انتقال آب الیگودرز به قم
در بیطرفی این مقاله اختلافنظر وجود دارد. (اکتبر ۲۰۱۳) |
مختصات: ۳۳°۱۴′۱۵.۱۴″ شمالی ۴۹°۴۰′۵۷.۲۸″ شرقی / ۳۳.۲۳۷۵۳۸۹° شمالی ۴۹.۶۸۲۵۷۷۸° شرقی انتقال آب از الیگودرز به قم نام طرحی است که پس از اجرای آن آب مورد نیاز بخشی از مناطق مرکزی ایران به خصوص شهر قم از شهرستان الیگودرز تامین میشود.
البته رسانههای ایران از آن با عنوان کلی و مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخههای دز به قم» نام میبرند. شهرستان الیگودرز اکنون تامین کننده اصلی آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورز) شهرهای گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان، ساوه و قم میباشد.[۱][۲][۳] به گفته پرویز فتاح، وزیر نیروی وقت، این آب یکی از بهترین آبهای دنیا است.[۴] این طرح با تاکید و پیگیری سید حسین طباطبایی بروجردی، سید روحالله خمینی، حسن صانعی، علی خامنهای و محمود احمدی نژاد اجرا شده است.[۵][۶] این طرح بزرگترین پروژه انتقال آب در طول تاریخ ایران میباشد.[۷]
نام شهرستان الیگودرز و استان لرستان همواره دراخبار مربوط به این پروژه در رسانههای داخلی ایران سانسور شده[۸] و باعث واکنشهای بسیاری در میان مردم لرستان شده است.
محتویات
ایراد شرعی طرح[ویرایش]
فتوای ناصر مکارم شیرازی در این مورد که از طریق استفتاء کسب شده است، این است: "باید با اجازه مالکان اصلی از آن آب استفاده شود".[۹]
ضرورت طرح[ویرایش]
استان قم به علت قرار گرفتن در حاشیه کویر از گذشته با مسئله کمآبی روبرو بوده است. قسمت زیادی از آبهای زیرزمینی استان قم به علت گذشتن از سفرههای نمکی، شور شده و در بسیاری از موارد غیر قابل استفاده شده و به مشکلات کم آبی این استان دامن زده است.[۱۰] به دلیل کمبود ذخایر آبی مناسب در ایران مرکزی لزوم مطالعات طرحهای انتقال آب بین حوزهای مطرح شد. طرح انتقال آب از سرشاخههای دز به شهرهای مرکزی ایران یکی از این طرحها بود که ابتدا برای قم مطرح شد، اما به دلیل به دلیل کمبود آب شرب در سایر شهرهای ایران مرکزی مطالعات یادشده توسعه یافت.[۱۱][۱۲] در سال ۱۳۳۰ خورشیدی مطالعاتی توسط محققین فرانسوی و ایرانی برای تامین آب قم در مسیر رودخانه قمرود و دشت علی آباد انجام شد. در سال ۱۳۶۲ با حفره ۱۱ حلقه چاه در دشت علی آباد آب شیرین به قم انتقال یافت. اما استفاده از این آب به دلیل حجم کم آب و افزایش جمعیت قم مدت زیادی طول نکشید. بنابراین در همان زمان ایده ساخت سد پانزده خرداد ارائه شد که در سال ۱۳۷۳ به بهره برداری رسید. اما به دلیل زیر پوشش قرار دادن بخشی از جمعیت استانهای اصفهان و مرکزی و کل استان قم، آب سد جوابگوی این جمعیت نبود. بنابراین چارهای جز انتقال آب از سرشاخههای دز به استان قم به نظر نرسید.[۱۳][۱۴]
به دلیل شور بودن و تلخی آب قم[۱۵][۱۶]، مردم قم سالها آب خود را از طریق تانکرهای انتقال آب و دستگاههای کارتی فروش آب و اخیراً با نصب دستگاههای آب شیرینکن در منازل تامین میکردند.[۱۷]
آغاز طرح[ویرایش]
مراحل اولیه بررسی انتقال از سرشاخههای دز به قم و برخی شهرهای مرکزی ایران از سال ۱۳۶۰ آغاز شد و دور نخست این مطالعات تا سال ۱۳۶۴ پایان یافت. پس از این مرحله در سالهای ۱۳۶۷ و ۱۳۷۸ باردیگر مطالعاتی در خصوص چگونگی اجرای پروژه صورت گرفت.[۱۱][۱۲] اجرای رسمی طرح انتقال آب الیگودرز از شرق استان لرستان به برخی شهرهای مرکزی ایران و قم به طور رسمی از سال ۱۳۸۲ آغاز شد که اجرای آن موجب انتقال سالانه ۱۸۱ میلیون متر مکعب آب از رودخانههای الیگودرز را به سد کوچری گلپایگان و تصفیه خانه آن شد.[۱۸]
سید حسن رضوی مدیر آب منطقه استان قم در پاسخ به علت اجرای تامین آب مصرفی به غیر از سد پانزده خرداد گفته است: «در دهه ۷۰ فناوری حفر تونل به طول ۵۰ کیلومتر وجود نداشت بنابراین ابتدا سد را احداث کردند، بدین صورت که از انتهای پروژه طرح آغاز شد و از سال ۷۳ تا ۸۹، ۷۰درصد آب شرب قم را تامین میکرد».[۱۳]
مبدا[ویرایش]
مبدا اصلی تامین آب پروژه رودخانه چشمه سرداب است که در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان الیگودرز واقع شده[۱۹] و تنها راه دسترسی به آن از طریق جاده شولآباد (جنوب الیگودرز) است. رودخانه چشمه سرداب از سرشاخههای حوزه آبریز رودخانه بختیاری میباشد که با توجه به قرار گرفتن حوزه آبریز در میان ارتفاعات نسبتاً بلند رشته کوههای زاگرس، نواحی مختلف این حوزه در طبقه بندیهای گوناگون اقلیمی، عمدتاً بین نیمه مرطوب یا مرطوب سرد در نواحی غربی، تا نیمه خشک سرد نواحی شرقی متغیر است. در این پروژه، با حفر تونل و بندهای انحرافی، آب چهار رودخانه دره لکو، دره دزدان، دره دایی و انوج به سوی سد کوچری هدایت شده و از آنجا به قمرود میریزد. این چهار رودخانه در دامنههای شرقی اشترانکوه در استان لرستان قرار دارند.[۲۰]
هدف[ویرایش]
هدف از اجرای این طرح، انتقال آب برای تامین، آب شرب و مصارف صنعتی ۱۰ شهر و ۳۰ روستا ازجمله خمین، گلپایگان، محلات، نیمور، سلفچگان، ساوه و قم و جبران کمبود آب شهرهای مرکزی که رشد جمعیت دارند، اعلام شده است.[۲۱][۲۲][۲۳] افق این طرح سال ۱۴۲۵ میباشد.[۲۴]
ویژگیهای فنی[ویرایش]
در اجرای این طرح انواع سازههای آبی بکار گرفته شده و شامل چهار سد انحرافی است که نقش آنها جمعآوری آب از درههای شهرستان الیگودرز و سرشاخههای دز است. میزان آب خارج شده از این چهار دره جهت تامین آب شرب شهرهای هدف سالیانه حدود ۱۸۱ میلیون متر مکعب[۲۵] خواهد بود. علاوه بر چهار سدانحرافی، سه تونل به ترتیب به طولهای یکهزار و ۲۰۰، دو هزار و دو هزار و ۵۰۰ متر با قطر تقریبی چهار متر اجرا شده که نقش آنها جمعآوری و انتقال آب به ابتدای سامانه انتقال آب است. طرح شامل سامانه جمعآوری آب (شامل چهار سدانحرافی و سه تونل) و سامانههای انتقال (شامل یک تونل به طول ۹ کیلومتر و قطر چهار متر که آب را از دره دایی به رودخانه انوج منتقل میکند که پس از آن یک کانل آب بتونی به طول هفت کیلومتر احداث شده و آب به رودخامه انوج میرسد)، است. پس از آن تونل بلند ۳۶ کیلومتری آغاز میشود که آب را از شهرستان الیگودرز به گلپایگان منتقل میکند و بر این اساس سامانه انتقال آب این طرح شامل تونل ۹ کیلومتری، کانل بتونی هفت کیلومتری و تونل بلند ۳۶ کیلومتری است.[۲۶] این تونل بلندترین تونل انتقال آب در خاورمیانه است.[۲۷]
در مجموع ظرفیت انتقال و جمعآوری آب در این طرح ۲۳ متر مکعب بر ثانیه است در حالی که بیشترین میزان آبی که از سد کرج به تهران میآید ۱۱ متر مکعب بر ثانیه بوده و ظرفیت سامانه یادشده بیش از دو برابر آب انتقالی از سد کرج به تهران است. این سامانه سالیانه ۱۸۳ میلیون متر مکعب آب به پشت سد کوچری منتقل میکند. ظرفیت نهایی انتقال آب در این پروژه ۵۰۰۰ لیتر در ثانیه است.[۱۱][۲۸] مقدار انتقال آب برای افق سال ۱۴۱۰ به ۲۴۰ میلیون مترمکعب میرسد که مطالعات آن در حال انجام است.[۱۱][۱۲]
از ویژگیهای این طرح احداث ۵۶ کیلومتر تونل با قطرهای بزرگ شامل چهار کیلومتر تونل دسترسی و ۵۲ کیلومتر تونل اصلی است. کار در پروژه قمرود در دمای ۳۵ درجه زیر صفر و در طول شبانهروز ادامه داشته و از سویی حفاری در تونلهای بلند طرح با دستگاههای حفاری تی بی ام صورت گرفته است.[۲۹][۳۰]
اجرای طرح[ویرایش]
هزینهها[ویرایش]
هزینه اجرای طرح قمرود بیش از یکهزار و ۱۰۰ میلیارد تومان میباشد و این در حالی است که ۲۳۰ میلیون یورو هزینه ارزی طرح با دستور مستقیم سید علی خامنهای برای سرعت اجرای کار اختصاص یافته است.[۳۱] تا ابتدای سال ۱۳۹۰ مبلغ ۸۵۰ میلیارد تومان برای پروژه آبرسانی به قم هزینه شده و پیش بینی میشود برای اتمام طرح به ۱۲۰۰ میلیارد تومان دیگر نیاز باشد.[۱۱]
کارفرما[ویرایش]
کارفرمای اصلی این طرح شرکت آب منطقهای استان تهران میباشد.[۳۲]
مجری طرح[ویرایش]
قرارگاه سازندگی قائم وابسته به قرارگاه سازندگی خاتمالانبیا به عنوان یکی از شرکتهای زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعد از وارد کردن اولین دستگاه تی بی ام در مدت کمتر از شش سال توانست اجرای چهار قطعه از طرح ساخت تونل انتقال آب سرشاخههای دز به قمرود به طول ۳۳ هزار و۶۷۵ متر از کل تونلهای پروژه که ۹۴ هزار متر میباشد را به اتمام برساند.[۳۳][۳۴]
افتتاح[ویرایش]
- طرح انتقال آب الیگودرز به قم در تاریخ ۵ خرداد ۱۳۹۰ با حضور محمود احمدی نژاد در قم افتتاح شد.[۳۵][۳۶][۳۷][۳۸] پس از افتتاح طرح از سوی استاندار و نماینده علی خامنهای در استان قم یک لوح تقدیر به محمود احمدی نژاد اهدا و از تمبر یادبود افتتاح طرح انتقال آب به قم توسط وی رونمایی شد.[۳۹] مراسم پایان حفر تونل ۳۶ کیلومتری انتقال آب از الیگودرز به قم با حضور مجید نامجو وزیر نیرو و جمعی دیگر از مسئولان استان قم در ۱۳۹۱/۰۶/۱۸ در منطقه مغانک الیگودرز برگزار شد.[۴۰]
- فاز دوم این طرح در ۱۳۹۲/۰۲/۰۳ با حضور احمدی نژاد در قم افتتاح شد.[۴۱][۴۲][۴۳] وی در هنگام افتتاح این طرح گفت:"حق است شهر قم به لحاظ عمرانی و آبادانی و تامین نیازهای اساسی، بهترین و برترین باشد".[۴۴] وی همچنین از جانب خداوند قول داد که روزی مردم قم میرسد.[۴۵][۴۶]
اعتراضها و خسارتها[ویرایش]
انتقال آب از شهرستان الیگودرز به شهرهای گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفرههای آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن چاههای آب این منطقه شده است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاههای منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابهای برای این روستاها در نظر گرفته نشده است.[۴۷] از سوی دیگر نامگذاری این طرح به عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخههای دز به قم» و همچنین نام گذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنشهایی در میان مردم استان لرستان شد تا جایی که رحمانی نماینده مجلس هشتم شهرستان الیگودرز هم نسبت به نامگذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند. حسینی نماینده اهواز: معتقدیم اولویت باید شهرهای کناری رودخانه باشند، ازاین روبا این طرح مخالفیم. ابراهیمی نماینده شوشتر: نمایندگان خوزستان نگران تبعات پروژه قمرود هستند.[۴۸]
خشک شدن چاهها و چشمههای شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده است باعث از بین رفتن مجتمعهای پرورش ماهی در این شهرستان شده است.[۴۹] پروژه قمرود تنها پروژه ایران است که کلنگ آن برای آنکه باعث مطالبهای از سوی مردم لرستان نشود به جای مبدا در مقصد طرح به زمین زده شده است.[۵۰]
پروژه قمرود تنها پروژه ایران است که کلنگ شروع، اجرای طرح و افتتاح آن برای آنکه باعث مطالبهای از سوی مردم لرستان نشود به جای مبدا در مقصد طرح به زمین زده شده است.[۵۰][۵۱]
در زمان کلنگ زنی این پروژه استاندار، فرماندار و نمایندگان مجلس دعوت نشدند و استاندار قم محسنی ثانی در دولت نهم به عنوان استاندار لرستان منصوب شد تا کسی معترض نباشد. [۵۲]
علیمحمد احمدی نماینده مجلس ششم الیگودرز اعلام کرده بود: هدف این طرح آب آشامیدن مردم قم نیست وهدف آن کشاورزی منطقه گلپایگان میباشد.[۵۳]
حجت الله رحمانی نماینده مجلس هشتم الیگودرز با افشاگری در مورد اهداف پشت پرده درنطق میان دستور ۵ تیرماه ۱۳۹۰ گفت:
«این حجم آب اانتقالی برای استفاده قریب به ۱۴ میلیون نفر است در حالی که استان قم حدود ۱ میلیون نفر جمعیت دارد و بنابراین با راهاندازی و انتقال کامل آب به قم، تنها ۵ تا ۸ درصد آب انتقالی صرفاً به منظور شرب به قم منتقل شده و مابقی آن به مصرف امور کشاورزی، صنعتی، سیاحتی و گردشگری خواهد رسید[۵۴] و این فریبی بیش نبوده است. هدف اصلی انتقال آب الیگودرز به قمرود جهت مصارف کشاورزی و باغات پسته در استان قم میباشد.»[۵۵]
رحمانی با نکبت خواندن وعدههای وزارت نیرو عملکرد آنها را مصداق چپاول سرمایه مردم دانست. اوخشم مردم منطقه را به مثابه آتش زیر خاکستر دانست که روزی با خشم انقلابی جوانانش فوران خواهد کرد.[۵۶]
محمد تقی توکلی نماینده الیگودرز در نطق میان دستور ۶ شهریور ۱۳۹۲ با اشاره به وارد شدن خسارات جبران ناپذیر به منابع استراتژیک آب زیرزمینی به بر آورده نشدن وعدههای وزارت نیرو در جهت تامین حقابه اعتراض کرد.[۵۷][۵۸] همچنین وی در ۴ خرداد ۱۳۹۲ در صحن علنی مجلس به ورزیر نیرو درمورد طرحهای جایگزینی خسارت وارده به منابع آب شرب و کشاورزی کشاورزان منطقه الیگودرز ناشی از طرح انتقال آب از شرق الیگودرز به استانهای مرکزی، قم و اصفهان تذکر داد.[۵۹]
خسارتها[ویرایش]
این طرح درحالی برای استانهای دیگر هدف گذاری شده است که ۸۹۲ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند و ۶۸ هزار جمعیت روستایی این استان به وسیله تانکر آب رسانی میشوند.[۵۰][۶۰][۶۱] خشک شدن چاهها و چشمههای شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده است باعث از بین رفتن مجتمعهای پرورش ماهی در این شهرستان شده است. پرویز فتاح، وزیر نیروی پیشین دولت نهم مدعی شد که وی مدافع حقوق مردم الیگودرز است.[۴۹] اجرای این طرح باعث وارد آمدن خسارتهای جبران ناپذیری به محیط زیست استان لرستان به خصوص زیستگاهها و مراتع طبیعی شرق این استان شده است مجریان پروژه قمرود بدون دریافت مجوزهای زیست محیطی اقدام به شروع کار کرده و پس از گذشت پنج سال از آغاز اجرای طرح اقدام به دریافت مجوزهای زیست محیطی کردهاند. محمد تقی توکلی نماینده الیگودرز گفت:بسیاری از روستاهای شهرستان الیگودرز به دلیل پایین رفتن شدید سطح سفرههای آب زیرزمینی و خشک شدن چشمهها، چاهها و رودخانه در حال خالی از سکنه شدن است و باغها و مزارع این روستاها به دلیل کمبود آب در حال از بین رفتن است و این در حالی است که تاکنون هیچ حقآبهای به این روستاها داده نشده است. همچنین ۱۶ روستای الیگودرز پس از اجرای این طرح علاوه بر خشک شدن منابع آب کشاورزی در تامین آب شرب با مشکل مواجه شدند.[۶۲]
رضا رحیمینسب نماینده خرمآباد در مجلس شورای اسلامی در خصوص این طرح گفت:
«وزیر نیرو (پرویز فتاح) هنگام ورود به لرستان بر محرومیت مردم اشک ریخت اما در پروژه انتقال آب این مسئله را نادیده گرفت. ایجاد تونلهای آب در الیگودرز موجب تغییرات زیست محیطی شده و در منطقه عسگران و الیگودرز چشمهها در حال خشک شدن هستند و مردم مجبورند از این مناطق کوچ کنند زیرا مسوولان، منابع زیست محیطی را نادیده گرفته و برای مردم چارهای نیندیشیدند.»[۶۳]
پس از بوجود آمدن خسارتهای مختلف به روستاهای شهرستان الیگودرز و همچنین ایجاد مشکل کمبود آب آشامیدنی در این روستاها، علی لاریجانی از اختصاص بودجه برای حل مشکل آب روستاهای این شهرستان خبر داد.[۶۴]
نام گذاری جنجالی[ویرایش]
این پروژه شاید در نگاه اول از سوی مسئولان وزارت نیرو به نام «طرح انتقال آب از سرشاخههای دز به قمرود» نام نهاده شده باشد، ولی در واقع این پروژه از روستاهای الیگودرز در استان لرستان آغاز میشود. بارها مردم لرستان به این نام گذاری مبهم اعتراض کردهاند ولی هیچگاه مسولان حکومت جمهوری اسلامی توجهی نکردهاند.
حجت الله رحمانی نماینده مردم الیگودرز در هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی با جعلی خواندن نام پروژه آب قمرود، اظهار داشت:
«در سالهای اجرای پروژه آبرسانی به قم، مردم الیگودرز مورد اذیت و آزار قرار گرفتند، اما مسئولان نام "قمرود" را برای این پروژه انتخاب کردهاند.»[۶۵][۶۶]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش]
- گزارش تصویری افتتاح طرح انتقال آب الیگودرز به قم، خبرگزاری فارس
- گزارش تصویری افتتاح طرح انتقال آب الیگودرز به قم، خبرگزاری ایسنا
- فیلم طرح انتقال آب الیگودرز به قم در یوتیوب
- فیلم طرح انتقال آب الیگودرز به قم ۲
منابع[ویرایش]
- ↑ «نماینده قم:طرح انتقال آب'دز'، رویای مردم این استان را محقق میکند» (فارسی). خبرگزاری ایرنا، ۲۷ فروردین ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «آب رودخانه دز به قم رسید» (فارسی). وبسایت جامجم آنلاین، ۱ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «آب شیرین به قم رسید» (فارسی). واحد مرکزی خبر جمهوری اسلامی ایران، ۱ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «طرح انتقال آب به ۴۰ شهر و روستای قم». جام جم آنلاین، ۱۶ آبان ۱۳۸۷. بازبینیشده در ۴ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «۲۳۰حق آبه مردم لرستان چه شد؟/ آيا آب قمرود ايراد شرعی ندارد؟» (فارسی). خبرگزاری یافته، 21 تیر 1393. بازبینیشده در 2 آبان 1393.</
- ↑ «۲۳۰ میلیون یورو برای انتقال آب به قمرود تخصیص یافت» (فارسی). روزنامه دنیای اقتصاد، ۳ تیر ۱۳۸۸. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «به دستور رئیس جمهور تونل بلند آبرسانی به قم باز شد». ایسنا، ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «ابعاد مختلف پروژه آبرسانی به قم برای مردم تبیین شود» (فارسی). خبرگزاری برنا، ۲۳ اردیبهشت۱۳۹۰.
- ↑ «۲۳۰حق آبه مردم لرستان چه شد؟/ آيا آب قمرود ايراد شرعی ندارد؟» (فارسی). خبرگزاری یافته، 21 تیر 1393. بازبینیشده در 2 آبان 1393.
- ↑ «منابع آب استان قم». سازمان مدیریت تبلیغات اسلامی استان قم.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ ۱۱٫۴ روزنامه جامجم، صفحه ۱۵، دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۰، سال دوازدهم، شماره ۳۱۵۲
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ «با اجرای طرح انتقال آب از سرشاخههای دزهفت شهر کمآب ایران مرکزی سیراب میشود» (فارسی). معاونت برنامه ریزی ونظارت راهبردی رئیس جمهور. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ روحانی، طیبه سادات و زهرا معتقدی. «بدون عنوان». ماهنامه نسیما (قم)، ش. 9 (1390): 10.
- ↑ «هزار و یک قصه آب در کویر قم/ لزوم اهتمام در صرفه جویی مصرف آب». خبرگزاری مهر، 15 شهریور 1392.
- ↑ «کاهش شدید انتقال آب از دز به قم». صراط نیوز، 10مهر 1390.
- ↑ «تحقق رویای آب شیرین قم؛ سال آینده». جام جم، 13 شهریور 1391.
- ↑ «آب قم همچنان شور و مردم چشم انتظار... !». پایگاه خبری قم فردا، 27 مرداد 1392.
- ↑ «مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران:آب شرب قم از الیگودرز تامین میشود». روزنامه رسالت ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «واکاوی عملیات اجرایی انتقال آب از سرشاخههای دز به قم» (فارسی). واحد مرکزی خبر. بازبینیشده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- ↑ «طرح آبرسانی به قم رکورددار فناوری، سرعت و کیفیت است» (فارسی). فردو نیوز ۲۰ فروردین ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «تونل انتقال آب دز به قمرود ۸۳ درصد پیشرفت دارد» (فارسی). خبرگزاری فارس، ۶ مهر ۱۳۸۸. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «آب قمرود به خوانسار منتقل میشود» (فارسی). روزنامه کیهان، ۴ تیر ۱۳۸۸. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «۲۶۰ مصوبه هیئت دولت در سومین سفر به استان مرکزی» (فارسی). روزنامه کیهان، ۱۸ آذر ۱۳۸۹. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «افق طرح آبرسانی به قم سال ۱۴۲۵ است/ مردم الگوی مصرف خود را اصلاح کنند» (فارسی). خبرگزاری فارس، ۲ اردی بهشت ۱۳۹۲.
- ↑ «مدیر عامل آب منطقهای تهران: طرح انتقال آب از سرشاخههای دز، شاهکار مهندسی کشور است» (فارسی). خبرگزاری فارس. بازبینیشده در ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «آبرسانی از سرشاخههای دز به قمرود ضربتی انجام میشود» (فارسی). روزنامه رسالت ۲۷ تیر ۱۳۸۹. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «پروژه انتقال آب به قم ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد» (فارسی). خبرگزاری مهر. بازبینیشده در ۱۳۹۱/۰۶/۱۸.
- ↑ «مدیرعامل آب منطقهای تهران» (فارسی). ایرنا، ۴ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «به همت استاندار و فرماندار لرستانی قم بدون ذکر نام لرستان آب قم شیرین میشود» (فارسی). لرنیوز. بازبینیشده در ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «طرح انتقال آب از سرشاخههای دز به قمرود دانشگاهی از طرحهای آب کشور است» (فارسی). شبکه خبری آب. بازبینیشده در ۲۱ خرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «احمدی نژاد برای دومین بار طرح انتقال آب به قم را افتتاح کرد». خبرگزاری مهر، ۲ اردی بهشت ۱۳۹۲.
- ↑ «طرح آبرسانی به قم رکورددار فناوری، سرعت و کیفیت است». فردو نیوز، ۲۰ فروردین۱۳۹۰.
- ↑ «ماموریت سپاه در انتقال آب به قمرود پایان یافت». روزنامه صبح صادق، ۷ اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «باحضور وزیر نیرو و فرمانده کل سپاه پاسداران:بهرهبرداری از طولانی ترین تونل انتقال آب خاورمیانه» (فارسی). روزنامه رسالت، ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «با حضور دکتر احمدی نژاد، پس از انتظار طولانی ذائقه مردم قم شیرین شد» (فارسی). پایگاه اطلاع رسانی استانداری قم، ۵ خرداد ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۵ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «امروز، بهرهبرداری رسمی از طرح آبرسانی به قم» (فارسی). واحد مرکزی خبر جمهوری اسلامی ایران، ۵ خرداد ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۵ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «پروژه انتقال آب به قم رسماً به بهرهبرداری رسید» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۵ خرداد ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۵ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «طرح انتقال آب از سرشاخههای دز به قم با حضور دکتر احمدی نژاد افتتاح شد» (فارسی). وبسایت شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران، ۵ خرداد ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۵ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «اهداء لوح تقدیر مردم قم به رییس جمهور» (فارسی). وبسایت اطلاع رسانی ریاست جمهوری اسلامی ایران، ۵ خرداد ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۵ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «با حضور وزیر نیرو؛ جشن!! پایان حفر تونل طرح انتقال آب به قم برگزار شد» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۳۹۱/۰۶/۱۸. بازبینیشده در ۱۳۹۱/۰۶/۱۸.
- ↑ «بهره برداری از چند طرح عمرانی در قم باحضور رئیس جمهور» (فارسی). واحد مرکزی خبر، ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «احمدینژاد: قم باید اندیشه مهدویت را در طراز جهانی عرضه کند/آب گوارا هدیه به مردم قم» (فارسی). خبرگزاری فارس، ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «طرحهای بزرگ انتقال و تصفیه آب قم با حضور رییس جمهوری به بهره برداری رسید» (فارسی). خبرگزاری ایرنا، ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «احمدینژاد در قم: حرفهایی هست که بعداً خواهم گفت» (فارسی). خبرگزاری ایسنا، ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «احمدینژاد: حرفهایی هست که بعداً خواهم گفت» (فارسی). خبرآنلاین، ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «دوزار در جیب مردم میگذاریم عدهای جیغ میکشند» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۳۹۲/۰۲/۰۳.
- ↑ «اینجا روزی رودخانه بود». روزنامه اعتماد ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «اتحاد خوزستان با لرستان علیه پروژه قمرود». لر نیوز ۱۹ آذر ۱۳۸۷.
- ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ «الیگودرز قربانی طرح انتقال آب به قمرود» (فارسی). آبنمانیوز۲ اردیبهشت ۱۳۸۹. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ ۵۰٫۲ «۶۸ هزار روستایی چشم به آب تانکر دارند / زاگرس نشینان تشنهاند!» (فارسی). خبرگزاری مهر ۲۳ خرداد ۱۳۸۹. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «تمبر یادبود انتقال آب از سرشاخههای دز به استان قم رونمایی شد» (فارسی). خبرگزاری ایرنا، ۵ خرداد ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۱۵ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «دولت خسارتهای ناشی از انتقال آب الیگودرز به قم را جبران کند» (فارسی). خبرگزاری ایسنا ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۲ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «طومار دراعتراض به نوع انتقال آب الیگودرز به قم». ۲۶ بهمن ۱۳۸۷.
- ↑ «مشکل کمآبی در قم باقی نخواهد ماند» (فارسی). خبرگزاری آب نیوز ۱۳۸۸/۰۶/۰۱.
- ↑ «آتش زیر خاکستر» (فارسی). خبرگزاری خانه ملت ۵ تیر ۱۳۹۰.
- ↑ «عملکرد مسئولان وزارت نیرو با داعیه عدالتخواهانهشان همخوانی ندارد». لرنا ۱۹ تیر ۱۳۹۰.
- ↑ "استان لرستان در مقام اول بیکاری کشور قرار دارد.". خبرگزاری خانه ملت. ۹۲/۶/۶. Retrieved 3 سپتامبر 2013. Check date values in:
|date=, |accessdate=
(help) - ↑ «نطق میان دستور محمدتقی توکلی نماینده مردم شریف الیگودرز». تارنمای محمد تقی توکلی، ۹۲/۶/۶.
- ↑ «طرحهای جایگزین برای منابع آب شرب الیگودرز پیگیری شود». خانه ملت، ۰۴ خرداد 1392.
- ↑ «۸۹۲ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند» (فارسی). روزنامه مردم سالاری، ۱۹ بهمن ۱۳۸۹. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «۸۸۸ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند» (فارسی). خبرگزاری مهر ۲۲دی ۱۳۸۹. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «طرح انتقال آبی که 16 روستا را خشک کرد/استمداد الیگودرزیها از وزیر نیرو». خبرگزاری مهر، ۱۳۹۱/۴/۲۶.
- ↑ مریم نظری. «اینجا روزی رودخانه بود» (فارسی). روزنامه اعتماد، ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸. بازبینیشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «اختصاص بودجه برای حل مشکل آب روستاهای الیگودرز» (فارسی). جام جم آنلاین، ۱۳شهریور ۱۳۹۲. بازبینیشده در ۱۷ شهریور ۱۳۹۲.
- ↑ «الیگودرز قربانی طرح انتقال آب به قمرود». آب نمانیوز، ۲ اردیبهشت ۱۳۸۹.
- ↑ شاعلی. «الیگودرز و مشکلات دیرینه آن». روزنامه کیهان، ۶ مهر ۱۳۸۸.
|