زینب

زندگی
نام‌ها و القاب · زندگی زناشویی · اختلاف مالی فاطمه و عباس با خلافت · خطبه فدکیه · رویداد خانهٔ فاطمه · درگذشت
در قرآن
سوره انسان · سوره قدر · سوره کوثر · آیه مباهله · آیات نور · آیه تطهیر · آیه مودت
جای‌ها
در مکه	محله بنی‌هاشم · شعب ابی‌طالب
در مدینه	بقیع · بیت‌الاحزان · درخت کنار · روضه نبوی · سقیفه · مسجد النبی
در شمال حجاز	فدک
افراد
خانواده	محمد · خدیجه · علی
فرزندان	حسن · حسین · زینب · ام‌کلثوم · محسن
همراهان	فضه · ام ایمن · اسماء  · سلمان
دیگران	قنفذ · مغیره · عمر · ابوبکر
آثار
خطبه فدکیه · خطبه عیادت · دعای نور · مصحف فاطمه · لوح فاطمه
مرتبط
تسبیحات فاطمه · رویداد مباهله · ایام فاطمیه

برای افراد دیگری با نام زینب، زینب (نام کوچک) را ببینید.

زینب کبری سومین فرزند فاطمه و علی بن ابی‌طالب است. وی از زنان مقدس نزد شیعیان است و آن‌ها از وی با عنوان حضرت زینب یاد می‌کنند. زینب خواهر حسین بن علی، در واقعه کربلا حاضر بود و پس از آن نیز هنگام اسارت، در دفاع از حقانیت برادر خود، همانند علی بن حسین (امام چهارم شیعه) نقشی ویژه داشت. زینب در سال ۶۸۱ میلادی معادل با سال ۶۲ هجری قمری درگذشت. پیشتر با عبدالله ابن جعفر ازدواج نموده، از وی سه پسر و دو دختر به دنیا آورد و در نبرد کربلا در سال ۶۸۰ میلادی برابر با ۶۱ هجری قمری همراه برادرش حسین بود. پس از کشته شدن حسین، زینب نقش مهمی در محافظت از جان برادرزاده‌اش علی ابن حسین ایفا کرده و به سبب فداکاری و قهرمانی‌هایش، به لقب «قهرمان کربلا» مشهور شد.

نام‌گذاری

زینب کبری در پنجمین روز سال پنجم هجرت، مطابق با ۶۲۷ میلادی یا در سال ششم هجرت در مدینه به دنیا آمد. طبق روایات شیعه، هنگام تولد زینب، چون محمد در سفر بود، فاطمه از همسرش علی درخواست کرد که نامی برای فرزندشان انتخاب کند. علی در جواب گفت: من بر پدرت سبقت نمی‌گیرم، صبر می‌کنیم تا پیامبر از سفر برگردد. چون محمد بازگشت و خبر تولد نوزاد زهرا را از زبان علی شنید گفت: فرزندان فاطمه فرزندان منند ولی خداوند دربارهٔ آنان تصمیم می‌گیرد (ناسخ التواریخ، جلد زینبیه، ص ۴۷). بعد از آن جبرئیل نازل شد و پیام آورد که خداوند سلام می‌رساند و می‌گوید: نام این دختر را زینب بگذارید که این نام را در لوح محفوظ نوشته‌ام. آن‌گاه محمد زینب را گرفت و بوسید و گفت: توصیه می‌کنم که همه این دختر را احترام کنند، که او مانند خدیجه کبری است (خصائص الزینبیه، ص ۱۵).

ازدواج

زینب پس از آن که به سن ازدواج رسید، به همسری برادرزاده علی (پسرعمویش)، عبدالله جعفر ابوطالب که ۵ سال از او بزرگ‌تر بود درآمد.

زینب کبری از وی چهار پسر داشت به نام‌های: علی، عون، عباس، محمد؛ و یک دختر به نام ام کلثوم. عون و محمد در واقعه کربلا کشته شدند.

زندگی

زینب در ۵ جمادی‌الاول سال ۶ (قمری) پس از صلح حدیبیه و ۲ سال بعد از تولد حسین بن علی متولد شد. پس از واقعه کربلا او پس از چند روز توقف در دمشق، همراه سایر زنان و کاروان اسرای کربلا به مدینه بازگشت.

خطبه در مجلس یزید

تل زینبیه در کربلا

زینب پس از حادثه کربلا، وقتی که به همراه سرهای کشته‌شدگان کربلا به اسارت در مجلس یزید برده شد در حضور یزید سخنرانی مشهور و آتشینی کرد که یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین خطبه‌های در دفاع از حقانیت حسین بن علی تلقی شده است. زینب دختر علی بن ابی‌طالب در این مجلس برخاست و گفت: «... ای یزید آیا گمان می‌بری این که اطراف زمین و آفاق آسمان را بر ما تنگ گرفتی و راه چاره را بر ما بستی که ما را به مانند کنیزان به اسیری برند، ما نزد خدا خوار و تو سربلند گشته و دارای مقام و منزلت شده‌ای؟... زود باشد که به اجداد خود ملحق شوی و آرزو کنی کاش شل و گنگ بودی و نمی‌گفتی آنچه را که گفتی و نمی‌کردی آنچه را کردی... به خدا سوگند نشکافتی مگر پوست خود را، و نبریدی مگر گوشت خود را ... ای یزید! هر کید و مکر که داری بکن، هر کوشش که خواهی بنمای، هر جهد که داری به کار گیر، به خدا سوگند هرگز نتوانی نام و یاد ما را محو کنی ... هرگز ننگ این ستم را از خود نتوانی زدود... روزهای قدرت تو اندک و جمعیت تو رو به پراکندگی است، در روزی که منادی حق ندا کند که لعنت خدا بر ستمکاران باد."

وفات

آرامگاه زینب در حومه شهر دمشق در سوریه

بسیاری از تاریخ نگاران از جمله مسعودی محل درگذشت او را مدینه و محل دفنش را بقیع نگاشته اند. برخی نیز معتقدند در واقعه حره در سال ۶۲ (قمری) در مدینه قحطی شده بود و او همراه همسرش عبدالله بن جعفر که در دمشق زمین‌هایی داشت به این شهر مهاجرت و در ۱۵ رجب همان سال در همان‌جا درگذشت.

حضرت زینب همچون برادرش امام حسین در سن ۵۶ سالگی درگذشت .

آرامگاه زینب

نوشتار اصلی: حرم زینب کبری

قریه‌ای که در آن قبر زینب قرار دارد، در گذشته به راویه و اکنون به زینبیه مشهور است. در حال حاضر این قریه به شهر متصل و در هفت کیلومتری شرق دمشق قدیم به طرف فرودگاه واقع می‌باشد.

در خیابان اصلی این شهرک از دور، گنبد و ماذنه‌های قبر او دیده می‌شود. گنبد ساختمان طلائی است و در سمت شرقی و غربی آن دو مناره کاشی کاری شده قرار دارد.

گلدسته‌های حرم مطهر به عنوان مرتفع‌ترین و زیباترین مناره‌های کاملاً پوشیده شده از کاشی معرق در دوران معاصر در سطح جهان است که کاشی کاری آن توسط هنرمند اصفهانی مرحوم استاد علی پنجه پور به مدت حدوداً ۱۰ سال و به سبک اصفهان اجرا گردیده است.

در مدخل در غربی قبر زینب و سمت راست آن داخل اتاق کوچکی سه مقبره دیگر وجود دارد که یکی از آنها قبر سید حسین یوسف مکی عاملی متوفی ۱۳۹۷ و دیگری محسن الامین عاملی، صاحب تألیف معروف اعیان الشیعه و سومین آنها نیز دختر میرزا تقی بهبهانی می‌باشد.

فضای قبر زینب و صحن آن به‌صورت مربع مستطیل می‌باشد که شبستان و گنبد و حرم در وسط آن قرار گرفته و دارای چهار در ورودی می‌باشد سقف شبستان و مقبره از سه قسمت تشکیل شده که به صورت پله‌ای بر روی هم قرار دارند و گنبد نیز در وسط آن قرار یافته‌است. بر روی این گنبد جملاتی از قرآن نوشته شده و طلاکاری آن در سالهای اخیر به وسیله ایران انجام شده‌است.

در سمت شرق مجموعه، مصلای زینبیه به همت فهری زنجانی نماینده رهبر جمهوری اسلامی ایران در سوریه ساخته شده و مراسم نماز جماعت، دعای کمیل و نماز جمعه در آن برقرار می‌گردد. این شبستان بسیار بزرگ می‌باشد. مساحت کل مجموعه حدود ده هزار متر مربع است. در مقبره جمعاً ۱۱۴ اتاق وجود دارد که ۶۴ اتاق آن در صحن بزرگ و بقیه در صحن دوم و حسینیه‌های اطراف است.

مقبره زینب در وسط حرم با ضریحی نقره‌ای و اطراف آن هشت ستون کاشی کاری شده که گنبد بر آن استوار شده وجود دارد. دیوارهای مقبره تا نصف آن سنگ سفید و بقیه آئینه کاری بوده و نمونه‌ای از هنر و معماری ایرانی اسلامی است. بنای داخل و خارج ساختمان و همچنین مناره‌ها و گنبد از حدود بیست سال پیش است ولی توسعه‌های اطراف صحن و تزئینات آنها همگی از سوی جمهوری اسلامی انجام شده‌است. بر اساس کتاب زندگانی چهارده معصوم (چاپ پیش از انقلاب، نویسنده: حسین عمادزاده ناشر: طلوع) بنای ساختمان مقبره زینب در زمان محمد رضاشاه پهلوی و به دستور فرح پهلوی شهبانوی ایران ساماندهی، طلا کاری و تزئین شد و هزینه‌های مربوط به نگهداری آن ماهیانه ازسوی فرح ارسال می‌شد.

القاب

• معصومه
• زینب
• ام کلثوم
• عقیله بنی هاشم
• صدّیقة الصغری
• عصمة الصغری
• ولیة الله العظمی
• ناموس الکبری
• شریکة الحسین
• عالمه غیر معلّمه (کسی که بدون معلم عالم است)
• عارفه
• کامله
• عامله
• مخبره
• محدثه
• محبوب مصطفی
• شریکة الحسین
• باکیه
• سر ابیها
• البلیغه
• فاضله

جستارهای وابسته

• حسین بن علی
• واقعه کربلا
• اهل بیت
• آرامگاه‌های تاریخی دمشق

منابع

• سید احمد موسوی. فضائل زینب. چاپ اول. تهران: نیک معارف، ۱۳۷۷. ۸۰. ISBN 964-5567-61-0. 
• دانشنامه حضرت زینب

پیوند به بیرون

• وبسایت کنگره بین‌المللی حضرت زینب
• زندگانی عقیله بنی‌هاشم زینب کبری (س)/ سخنرانی دختر علی (ع) در مسجد کوفه