نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
| نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نهاجا) | |
|---|---|
 نشان نیروی هوایی ارتش ایران | |
 پرچم رسمی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | |
| کنش | ۱۳۳۴–تاکنون |
| کشور |  ایران
|
| رسته | نیروی هوایی ارتش |
| اندازه | ۵۲٬۰۰۰ نیروی فعال ۵۰۰ هواپیما |
| بخشی از | نیروهای مسلح ج ا ایران |
| نام مستعار | نهاجا |
| شعار | بلند آسمان جایگاه من است |
| سالگرد | ۱۹ بهمن |
| نبردها | جنگ ایران و عراق |
| وب سایت | http://nahaja.aja.ir |
| فرماندهان | |
| فرمانده نهاجا |  سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده
|
| جانشین فرمانده نهاجا |
 سرتیپ دوم خلبان حمید واحدی
|
| معاونت هماهنگ‌کننده نهاجا |
سرتیپ دوم خلبان مهدی هادیان
|
| نشان | |
| نشان شناسایی | 
|
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران است که مسئولیت حفاظت از مرزهای هوایی و پشتیبانی نیروهای رزمی دیگر اجا را دارد.
پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ نام این نیرو به صورت فعلی تغییر پیدا کرد. سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده، از مرداد ۱۳۹۷، فرماندهی نیروی هوایی را بر عهده دارد. نیروی هوایی ایران طبق آخرین تخمین‌ها در سال ۱۳۹۲ هفتمین نیروی هوایی جهان از لحاظ تعداد هواپیماهای سوخت‌رسان و ترابری (۱۱۹ فروند) است.[۱]
محتویات
تاریخچه نیروی هوایی
نیروی هوایی در سال ۱۳۰۳ و به کوشش نخست وزیر وقت، رضاخان سردارسپه بنیانگذاری شد. در خرداد ۱۳۰۳ حکم عمومی قشون تحت شمار ۲۲۲ برای تأسیس نیروی هوایی صادر گردید و سرهنگ احمد نخجوان به ریاست آن برگزیده شد.
پایگاه‌های هوایی
ایران هم‌اکنون ۱۴ پایگاه هوایی نظامی دارد. از این شمار، ۱۱ پایگاه هوایی در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی و بیشتر به کمک آمریکا ساخته‌شدند.[۲]
- پایگاه اول: تهران (مهرآباد)
- پایگاه دوم: تبریز
- پایگاه سوم: همدان (کبودرآهنگ)
- پایگاه چهارم: دزفول
- پایگاه پنجم: امیدیه
- پایگاه ششم: بوشهر
- پایگاه هفتم: شیراز
- پایگاه هشتم: اصفهان
- پایگاه نهم: بندرعباس
- پایگاه دهم: چابهار
- پایگاه یازدهم: تهران (دوشان تپه)
- پایگاه دوازدهم: بیرجند
- پایگاه سیزدهم: زاهدان
- پایگاه چهاردهم: مشهد
در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷ میلادی) ارتش جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که نخستین پایگاه نظامی خود پس از انقلاب ۱۳۵۷ را، در نزدیکی شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی در شرق ایران افتتاح کرده‌است.[۲]
گردان پهپاد
در ۱۰ اسفند ۱۳۹۳ اعلام شد گردان‌های پهپاد در پایگاه‌های نیروی هوایی ایران تشکیل شد. نخستین دوره خلبانان پهپاد در درون کشور و به صورت آکادمیک آموزش دیدند.[۳]
به گفته فرمانده پهپاد نیروی هوایی، از پهپاد در ماموریت‌های شناسایی، مراقبت، نشان دادن صحنه جنگ به صورت آنلاین، جمع‌آوری اطلاعات، پروازهای رزمی، جنگ الکترونیک، فریب دشمن، ماموریت‌های انتحاری، شکاری رهگیر، آموزشی و پشتیبانی فرماندهی می‌توان بهره برد و در تمامی مأموریت‌هایی که می‌خواهند نیروی انسانی به صورت مستقیم درگیر نشود از پهپاد به عنوان مکمل پروازهای جنگنده‌ها استفاده می‌شود.
دانشگاه نیروی هوایی
دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری یا به اختصار «دانشگاه هوایی» دانشجویان داوطلب را در رشته‌های زیر آموزش می‌دهد:
- دانشکده پرواز: خلبانی، خلبانی پهپاد، مراقبت پرواز و…
- دانشکده هوافضا: مهندسی هوافضا و مهندسی نگهداری هواپیما
- دانشکده کنترل: پدافند، فاشا (فرماندهی اطلاعات - شناسایی) و…
- دانشکده برق: مهندسی برق و جنگال (جنگ الکترونیک)
- دانشکده کامپیوتر: مهندسی رایانه - نرم‌افزار
- دانشکده مدیریت: مدیریت
- دانشکده تحصیلات تکمیلی: رمزخوانی و امنیت پرواز
- از آنجا که دانش‌آموختگان این دانشگاه، افسران نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران خواهند بود، در زمان دانشجویی افزون بر آموزش‌های علمی، دوره‌های دشوار آموزش نظامی را نیز می‌گذرانند.
«دانشگاه هوایی شهید ستاری» در منطقه مهرآباد جنوبی، خیابان دانشگاه هوایی واقع است.
عملیاتها
نیروی هوایی ایران در سالهای پس از انقلاب در جریان آزادسازی کردستان از اشغال احزاب تجزیه طلب، جنگ عراق علیه ایران، مقابله با نیروهای طالبان و همچنین عقب راندن کشتی‌های اکتشافی جمهوری آذربایجان از میادین نفتی مورد مناقشه در دریای خزر و دستگیری ریگی حضور فعال داشت.
عملیات اچ-۳
این عملیات که از آن به عنوان بی نظیرترین عملیات در تاریخ جنگ‌های هوایی جهان یاد می‌شود [نیازمند منبع] در تاریخ (۱۵ فروردین ۱۳۶۰) با هدف حمله به پایگاه هوایی اچ ۳ در نزدیکی مرز اردن انجام گرفت. در این عملیات بیش از ۴۸ هواپیمای عراقی که بیشتر آن‌ها بمب افکنهای روسی بودند از بین رفتند.
عملیات اوسیراک
عملیات شمشیر سوزان (حمله به اوسیراک) یا عملیات اوسیراک یکی از تأثیرگذارترین و سرنوشت سازترین عملیاتها در جهت کاهش زمان جنگ ایران و عراق می‌باشد که توسط نیروی هوایی ایران در تاریخ ۸ مهر ۱۳۵۹ (۳۰ سپتامبر ۱۹۸۰) سازماندهی و اجرا شده‌است. در طی این عملیات جنگنده‌های اف-۴ ایران با نفوذ به عمق خاک عراق تأسیسات اتمی اوسیراک را که در شرف تکمیل و دریافت سوخت بود بمباران کردند. سه ماه بعد دومین حمله به این تأسیسات توسط نیروهای هوایی اسرائیل انجام شد که این بمباران به انهدام کامل نیروگاه انجامید.
ناوگان
تعداد پرسنل نیروی هوایی ارتش حدود ۵۲ هزار نفر است. هواپیماهای فعال در نیروی هوایی ارتش بر اساس آمار غیررسمی شامل این موارد است:[۴]
| هواگرد | تصویر | اصلیت | نقش | ویرایش‌ها | در حال خدمت (تخمینی)[۵][۶] | توضیحات |
|---|---|---|---|---|---|---|
| هواگردهای بال ثابت | ||||||
| صاعقه | 
|
ایران
|
چند منظوره | صاعقه ۱/۲ | ۸ فروند | |
| اف-۱۴ تامکت | 
|
 ایالات متحده آمریکا
|
جنگنده رهگیر و برتری هوایی | ۷۵ فروند | ||
| داسو میراژ اف۱ | 
|
 فرانسه
|
جنگنده رهگیر و چندمنظوره | ۲۲ فروند | F1EQ5/6 و F1BQ3 | |
| میگ-۲۹آ | 
|
 شوروی
|
جنگنده برتری هوایی | ۳۰ فروند | ||
| اف-۴ فانتوم ۲ | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
چند منظوره | ۶۰ فروند | ||
| نورثروپ اف-۵ئی/اف | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
چند منظوره | ۵۰ فروند | ||
| چنگدو جی-۷ (اف-۷ام) | 
|
 چین
|
رهگیر | ۲۰ فروند | ||
| آذرخش | 
|
ایران
|
پشتیبانی نزدیک هوایی | ۴ فروند | ||
| سوخو سو-۲۴ | 
|
شوروی
|
جنگنده بمب‌افکن | ۳۰ فروند | ||
| بوئینگ ۷۴۷ | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
هواپیمای ترابری | ۷۴۷–۱۰۰F | ۳ فروند | |
| بویینگ kc-33a | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
هواپیمای سوخت رسان/ترابری | ۷۴۷–۱۰۰ | ۱ تا ۳ فروند | |
| بوئینگ ۷۰۷ | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
تشریفات/سوخت رسان/ترابری | زیر 20 فروند | ||
| داسو فالکن-۵۰ | 
|
فرانسه
|
ترابری/VIP | ۳ فروند | ||
| لاکهید جت استار | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
ترابری/VIP | ۱ فروند | ||
| درنا | ایران
|
آموزشی | درنا تذرو |
۱۵ فروند | ||
| پرستو | ایران
|
آموزشی | ۱۲ فروند | |||
| کوثر | ایران
|
آموزشی | غیر عملیاتی | |||
| اف-۵بی (سیمرغ) | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
آموزشی | ۱۰ فروند | ||
| بیچکرافت بونانزا | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
آموزشی | F33C | ۲۵ فروند | |
| لاکهید تی-۳۳ شوتینگ استار | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
آموزشی | T-33A | غیر عملیاتی | |
| میگ-۲۹یوبی |
|
شوروی
|
آموزشی | ۷ فروند | ||
| پیلاتوس پی سی-۷ | 
|
 سوئیس
|
آموزشی | ۳۵ فروند | ||
| چنگدواف تی-۷ | 
|
چین
|
آموزشی | ۱۰ فروند | ||
| امبراور-۳۱۲ توکانو | 
|
 برزیل
|
آموزشی | ۱۵ فروند | ||
| ساب سافاری | 
|
 سوئد  پاکستان
|
آموزشی | Mushshak | ۲۵ فروند | |
| سی-۱۳۰ | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
ترابری تاکتیکی | C-130E C-130H |
۳۰ فروند | |
| شرایک کمندر ۶۸۰ | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
ترابری | ۳ فروند | ||
| ایلیوشین آی‌ال-۷۶ | 
|
شوروی
|
ترابری | ۱۲ فروند | ||
| سوکاتا تی بی | 
|
فرانسه
|
حمل و نقل سبک | تیبی-۲۱ ترینیداد تیبی-۲۰۰ توباگو |
۴ فروند ۸ فروند |
|
| فوکر اف۲۷ فرندشیپ | 
|
 هلند
|
ترابری | F27-400M F۲۷–۶۰۰ |
۱۰ فروند | |
| پلاتیپوس پی سی-۶ پورتر | 
|
سوئیس
|
ترابری | ۱۰ فروند | ||
| پی-۳ اوریون | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
گشت دریایی شناسایی
ضد زیردریایی |
P-3F | ۳ فروند | |
| بالگردها | ||||||
| آگوستا-بل ۲۰۶ | .jpg)
|
 ایتالیا
|
هلی کوپتر سبک | ۵ فروند | ||
| بل ۲۱۴ | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
چندمنظوره - حمل و نقل متوسط | بل-۲۱۴ سی | ۳۰ فروند | |
| سی‌اچ-۴۷ شنوک | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
حمل و نقل سنگین | CH-47C | ۱۰ فروند | |
| پهپادها | ||||||
| نورثروپ BQM-74 چوکار | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
هدف پرنده | مورد استفاده در رزمایش و تمرینات | ||
| مهاجر | ایران
|
چند منظوره | ||||
| ابابیل | ایران
|
چند منظوره | ||||
| اسکن ایگل | ایران
|
شناسایی-جاسوسی | ||||
| سریر | ایران
|
|||||
| سفارش های لغو شده | ||||||
| اف-۱۶ فالکن | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
جنگنده چند منظوره | بلوک 30 | ۱۶۰ فروند سفارش ساخت به همراه ۱۴۰ فروند حق سفارش | لغو شده در جریان انقلاب اسلامی.
سفارشات به نیروی هوایی اسرائیل تحویل شد. |
| اف-۱۴ تامکت | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
برتری هوایی | F-14A | یک فروند در ایالات متحده باقی ماند | لغو شده در جریان انقلاب اسلامی. |
| اف-۱۸ هورنت | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
جنگنده چند منظوره | F-18L
نسخه زمین پایه |
۲۰۰ تا ۲۵۰ فروند | بعلت مخالفت کنگره و وقوع انقلاب اسلامی لغو شد. |
| آگوستا-بویینگ ch-47 شنوک | 
|
ایتالیا
|
بالگرد ترابری | تولید آگوستای ایتالیا | ۲۷ فروند از ۵۳ فروند تحوبل نشد | لغو شده در جریان انقلاب اسلامی. |
| اف-۴ فانتوم۲ | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
جنگنده
بمب افکن |
۳۱ فروند از ۳۸ فروند تحویل نشد | لغو شده در جریان انقلاب اسلامی. | |
| بویینگ ئی-3 سنتری | 
|
ایالات متحده آمریکا
|
AWACS | ۷ فروند | لغو شده در جریان انقلاب اسلامی.
سفارشات به نیروی هوایی عربستان تحویل شد. | |
هواپیماهای پناهنده نیروی هوایی عراق
در جریان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ بیش از ۲۰۰ هواپیمای نیروی هوایی عراق نابود شدند و بمب‌های هدایت لیزری نیروهای ائتلاف پناهگاه‌های هواپیماهای عراقی را نابود کرد. پس از آن حدود نیمی از نیروی هوایی باقی‌مانده عراق برای جلوگیری از نابودی به ایران گریختند. دلیل این کار به درستی مشخص نیست اما در هر صورت بسیاری از جنگنده‌ها و هواپیماهای تدارکاتی نیروی هوایی عراق از مرز ایران گذشته و به کشور همسایه پناهنده شدند. تعداد این هواپیماها بر اساس یک برآورد ۱۲۲ تا ۱۳۷ فروند و بر اساس برآورد دیگری ۱۱۵ تا ۱۴۰ فروند بوده‌است. مقامات عراق در سال ۲۰۰۰ مدعی بودند که بیش از ۱۰۰ هواپیمای نظامی و ۳۳ هواپیمای غیرنظامی آن‌ها به ایران رفته‌اند اما ایرانی‌ها تعداد آن‌ها را کمتر می‌دانند.[۷]
| هواپیما | خاستگاه | نقش | تعداد فرار به ایران |
|---|---|---|---|
| میگ-۲۳ | شوروی
|
جنگنده بمب افکن | ۱۲ |
| میگ-۲۵ | شوروی
|
جنگنده رهگیر | ۷ |
| میگ-۲۹ | شوروی
|
جنگنده برتری هوایی | ۴ |
| میراژ اف-۱ | فرانسه
|
جنگنده چندمنظوره | ۲۴ |
| سوخو-۲۰ | شوروی
|
جنگنده بمب افکن | ۴ |
| سوخو-۲۲ | شوروی
|
جنگنده بمب افکن | ۴۰ |
| سوخو-۲۴ | شوروی
|
جنگنده ضربتی | ۲۴ |
| سوخو-۲۵ | شوروی
|
جنگنده پشتیبانی نزدیک | ۷ |
| ایلیوشین-۷۶ | شوروی
|
حمل و نقل سنگین استراتژیک | ۱۵ |
| تعداد کل [۸] | ۱۳۷ |
کتابشناسی
مهمترین کتب منتشر شده دربارهٔ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به شرح ذیل است:[۹]
- علی بابایی، غلامرضا، (۱۳۸۳)، تاریخ نیروی هوایی ایران از پهلوی تا انقلاب، تهران: آشیان.
- مهرنیا، احمد، (۱۳۹۱)، حمله هوایی به الولید، تهران: سوره مهر.[۱۰]
- مهرنیا، احمد، (۱۳۹۲)، ستاره‌های نبرد هوایی، تهران: سوره مهر.[۱۱]
نگارخانه
فرماندهان
کفیل فرماندهی نیروی هوایی ملی ایران
- سرتیپ کیومرث ثقفی - از ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ تا ۲۳ بهمن ۱۳۵۷
کفیل ریاست ستاد نیروی هوایی ملی ایران
- سپهبد سید سعید مهدیون - از ۲۳ بهمن ۱۳۵۷[۱۲] تا ۲۷ بهمن ۱۳۵۷
رئیس ستاد نیروی هوایی ملی ایران
- سپهبد شاپور آذربرزین - از ۲۷ بهمن ۱۳۵۷[۱۳] تا ۶ اسفند ۱۳۵۷
فرمانده نیروی هوایی
- سرتیپ اصغر ایمانیان - از ۶ اسفند ۱۳۵۷ تا ۲۰ مرداد ۱۳۵۸
- سرلشکر مصطفایی - از ۲۰ مرداد ۱۳۵۸[۱۴] تا ۲۸ مرداد ۱۳۵۸
- سرلشکر امیربهمن باقری - از ۲۸ مرداد ۱۳۵۸[۱۵] تا تیر ۱۳۵۹
- سرهنگ جواد فکوری (پس از کشته شدن نخست سرتیپ و سپس سرلشکر شد) - از تیر ۱۳۵۹ تا ۲۱ شهریور ۱۳۶۰
- سرهنگ محمدحسین معین‌پور - از ۲۱ شهریور ۱۳۶۰ تا ۴ آذر ۱۳۶۲
- سرهنگ هوشنگ صدیق - از ۴ آذر ۱۳۶۲ تا ۱۰ بهمن ۱۳۶۵
- سرهنگ منصور ستاری (نخست سرتیپ و سپس پس از کشته شدن سرلشکر شد) - از ۱۰ بهمن ۱۳۶۵ تا ۱۵ دی ۱۳۷۳
- سرتیپ حبیب بقایی - از ۶ بهمن ۱۳۷۳ تا ۶ خرداد ۱۳۸۰
- سرتیپ سید رضا پردیس - از ۶ خرداد ۱۳۸۰ تا ۱۴ مهر ۱۳۸۳
- سرتیپ کریم قوامی - از ۱۴ مهر ۱۳۸۳ تا ۶ آبان ۱۳۸۵
- سرتیپ احمد میقانی - از ۶ آبان ۱۳۸۵ تا ۱۰ شهریور ۱۳۸۷
- سرتیپ حسن شاه‌صفی - از ۱۰ شهریور ۱۳۸۷ تا ۲۸ مرداد ۱۳۹۷
- سرتیپ عزیز نصیرزاده - از ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ تاکنون
جستارهای وابسته
- فهرست هواپیماهای نیروی هوایی ایران
- نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
- نیروی هوایی شاهنشاهی ایران
- عملیات کمان ۹۹؛ اولین عملیات نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پس از حمله عراق به ایران
- عملیات اوسیراک؛ حمله نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به تأسیسات اتمی اوسیراک عراق
- عملیات اچ-۳
- صاعقه (هواپیمای جنگی ساخت جمهوری اسلامی ایران)
- آذرخش (هواپیمای جنگی ساخت جمهوری اسلامی ایران)
- شفق
پانویس
- ↑ flightglobal p.7
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ افتتاح نخستین پایگاه هوایی ایران پس از انقلاب (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ نیروی هوایی ارتش گردان پهپادی تشکیل داد خبرگزاری انتخاب
- ↑ Iran Air Force Equipment Global Security
- ↑ Aviation Week & Space Technology 2009, 26 JAN 2009 240. Web.5 Aug 2009.
- ↑ Flightglobal World Air Forces - December 2009
- ↑ Air Force Equipment - Introduction
- ↑ "Iraqi Air Force Equipment – Introduction". globalsecurity.org. 2005. Retrieved 2008-08-28.
- ↑ «کتابشناسی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران». خبرگزاری کتاب، ۱۸ بهمن ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲.
- ↑ http://sooremehr.avaabook.com/site/view/101577598
- ↑ http://sooremehr.faraketab.ir/content/view/id/365
- ↑ بهنود، مسعود. ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم، ۱۳۹۲. ۳۶۲. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ بهنود، مسعود. ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم، ۱۳۹۲. ۳۷۴. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ بهنود، مسعود. ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم، ۱۳۹۲. ۶۵۷. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ بهنود، مسعود. ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم، ۱۳۹۲. ۶۷۰. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
منابع
- «SPECIAL REPORT WORLD AIR FORCES 2013». RUAG Schweiz AG، ۲۰۱۳. بازبینی‌شده در MAY 2013.
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران موجود است. |
- فهرست پیروزیهای حاصله از نبردهای هواپیماهای ارتش جمهوری اسلامی ایران در ۲ سال اول جنگ ACIG
- Scramble Magazine Islamic Republic of Iran Air Arms
فرماندهان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | ||
|---|---|---|
| | |
همچنین ببینید: الگو:فرماندهان نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی ایران (۱۳۳۴–۱۳۵۷) | ||
| نظامی |
|  | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| انتظامی |
| |||||||||||||||||||||
