خارج از محدوده ساختمانی قرار گرفته و دیده بانی مناسب را سلب نموده، لذا اقدام به ساخت این بنا یا قلعه نمودهاند تا مشرف بر نواحی شمالی باشد. مصالح این بنا دقیقاً همان است که در ساخت کاروانسرای رزه بکار گرفته شده است. این بنا در نزد عامه به قلعه حسینی معروف میباشد وجه تسمیه قلعه حسینی از این قرار است که شخصی بنام حسین چندین سال متوالی در آن مسکن گزیده و تاق که همان اتاق میباشد در گویش محلی به معنی ساختمانی که محل زندگی فردی به نام حسین بوده نامیده شده است. این قلعه نیز مربوط به دوره صفوی میباشد که در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۰۰۳ بهعنوان یکی ازآثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۳۶]
مقبره محمودعلی[ویرایش]
این بقعه در دهکدهای به همین نام در جنوب غربی دهستان مازو، بخش الوارگرمسیری واقع شده است. گنبد آن مخروطی شکل (و مربوط به قرن ۱۱ هجری است). اندازة داخل مقبره ۴۰/۴×۴۰/۴ متر است. قبر در وسط قرار دارد و ابعاد آن ۷۰/۱×۶۰/۱×۵۰/۱ متر میباشد. بلندی گنبد از سطح بام مقبره نزدیک به ۸ متر است که از دو طبقه درست شده و دو جداره است. یعنی بین طاق مقبره و گنبد، فضا است و بوسیلة دریچهای میتوان به آن داخل شد. در جنوب آن اتاقی برای زائران ساخته شده است. گنبد محمود علی که در گویش محلی محمید علی خوانده میشود. در کتب تاریخی سلطان محمود فرزند علی ذکر شده که به مرور زمان به محمود علی معروف شده است. حریم گنبد با دیواری سنگ چین شده بطول ۲۰ و عرض ۱۶ متر محصور گردیده است و اطراف حصار، قبرستانی کهنه و قدیمی هست که بعضی قبرهای آن با خط کوفی نوشته است. مقبره محمود علی (ممیدعلی) که مربوط به قرون میانه اسلامی است در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۷۹۹۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۳۷]
پل باستانی صیحه (آباره عباس خان)[ویرایش]
این آباره در ۶ کیلومتری جاده اندیمشک به شوش (روبروی شهر آزادی) و در حاشیه شرقی جاده واقع شده است. این آباره در سال ۱۳۷۹ شناسایی گردید و کار خاکبرداری و مرمت آن از سال ۱۳۸۰ آغاز گردید. این بنا دارای ۱۲ دهانه میباشد و در گذشته کاربری انتقال آب را داشته است و آب را بوسیله کانال به این منطقه آورده و پس از عبور آب از روی پل زمینهای کشاورزی آن طرف پل را آبیاری مینمودند. پلهای آبرو تنها جهت آبیاری زمینهای کشاورزی به کار میآیند و اصطلاحاً آباره گفته میشود. این پل مربوط نیز به دوره صفوی میباشد که در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۳۷۶ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مصالح بکار رفته در ساخت این بنا سنگ، آجر بهمراه ملاط گل، آهک و ساروج میباشد پی پایههای این پل از سنگ، ستونها از آجر و دیوارههای فوقانی از سنگ میباشد. دریچههای پل در جهت خلاف جریان آب و هم در جهت موافق آن پیش آمدگیهای دارد که اصطلاحاً موج شکن یا آب (پشت پل) به صورت نیم دایره میباشد. افزایش مقطع طولی پل و سنگین تر نمودن پایهها جهت خنثی سازی رانش حاصل از طاقهای بزرگ، نقش استحکامی پل در مقابل فشارهای سرسام آور آب در هنگام طغیان رودخانهها و هدایت مناسب آب که از لحاظ مکانیکی و مهندسی در دوام پل تأثیر بسیاری داشته است. در ساخت پل صیحه به نمای پل توجه نشده است و فقط به جنبة کاربری و استحکامی آن توجه نمودهاند. قوس دهانهها یک اندازه نمیباشد این دهانهها از ارتفاع «تیزی» تا پاکار بین ۶/۳ و ۷۰/۳ متفاوت میباشد. پایهها تقریباً ۱ متر میباشد. دهانه ۶ بزرگترین دهانه می باشدبا توجه به اینکه در گذشته به دلیل شرایط زندگی مردم و نیاز به آب، اکثر سکونتگاهها در کنار رودخانه و چشمهها و مناطق آب خیز صورت میگرفت، احتمال وجود سکونت گاههایی همزمان با این آباره در منطقه نیز وجود دارد. در نزدیکی این آباره در منطقه سبز آب، آباره دیگری وجود دارد که کاربری آن نیز مانند پل صیحه میباشد. در طی خاکبرداری از دو آباره در اعماق مختلف به تکههای مختلف سفال شکسته برخورد اند. این بنا دارای ۱۲ دهانه میباشد و در گذشته کاربری انتقال آب را داشته است و آب را بوسیله کانال به این منطقه آورده و پس از عبور آب از روی پل زمینهای کشاورزی آن طرف پل را آبیاری مینمودند. پلهای آبرو تنها جهت آبیاری زمینهای کشاورزی به کار میآیند و اصطلاحاً آباره گفته میشود. این پل مربوط به دوره صفوی میباشد. مصالح بکار رفته در ساخت این بنا سنگ، آجر بهمراه ملاط گل، آهک و ساروج میباشد پی پایههای این پل از سنگ، ستونها از آجر و دیوارههای فوقانی از سنگ میباشد. دریچههای پل در جهت خلاف جریان آب و هم در جهت موافق آن پیش آمدگیهای دارد که اصطلاحاً موج شکن یا آب (پشت پل) به صورت نیم دایره میباشد. افزایش مقطع طولی پل و سنگین تر نمودن پایهها جهت خنثی سازی رانش حاصل از طاقهای بزرگ، نقش استحکامی پل در مقابل فشارهای سرسام آور آب در هنگام طغیان رودخانهها و هدایت مناسب آب که از لحاظ مکانیکی و مهندسی در دوام پل تأثیر بسیاری داشته است. احتمال وجود سکونت گاههایی همزمان با این آباره در منطقه نیز وجود دارد. در نزدیکی این آباره در منطقه سبز آب، آباره دیگری وجود دارد که کاربری آن نیز مانند پل صیحه میباشد. در طی خاکبرداری از دو آباره در اعماق مختلف به تکههای مختلف سفال شکسته برخورد نمودیم که متعلق به دوره اسلامی میباشد.[۳۸]
پل بالارود (پل شاه عباسی)[ویرایش]
یکی از با ارزشترین آثار تاریخی اندیمشک از عهد ساسانیان پل بالارود بر روی رودخانه بالارود میباشد که در روستای بالارود شمالی واقع شده است. از ویژگیهای بارز پل میتوان به سنگهای تراشیده شده که بصورت آجر چیده شدهاند و به پایههای پل نمای مستحکم بخشیده است اشاره کرد. جنس پل از ساروچ و دارای ۴ پایه مستحکم و مربع شکل بوده است که سالیان قبل به علت سیل ویرانگر سقف پل ریزش میکند. این پل که در ۲۷ کیلومتری شمال شهرستان اندیمشک و در مجاورت بزرگراه اندیمشک پلدختر و همچنین آزاد راه اندیمشک - پل زال و روستای بالارود از توابع بخش الوارگرمسیری قرار دارد، و در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۹۶۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت میرسد.
منطقه ای تفریحی در شرق اندیمشک که از سد دز اندیمشک شروع و تا قلعه مختار اندیمشک امتداد دارد
پانویس[ویرایش]
- ↑ «Andimeshk, Iran Page». fallingrain.com. بازبینیشده در ۲۳ فوریه ۲۰۱۴.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori». iranica. بازبینیشده در ۲۳ فوریه ۲۰۱۴.
- ↑ «اداره کل راه آهن ناحیه زاگرس با مرکزیت اندیمشک تشکیل شد». اندیمشک نیوز، ۳ دی ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۱۵ مه ۲۰۱۵.
- ↑ ستاره گشت آسمان
- ↑ هواشناسی استان خوزستان
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ وبگاه استان خوزستان
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ شهرداری اندیمشک
- ↑ [۱]
- ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ قایم مقامی، جهانگیر. جغرافیای بلاد و نواحی، عشایر خوزستان (قبائل سگوند). زبان و ادبیات یادگار، ۱۳۲۳. وند پایگاه مجلات تخصصی نور.
- ↑ zamani، Dariush. «ایل بختیاری». ilebakhtiari.ir. بازبینیشده در 2017-01-08.
- ↑ «بهاروند». دانشنامه جهان اسلام. بازبینیشده در ۲۳ فوریه ۲۰۱۴.
- ↑ «عنوان». دانشنامه جهان اسلام. بازبینیشده در ۲۳ فوریه ۲۰۱۴.
- ↑ بهاروند. قوم لر. 1393. 53.
- ↑ [سایت فدراسیون کشتی جمهوری اسلامی ایران][۲]
- ↑ [INTERNATIONAL FEDERATION OF ASSOCIATED WRESTLING STYLES][۳]
- ↑ سد و نیروگاه دز
- ↑ کتابچه معرفی طرحهای شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران. تهران: روابط عمومی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، ۱۳۹۱.
- ↑ سد و نیروگاه کرخه
- ↑ شهرداری اندیمشک
- ↑ سد تنظیمی پای پل کرخه
- ↑ «عنوان خبر». ایرنا، ۴ آذر ۱۳۹۲. بازبینیشده در ۲۷ می ۲۰۱۴.
- ↑ «عنوان خبر». تابناک، ۳ آذر ۱۳۸۹. بازبینیشده در ۲۷ می ۲۰۱۴.
- ↑ کتاب اطلس جغرافیای حماسی، ص ۲۵۳–۲۳۶
- ↑ کتاب سفر به سرزمین نور، ص ۳۲–۳۹
- ↑ اداره کل راه آهن ناحیه زاگرس با مرکزیت اندیمشک تشکیل شد
- ↑ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرستان اندیمشک
- ↑ http://www.mashreghnews.ir/fa/news/203271/نگاهی-به-جاذبه-های-نوروزی-اندیمشک
- ↑ دره تنگوان
- ↑ بقعه امیر سیف یا دژ سرقلا
- ↑ داوود خادم و ستارههای نشان دار ساسانی
- ↑ حاجی باریک اب
- ↑ بابا لنگ
- ↑ قلعه کوران
- ↑ قلعه رزه
- ↑ قلعه حسینی
- ↑ بقعه محمود علی
- ↑ پل صفوی صیحه