در حال ویرایش باجلان

{{pp-semi-indef|small=yes}}
{{اشتباه نشود|زبان باجلانی}}
'''باجُولْوَنْد''' یا '''باجلان''' نام یکی از ایلات [[مردم ایران|ایران]]<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=Fa|تاریخ=25/6/1398|وبگاه=Wikifegh.ir|نشانی=http://wikifeqh.ir/باجلان#foot-main14|عنوان=مرکز عشایری ایران، مجموعه اطلاعات و آمار ایلات و طوایف عشایری ایران، ج۱، ص۶۳، ۱۳۶۱ ش.}}</ref>که در غرب [[ایران]] و شمال شرقی [[عراق]] زندگی می‌کنند.<ref name="kurdish-tribes"/><ref name="ToolAutoGenRef2"/> برخی آن‌ها را [[لر]] و برخی [[کرد]] دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/6060|عنوان =باجلان | ناشر =[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۹ فروردین ۱۳۹۰}}</ref> [[دانشنامه جهان اسلام]] آن‌ها را یک [[مردم لر|ایل لر]]<ref name="ToolAutoGenRef1">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://rch.ac.ir/article/Details?id=5497&&searchText=باجلان|عنوان=باجولوند (باجلان)|ناشر=[[دانشنامه جهان اسلام]]|تاریخ=|تاریخ بازدید=۲۶ مارس ۲۰۱۶}}</ref> و دانشنامه ایرانیکا آن‌ها را کرد دانسته‌است.<ref>{{cite web|title=BĀJALĀN – Encyclopaedia Iranica|url=http://www.iranicaonline.org/articles/bajalan-kurdish-tribe|website=www.iranicaonline.org|language=en|accessdate=16 مارس 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190206051845/http://www.iranicaonline.org/articles/bajalan-kurdish-tribe|archivedate=6 فوریه 2019|dead-url=yes}}</ref>در دانشنامه دیگر نیز باجولوند عضوی از ایلات قوم لر به شمار رفته اند  [https://rch.ac.ir/article/Details/5497][https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%A7%D8%AC%D9%88%D9%84%D9%88%D9%86%D8%AF] <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ابوالحسن بن محمد امین گلستانه، مجمل التواریخ، ج۱، ص۳۰۰، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۵۶ش.}}</ref>در منابع دیگر نیز از ان ها به عنوان [[لر]] های فیلی ذکر شده <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ زندیه،   چاپ: ارنست بئیر تهران ۱۳۶۵ نویسنده: عبدالکریم بن علی الرضاشهاوری شیرازی. ص.۱۲۱ }}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عالم ارای نادری جلد: اول ،   چاپ: ارنست بئیر تهران ۱۳۶۴ نویسنده: محمد امین ریاحی. ص.۲۵۲ }}</ref>در متون تاریخی نام این ایل به صورتهای باجو،<ref>[[عباس عزاوی]]، عشائر العراق، الکردیة، [[بغداد]]، ۱۳۶۶ هجری قمری، ۲/۱۸۴</ref> باجَلَند،<ref>[[محمدکاظم مروی]]، [[عالم‌آرای نادری]]، به کوشش [[محمدامین ریاحی]]، تهران، ۱۳۶۴، ۱/۲۵۲، حاشیهٔ ۱</ref> باج‌الان،<ref>[[محمدمهدی استرآبادی]]، [[جهانگشای نادری]]، تهران، ۱۳۶۸، ص ۲۵۱</ref> بَجوران و بَجِلان نیز آمده‌است. شاخه اصلی باجلان‌ها در منطقه [[سرپل ذهاب]]، [[بن کوره]] و [[قوره‌تو]] در شمال شهرستان [[خانقین]] [[عراق]] سکونت دارند. شاخه کوچک‌تری از آنها در شهرستان [[موصل]]، بر کرانه چپ رود [[دجله]] سکونت دارند. گفته می‌شود باجولوندها مدتها قبل از [[استان فارس]] به لرستان تغییر مکان دادند.<ref name="iranicaonline.org">{{یادکرد وب|نویسنده =F. Towfīq |نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/asayer-tribes |عنوان =AŠĀYER | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = ۱۵ دسامبر ۱٩٨٧|تاریخ بازدید = ۱۶ آگوست ۲۰۱۱}}</ref><ref name="iranicaonline.org"/> از جمله باجلان‌های مشهور در عراق می‌توان به ابراهیم باجلان فرمانده پیشمرگه‌های کردستان و از سران [[اتحادیه میهنی کردستان|اتحادیه میهنی]] اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://hajj.ir/14/50019 |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۷ نوامبر ۲۰۱۷ |archive-date=۷ نوامبر ۲۰۱۷ |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107165545/http://hajj.ir/14/50019 |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/03/25/401559/17-نیروی-پیشمرگه-در-شرق-بعقوبه-کشته-و-زخمی-شدند</ref>باجولوند های لرستان و خوزستان شامل پنج طایفه لر [[سگوند(سکوند)|سکوند]]،آروان،[[قایدرحمت|قائدرحمت]]،[[دالوند]]،[[یاراحمدی]] هستند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/5497|عنوان=باجولوند دانشکده جهان اسلام}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=گستره ايل باجولوند -باجول هو- (طوايف سكوند، دالوند، قائدرحمت، ياراحمد و آروان)|نشانی=http://yaftenews.ir/introduction/book-introduction/8258-bajolvand.html|وبگاه=پايگاه خبري یافته (لرستان)|تاریخ=2015-03-29|بازبینی=2023-09-03|کد زبان=fa-ir}}</ref>

== باجلان‌ها در ایران ==
باجلان‌های در نواحی [[گیلان غرب]] و [[سرپل زهاب]] و [[قصر شیرین]] استان [[کرمانشاه]] ساکن می باشند و گروهی از آنها نیز به [[لرستان]] کنونی کوچ کرده‌اند. هم‌اکنون باجلان‌ها در [[غرب]] [[ایران]] در [[استان کرمانشاه]] و [[استان لرستان]] و  نیز شمال [[استان خوزستان]] پراکنده‌اند، این ایل در [[بخش زاغه]]، [[شهرستان خرم‌آباد]]، برخی در شهر [[دورود]] و [[بروجرد]] گروهی نیز در شهرهای [[اندیمشک]]، [[دزفول]] و [[شوش]] ساکن هستند.<ref name=encyclopaediaislamica>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=84 |عنوان =باجُولْوَنْد (باجَلان) | ناشر =دانشنامه جهان اسلام|تاریخ  = |تاریخ بازدید =۹ فروردین ۱۳۹۰|زبان=فارسی}}</ref><ref>[[علی محمد ساکی]]، جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان، خرم‌آباد ۱۳۴۳، ص ۱۵۵</ref> برخی از باجلان‌ها نیز در [[استان قزوین]] و [[کرمانشاه]] و [[شیراز]] ساکن هستند.<ref name=kurdish-tribes/> گروهی دیگر از باجلان ها در کردستان عراق شهرهای [[خانقین]] و [[کلار (عراق)|کلار]] ساکن می باشند. 
===باجلان‌های کرمانشاه===
ایل باجلان کرمانشاه (در [[سرپل ذهاب]] و [[گیلان غرب]] ، [[قصر شیرین]])، شامل طوایف زیر است:<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://iranicaonline.org/articles/bajalan-kurdish-tribe|عنوان=مقاله باجلان در ایرانیکا}}</ref>
* [[ایل جمیر|جمور]]
* قازانلو
* دنده‌وند
* حاجیلر
* شیره‌وند
* گریباوند
* جلالوند
===باجلان‌های لرستان===
باجلان‌ها در تاریخ [[لرستان]] با نام ایل باجلوند نقش مهمی ایفا کرده‌اند. ایل باجلوند (باجلان) در [[فهرست طایفه‌های لرستان|لرستان]] شامل پنج طایفه عمده:
* [[سگوند|سکوند]]
* [[یاراحمدی]]
* [[قایدرحمت]]
* [[آروان]]
* [[دالوند]]

=== باجلان‌های قزوین ===
باجلان هایی که در استان [[قزوین]] سکونت دارند 

* اللهوردی
* غیاثوند
* محمد بیگی 
* درویشوند
* کماسی
* سیلاخور

=== سکوند ===
{{اصلی|سکوند}}
سکوند برگفته از سکا به معنی دلیر و شجاع<ref name=noormags>{{یادکرد وب|نویسنده =اردشیر سگوند |نشانی =http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/18896  |عنوان =ایل سگوند و پیوند آن با قوم باستانی سکاها | ناشر =پایگاه مجلات تخصصی نور |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۳ مارس ۲۰۱۳}}</ref> که از ۴ طایفه دیگر باجلان از لحاظ جمعیت بزرگتر است.<ref name=encyclopaediaislamica/> نام ایلی پرجمعیت است که گستره سکونتگاه آن از جنوب [[استان کرمانشاه]] (منطقه سکاوند)، نواحی مرکزی [[استان لرستان]] تا شمال [[استان خوزستان]] می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-66cc42ba55c947ea8d18998a0353e944-fa.html |عنوان = سگوند |ناشر = لغتنامه دهخدا |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۳ مارس ۲۰۱۳ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131102132136/http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-66cc42ba55c947ea8d18998a0353e944-fa.html |archivedate = ۲ نوامبر ۲۰۱۳ |dead-url = yes}}</ref> جغرافیای سکونت سکوندها در [[دوره قاجار]] تا دشت هُرو در جنوب [[بروجرد]] گسترده بوده‌است.<ref name=noormags/> جمعیت ایل به صورت طایفه‌های کوچک و متعددی گسترش یافته و زندگی می‌کنند.{{سخ}}گویش سکوندها به عنوان بخشی از باجلان‌ها، [[زبان باجلانی]]<ref name=tarikh>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =چگنی | نام =فرهاد | پیوند نویسنده = | عنوان =ایل سگوند، نام و تاریخ آن | ترجمه = | جلد = | سال =۱۳۷۸ | ناشر =کیهان فرهنگی |مکان = | شابک = | صفحه =۶۶، ۶۷ [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/18725?sta=سگوند پایگاه مجلات تخصصی نور] | پیوند = | تاریخ بازبینی =۱۳ مارس ۲۰۱۳}}</ref> که یکی از شاخه‌های [[زبان زازا-گورانی]] است می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب |عنوان= زبان زازا-گورانی |ناشر=|نشانی=https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A7%D8%B2%D8%A7-%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C|نویسنده= |زبان= |تاریخ بازدید=}}</ref> اما سکوندها هم‌اکنون به [[زبان لری]] سخن می‌گویند.<ref name=noormags/><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://lorestanmiras.ir/mardomshenaasy/eilat.htm |عنوان =ایلات وطوایف لرستان |ناشر =وب سایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان |تاریخ = |تاریخ بازدید =۱۶ مهر ۱۳۸۹ |archiveurl =https://web.archive.org/web/20101031152058/http://www.lorestanmiras.ir/Mardomshenaasy/eilat.htm |archivedate =۳۱ اکتبر ۲۰۱۰ |dead-url =yes}}</ref> [[هنری راولینسون]] سکوندها را از ایل باجلوند و خاستگاه آنان را به همراه [[ایل بیرانوند]]، [[موصل]] عراق می‌داند و معتقد است بیرانوندها و باجلوندها در قرن دوازدهم یعنی در اواخر حکومت [[صفویه]] یا در زمان [[افشاریه]] از نواحی موصل به لرستان آمدند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =راولینسون | نام =هنری لرزیک | پیوند نویسنده = | عنوان =سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان | ترجمه =سکندر امان‌اللهی بهاروند | جلد = | سال =۱۳۶۲ | ناشر =ترجم |مکان =تهران | شابک = | صفحه =۱۵۲ | پیوند = | تاریخ بازبینی =}}</ref>

== باجلان‌ها در عراق ==

گروهی از باجلان ها در [[بن کوره]] و [[قوره‌تو]] شمال شهرستان [[خانقین]] و گروهی نیز در شَبَک کرانۀ چپ رودخانۀ دجله و پیرامون موصل ساکن هستند.

== پیشینه، معیشت و تاریخ ==

* در گذشته ایل باجلان کوچنده بودند و از راه دامداری گذران زندگی می‌کردند. اکنون نیز فعالیت‌های اصلی اقتصادی گروهی از طایفه‌ها و تیره‌های باجلان، مانند جُمُور‌های کرمانشاه که هنوز کوچ می‌کنند همچنان بر دامداری استوار است.
* اقتصاد طایفه‌ها و تیره‌های یک‌جانشین باجلان، بیشتر بر پایه کشاورزی، بویژه کشت گندم و جو است. آنان در کنار زراعت، به پرورش رمه‌های کوچک بز و گوسفند و تولید بعضی از محصولات صنایع دستی مانند گلیم، قالی، پلاس، جاجیم و جوراب نیز می‌پردازند.
* مورخان در گزارش‌های چهارقرن اخیر، به شورش‌ها و درگیری‌های باجلان‌ها با حکومت‌های مرکزی و محلی و شرکتشان در جنگ‌های ایران و عثمانی اشاراتی کرده‌اند وگاهی از سران قدرتمند و یاغی باجلان نیز نام برده‌اند.سران باجلان‌های سرزمین‌های غرب ایران، بویژه منطقه زَهاب، غالباً دست نشانده پاشاهای عثمانی و خراجگزار نمایندگان آنان در بغداد بودند. و باجلان های نقاط مرزی ایران و عراق خراج گذاران مرزی عهد صفویه و عثمانی می باشند. باجلان به ترکی استانبولی باج + الان (باجگیر، خراج گذار)
* قدیمترین اسناد تاریخی که از ایل باجلان نام می‌برد، متعلق به دوره [[ایران صفوی]] است.

== دین و زبان ==
=== دین ===
غالب ایل باجلان در کرمانشاه، لرستان و [[قزوین]] شیعه دوازده امامی‌اند
در مرزهای ایران و عراق عده‌ای از باجلان‌ها به همراه سرلی‌ها و شبک‌ها فرقه‌های رمزی را تشکیل می‌دهند که خاستگاه آنها، ادیان قدیمی [[ایران|ایرانی]] است، هر چند پیروان این فرق به‌منظور کاستن از فشار گروه‌های دینی- مذهبی اکثریت، به این شایعه که از غلات (شاخه‌ها) [[شیعه|شیعی]] مسلک هستند، دامن می‌زنند.{{مدرک}}بقیه آنها [[شیعه دوازده‌امامی]] و تعدادی [[شافعی|سنی شافعی]] اند.

=== زبان ===
{{اصلی|زبان باجلانی}}
[[زبان باجلانی|زبان]] اصلی باجلان‌ها متعلق به زیرشاخه [[زازا-گورانی]] از شاخه شمال غربی [[زبان‌های ایرانی]] است. پژوهش‌های [[زبان شناسان|زبان‌شناسان]] نشانگر این است که این زبان یک زبان مستقل ایرانی است.<ref>1986 "Kurds, Kurdistan. v. -- language," The Encyclopaedia of Islam, Vol. V, pp. 479-80.</ref> ولی برخی دیگر آن را در شمار گویش‌های [[زبان کردی]] قرار می‌دهند.<ref name="britannica.com"/>

نزدیک به همهٔ باجلان‌هایی که در ایران زندگی می‌کنند به جز باجلان‌های [[دشت ذهاب]] زبان باجلانی را فراموش کرده و به [[لری]] و [[کردی]] صحبت می‌کنند.

باجولوند های لرستان به [[زبان لری]] سخن می گویند.

== منابع ==
{{پانویس|۲}}
* بلو، جویس: گورانی و زازا در "راهنمای زبان‌های ایرانی، جلد دوم: زبان‌های ایرانی نو، ویراستهٔ رودیگر اشمیت. دیمه (صفحه): ۶–۵۵۵
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی= مروی وزیر مرو|نام= محمد کاظم|نام ویراستار= محمد امین|نام خانوادگی ویراستار= ریاحی|عنوان= عالم آرای نادری|جلد= اول|سال= ۱۳۶۴|ناشر= کتاب فروشی زوّار|مکان= |شابک= |صفحه= ۲۵۲ حاشیه}}
{{ایلات کرد}}
{{طایفه‌های لرستان}}
{{عشایر ایران}}

[[رده:اقوام در عراق]]
[[رده:ایلات کرد]]
[[رده:ایل‌های کرد ایران]]
[[رده:کردها]]
[[رده:کردها در ایران]]
[[رده:کردها در عراق]]
[[رده:مردمان ایرانی‌تبار]]
[[رده:طوایف لرستان|باجلان]]
[[رده:ایل‌های لر ایران]]
[[رده:ایلات استان کرمانشاه]]