بهرام

برای دیگر کاربردها، بهرام (ابهام‌زدایی) را ببینید.

سکه زرین کانیشکا، شاه کوشان، در پشت این سکه (سمت راست)، نگاره‌ای از بهرام (به زبان کوشانی: ارلاگنو) حک شده‌است.

بَهرام یا ورثرغنه از مفاهیم زرتشتی و از ایزدان ایرانی است که نام او به معنای مانع‌شکن و پیروز می‌باشد.

واژه بهرام در متون پارسی میانه به گونه وَرَهْران یا وَرَهْرام و در اوستا به صورت وِرِثْـرَغْـنَـه آمده‌است. بهرام به صورت پیروزی‌بخش در ایران باستان بسیار دوست داشتنی بوده‌است. بهرام یشت چهاردهمین یشت اوستا که از بخش‌های رزمی اوستا به شمار می‌رود در ستایش بهرام سروده شده‌است.

نام‌شناسی

نام یک ایزد هندوایرانی به نام *vrtra-g'han (مانع‌شکن) در اوستا به صورت vərəθraγna (ورثرغنه) و در پارسی میانه به شکل ورهران، ورهرام و بهرام در آمده‌است. ریشه نیا-هندواروپایی آن به صورت *-wltro-gwhen (زننده موانع) بازسازی می‌شود.

vṛtrahan (مانع‌شکن) که یکی از صفت‌های ایزد هندی ایندرا می‌باشد نیز همین واژه بهرام است.

نام ورثرغنه در ارمنی به صورت واهاگن و ورام، در سغدی، وشن، در پارتی، وریهرام، در زبان کوشانی، اُرلاگنو، درآمده‌است.

و نیز به روز بیست ام هر ماه بهرام میگویند.

ویژگی‌ها

در بهرام‌یشت آمده‌است که بهرام آفریده اهورا نیرومند و فرهمند است و نیروی بینایی شگفت انگیزی دارد. او یورش همه دشمنان را، چه جادوان و پریان، و چه کَوی‌ها و کَرَپان‌های «ستمگر» را در هم می‌شکند، جهان را تازگی و آشتی می‌بخشد و به خوبی آرمان‌ها را بر آورده می‌کند. بهرام هم‌چنین توانایی فرزندآوری و بازوان نیرومند و تندرستی و دلیری می‌بخشد.

پیکرهایی که بهرام به صورت آن‌ها پدیدار شده‌است:

• بادِ تندتازِ
• گاوِ نرِ زیبایی با شاخ‌های زرین،
• اسـب سپیـد زیبـایی با گـوش‌های زرد و لِگـام زرنشـان
• شترِ سرکش و گازگیر و تیزرو و رهرو و جست‌وخیز کننده
• گراز نری که با دندان‌های تیز به پیش می‌تازد،
• مردی پانزده ساله و فروغمند، با چشمانی درخشان و زیبا، و با پاشنه‌های کوچک
• پرنده «وارَغْـن» که از پایین می‌گیرد و از بالا می‌دَرد و در میان مرغان، تندترین است
• قوچ دشتی زیبایی با شاخ‌های پیچدار
• نَر بُـزِ دشتی زیبایی با شاخ‌های سرتیز
• مردِ شکوهمندی که یک کاردِ زرکوب و نگارین و زیورآذین در بر داشت

منابع

• Benveniste, Émile & Renou, Louis (1934), Vrtra et Vrθragna, Paris: Imprimerie Nationale 
• Boyce, Mary (1975), History of Zoroastrianism, Vol. I, The early period, Leiden: Brill, ISBN 90-04-10474-7 
• Boyce, Mary (1982), History of Zoroastrianism, Vol. II, Under the Achamenians, Leiden: Brill, ISBN 90-04-06506-7 
• Duchesne-Guillemin, Jacques (1973), Religion of ancient Iran, Bombay: Tata Press 
• Dumezil, Georges (1970), The destiny of the warrior, Chicago: University of Chicago Press, ISBN 0-226-16970-7 
• Gnoli, Gherardo (1989), "Bahram in old and middle Iranian texts", Encyclopaedia Iranica 3, New York: Routledge & Kegan Paul, pp. 510–513 
• Lommel, Herman (1939), Der arische Kriegsgott, Frankfurt/Main: Klostermann 
• Thieme, Paul (1960), "The 'Aryan' Gods of the Mitanni Treaties", Journal of the American Oriental Society 80 (4): 301–317 
• West, Edward William (1880), Marvels of Zoroastrianism: The Bahman Yasht  In Müller, Friedrich Max (ed.). SBE, Vol. 5. Oxford: OUP. 
• Zaehner, Richard Charles (1955), Zurvan, a Zoroastrian dilemma, Oxford: Clarendon, ISBN 0-8196-0280-9 (1972 Biblo-Moser ed)