شهرکرد
شهرکرد دهکرد |
|
---|---|
کشور | ایران |
استان | چهارمحال و بختیاری |
شهرستان | شهرکرد |
بخش | مرکزی |
نام(های) دیگر | بام ایران[۱] |
نام(های) قدیمی | دهکرد، دژگرد |
سال شهرشدن | ۱۳۱۴ |
مردم | |
جمعیت | ۱۵۹٬۷۷۵ نفر[۲] |
جغرافیای طبیعی | |
ارتفاع از سطح دریا | ۲۰۶۰ متر از سطح دریا |
آبوهوا | |
میانگین دمای سالانه | ۱۱/۵ درجه سانتیگراد |
میانگین بارش سالانه | ۱۱۶ میلیمتر |
روزهای یخبندان سالانه | ۱۲۴ روز |
اطلاعات شهری | |
شهردار | نورالله غلامیان دهکردی |
رهآورد | کاکولی، گز، نبات، پولکی، گیوه، نمد، کباب بختیاری، قالی بختیاری و گردو[۳] |
پیششماره تلفنی | ۰۳۸ |
شناسهٔ ملی خودرو | ۷۱ |
تابلوی خوشآمد به شهر | |
شَهرکُرد یکی از شهرهای مرکزی ایران و مرکز شهرستان شهرکرد و استان چهارمحال و بختیاری است شهرکرد در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار دارد. نام پیشین آن «دِهْکُرد» بودهاست که پس از تبدیل به شهر (در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی)، به شهرکرد تغییر نام داده شدهاست. براساس آمار سال ۱۳۹۰ خورشیدی، جمعیت شهرکرد برابر با ۱۵۹٬۷۷۵ نفر است.[۲] زبان مردم شهرکرد فارسی است که با لهجه شهرکردی تکلم میشود.
شهرکرد مرتفعترین مرکزٍ استان در ایران است و به همین دلیل به بام ایران شهرت دارد،[۱] ولی در کل، شهرکرد جزو ۲۰ شهر مرتفع ایران است که با ارتفاع ۲۰۶۰ متر از سطح دریا، ۴۷۰ متر پایینتر از مرتفعترین شهر ایران، فریدونشهر (۲۵۳۰ متر) قرار دارد.[۴]
محتویات
پیشینه
بر اساس یافتههای باستانشناسی، پیدا شدن سکههای مربوط به دوران اشکانی و ساسانی، و به خصوص توجّه به استقرار تپههای باستانی مربوط به هزارههای پیش از میلاد مسیح (ع)، قدمتی در حد هزارههای مذکور برای استقرار بشر و آغاز تمدن در محدوده دشت شهرکرد میتوان منظور نمود.[۵][۶] هیئتهای باستانشناسی درتپه باستانی گورگای (یا گورکای) در ۴ کیلومتری شهرکرد و در شمال شرقی کیان نشانههایی مبنی بر قدمت حداقل هفت هزار ساله را یافتهاند. در شهر هفشجان، در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، سفالینههایی با پیشینه ۹۰۰۰ ساله بروی تپههای باستانی هفشجان کشف شده است و گمان میرود که تپه اسکندری شهر هفشجان سازهای شبیه زیگورات (معبد الهی) داشته است. تپه اسکندری اولین و بزرگترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری محسوب میگردد و به صورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد.[۷]
شهرکرد در قدیم بیشتر کاربرد نظامی داشته است و دژی بوده است مستحکم که شاپور دوم در نامههای خود آن را دژگرد خوانده است. برخی معتقدند دهکرد معرب شده همین دژگرد است. نام دهکرد (نام قدیم شهرکرد) از دوره زندیه به این سو در منابع دیده میشود.[۶]
مؤلف مرآت البلدان در کتاب خود (مرآت البلدان ج ۴ صص ۵۱–۵۲) در شرح ناحیه چالشتر در نزدیکی شهرکرد چنین میگوید:
-
از قرای ناحیه «رار» یکی قریه «چالشتر» است که قلعهای آجری است و ۲۲ برج دارد و هر دهنه برج را هشتاد ذرع با برج دیگر فاصلهاست. از بناهای مرحوم حاجی محمد رضاخان میباشد و در آنجا بناهای عالی و عمارتهای بسیار خوب است که بیش از ۳۰ هزار تومان خرج عمارات شده. دویست خانوارجمعیت و یک رشته قنات دارد که هشت سنگ میرآبی آب ازآن جاری است و هر سال صد خروار زمین بذرافشان را مشروب مینماید. حمام و مسجد و تیمچه و بازارچه و دکاکین و آسیا دارد و ۳۹۰ تومان مالیات دیوانی آنجاست و شش نفر سرباز هم میدهد.
بر اساس اسناد و مدارک فرهنگی موجود مسجد امام صادق معروف به مسجد اتابکان فارس، در دوره حکمرانی اتابکان ساخته شدهاست که به واسطه قرار گرفتن آن در محوریت بافت قدیم محله، همراه بقعه امامزادگان دو معصوم حلیمه و حکیمه خاتون (س)، محل قدیم آتشکده شهرکرد، آسیاب، کارخانه روغن کشی و بازارچه سنتی برجسته تر شدن این محل آن هنگام به بعد دانسته شدهاست.[۵]
وجه تسمیه
شهرکرد در قدیم دهکرد نامیده میشد و در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی از دهکرد به شهرکرد تغییر نام یافت. واژه «دهکرد» از دو بخش «ده» + «کرد» تشکیل شدهاست.[۸]
در کتابی بهنام «ایران باستان» از ژوزف ویسهوفر محقق و شرقشناس آلمانی آمدهاست که شاپور دوم در نامهنگاریهای خود نام شهریار دژگـُرد را که دژی مستحکم در منطقه کوهستانی زاگرس بوده، آوردهاست ودژ در پارسی به معنای قلعه وگُرد به معنای پهلوان است که با احتساب تسلط زبان عربی در دوران حکومت اعراب بهراحتی میتوان دریافت که «دژگُرد» با عوض شدن حروف «ژ» و «گ» که در الفبای عربی وجود نداشته، به «دهکُرد» تغییر کردهاست. در منطقهٔ اصفهان، چهارمحال و بختیاری، لرستان و خوزستان وجود مکانهای نظامی، کاملاً قابل تشخیص است. همانند «چَمگُرد» (چَمگُردان امروزی)، «دژگُرد» (شهرکرد امروزی)، «چِلگُرد» (چِلگِردامروزی) «بروگُرد»(بروجرد امروزی، «دژپل» قدیم (دزفول امروزی) و «دهدژ» قدیم و (دهدزامروزی).
بعضی معتقدند واژه «کرد» در حقیقت به معنی گله داری است چون شغل ساکنان اولیه این منطقه (دوران اتابکان فارس) به علت داشتن مراتع خوب و سرسبز، غالباً گله داری بودهاست.[۱]
البته بهگفته برخی از اهالی این شهر، با توجه به اینکه در شهرکرد چه در قدیم و چه در حال کردین (نوعی بالاپوش نمدی که چوپانان دهکرد به تن میکنند) تولید میشود، ابتدا به این مکان دهکردین و بعدها به خاطر راحتی کار، به آن دهکرد گفته شد.[۹]
موقعیت جغرافیایی
شهرکرد بین ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۵۰ درجه و ۵۳ دقیقه و ۴۴ ثانیه طول و ۳۲ درجه و ۱۸ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۲۳ درجه و ۲۱ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض جغرافیایی[۵] و در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار گرفتهاست. به لحاظ توپوگرافی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفتهاست. این شهر با ارتفاع بین ۲۰۵۰ تا ۲۳۱۰ متر از سطح دریا، مرتفعترین شهرایران است و به همین خاطر به «بام ایران» معروف است.[۱][۱۰]
آب و هوا
شهرکرد دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل با تابستانهای معتدل و زمستانهای بسیار سرد است. میانگین سالانه دمای هوادر شهرکرد ۱۱/۵ درجه سانتیگراد میباشد. در طول ۳۰ سال گذشته حداقل مطلق دما و حداکثر مطلق دمای ثبت شده در شهرکرد به ترتیب ۳۲ درجه سانتیگراد زیر صفر و ۴۲ درجه سانتیگراد بودهاست. سردترین و گرمترین ماههای شهرکرد به ترتیب دی و مرداد میباشد. اگرچه در زمستان میزان رطوبت متوسط تا بالا است، میزان بارش در فصولی که کشت صورت میگیرد به جز ماههای اردیبهشت و فروردین تقریباً به صفر نزدیک است. سردترین ماه و گرمترین آن به ترتیب دی و مرداد میباشد.[۱۰]
آب و هوای شهرکرد | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مـــــه | ژوئـن | ژوئیـه | اوت | سپتامبر | اکتبـر | نوامبر | دسامبر | سـال | |
گرمترین C° |
۸٫۲ | ۱۲٫۶ | ۱۹٫۶ | ۲۷٫۲ | ۲۶٫۸ | ۳۵٫۶ | ۴۲٫۰ | ۳۶٫۰ | ۳۲٫۴ | ۲۶٫۸ | ۲۰٫۸ | ۱۹٫۰ | ۴۲٫۰ |
میانگین گرمترینها C° |
۰٫۱ | ۵٫۸ | ۱۳٫۶ | ۲۰٫۴ | ۲۳٫۴ | ۳۰٫۶ | ۳۴٫۱ | ۳۲٫۹ | ۲۹٫۷ | ۲۳٫۱ | ۱۴٫۴ | ۱۱٫۰ | ۱۹٫۹ |
میانگین سردترینها C° |
-۱۹٫۰ | -۸٫۸ | -۱٫۶ | ۳٫۶ | ۵٫۰ | ۷٫۸ | ۱۳٫۴ | ۱۱٫۷ | ۵٫۷ | ۱٫۳ | -۱٫۵ | -۴٫۳ | ۱٫۱ |
سردترین C° |
-۳۲٫۰ | -۱۹٫۲ | -۸٫۶ | -۳٫۶ | ۰٫۲ | ۳٫۶ | ۸٫۴ | ۷٫۰ | ۰٫۲ | -۵٫۲ | -۷٫۴ | -۱۱٫۸ | -۳۲٫۰
|
منبع: وبگاه اداره هواشناسی چهار محال و بختیاری[۱۰] ۴ ژانویه ۲۰۱۴ |
زبان و مردم
زبان مردم شهرکرد فارسی است که با لهجه شهرکردی تکلم میشود.[۳] باید دانست اگرچه شهرکرد در ردیف شهرهای بزرگ قرار نمیگیرد اما به دلیل مرکز استان بودن، مردم مهاجر زیادی را از دیگر شهرها و مناطق استان و استانهای همجوار به خود جلب کرده است. در شهر میتوان بسیاری از کسانی را یافت که که هر کدام با گویشها و لهجههای خود صحبت میکنند و این ویژگی شهرهای مهاجرپذیر است.[۱۱]
در هر حال مردم شهرکرد بر خلاف تصور عام کردی تکلم نمیکنند و مانند دیگر ساکنین منطقه چهار محال (از استان چهار محال و بختیاری)مانند شهرهای هفشجان، فرخشهر و بروجن به فارسی تکلم میکنند. به گویش فارسی.[۶] مردمان منطقه بختیاری به گویش لری بختیاری تکلم میکنند و هرچه به سمت خوزستان میرویم جمعیت لرهای بختیاری بیش تر میشود.[۱۱]
مردم بومی شهرکرد دارای لهجهای خاصی هستند که با وجود مفهوم بودن واژگان آن برای افراد غیر بومی، کلمات آن دارای آهنگ ادای خاصی است که لهجه شهرکردی را از گویش معیار فارسی متمایز میسازد. در میان ساکنین محلی شهرکرد، لهجهٔ مردمان بومی شهرکرد به لهجه دهکردی یا دیکردی معروف است که تا حدودی مشابه برخی زیر لهجههای اصفهانی اما بسیار غلیظ تر از آن است. لهجه دهکردی سرشار از واژههای بسیار قدمت داری است به طوری که پسوند 'اولی' (OLE) در حال حاضر فقط در لهجهٔ دهکردی رایج است، به طور مثال در این لهجه به خاکآلود، «خاکولی» میگویند،[۱۲][۱۳]
صنعت و اقتصاد
اقتصاد سنتی شهرکرد مبتنی بر قالی بافی، نمد مالی، گیوه دوزی، قفل سازی و کورههای آجر پزی است که امروزه با توجه به صنعتی تر شدن جامعه از اهمیت آن کاسته شده است. در حال حاضر صنایع بزرگ و کارخانههای مهمی در نزدیکی شهرکرد واقع شدهاند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آنها مشغول به کار هستند، مهمترین این صنایع عبارتند از:
- فولاد زاگرس شهرکرد
- لوازم خانوادگی برفاب شهرکرد
- سیمان شهرکرد
- گاز کربنیک شهرکرد
- نساجی حجاب شهرکرد
- صنایع شیر و لبنی شهرکرد
همچنین تعداد زیادی از ساکنان شهرکرد در مشاغل خدماتی دولتی و خصوصی مشغول به کار هستند.
کارخانه سیمان شهرکرد
کارخانه سیمان شهرکرد در قلب زاگرس مرکزی در استان چهار محال و بختیاری و در ۳۵ کیلومتری شهرکرد در سال ۱۳۸۷ به بهرهبرداری رسید. این واحد تولیدی با دسترسی به معادن بسیار غنی، شرایط منحصر بفردی را در بین تولید کنندگان داخلی به خود اختصاص داده و با اتکاء به تجارب ارزشمند مدیران، مهندسین و کارکنان و بکارگیری پیشرفتهترین تکنولوژی و ماشین آلات مدرن قادر به تولید انواع سیمانهای ۴۲۵–۱، ۵۲۵–۱، تیپ II و تیپ V با مقاومتهای بسیار بالا گردیده است.[۱۴]
در سال ۱۳۹۲، کارخانه سیمان شهرکرد برای دومین سال متوالی مقام نخست تولید سیمان کشور را کسب کرد.[۱۵][۱۶]
مکانهای مذهبی
امامزادهها
امام زاده دوخاتون شهرکرد در مرکز شهر واقع است و در قدیم هسته اصلی شهر بودهاست. این دو امام زاده واجب التعظیم فرزندان جناب ابراهیم مجاب هستند که قبر این بزرگوار در کربلای معلی و حرم امام حسین (ع) میباشد.
امامزاده سبز پوش شهرکرد در غرب شهرکرد واقع است.
سقاخانهها
مصلی بزرگ امام خمینی شهرکرد
مصلی بزرگ امام خمینی شهرکرد در زمینی به وسعت ۲۲٬۰۰۰ متر مربع ساخته شده که مساحت زیر بنای مجتمع و مصلا ۳۳۷۴۳ متر مربع است. این مجموعه دارای ۵ کاربری فرهنگی بنامهای مصلای نماز جمعه –مجموعه فرهنگی مهدیه- کتابخانه – سالن اجتماعات و پژوهشکده قرآنی میباشد. قسمتهای مختلف این مجموعه غبارتند از:
- مجموعه مصلی و دفتر امام جمعه: این مجموعه با مساحتی بالغ بر۱۰٬۰۰۰ مترمربع به عنوان هسته مرکزی مجتمع شناخته میشود. ویژگیهای این مجموعه عبارتند از:
-
- شبستان مصلی در دوطبقه و با مساحت ۸٬۰۰۰ مترمربع ساخته شدهاست.
- ارتفع گنبد اصلی از کف ۱۸ متر و قطر آن ۳۲٫۲۵ متر میباشد و مساحت زیر گنبد هزار مترمربع و بدون ستون است که در نوع خو بی نظیر است.
- ارتفع گلدستهها از پشت بام ۳۸ متر واز زمین ۴۸ متر میباشد.
- تأسیسات گرمایش و سرمایش سیستم هواساز و تهویه مطبوع طراحی شدهاست.
- مصلا دارای سه ورودی اصلی شرقی، غربی و شمالی است.
- مصلا دارای دو حیاط یکی در قسمت شمالی با مساحت ۱٬۸۰۰ مترمربع و دیگری در قسمت شرقی با مساحت ۵۰۰ متر مربع است.
- مجتمع فرهنگی مهدیه
- پژوهشکده قرآنی
- مجموعه سالن اجتماعات
- کتابخانه مصلا
- مجتمع اداری مصلا
- مجتمع تجاری مصلا: این مجموعه با مساحتی بالغ بر۸٬۰۰۰ مترمربع در دو طبقه شامل نود باب مغازه تجاری با مساحت هریک بیش از ۲۵ مترمربع میباشد.
- پارکینگ مجتمع: این پارکینگ دارای گنجایش ۱۶۰ اتومبیل است.
مراکز آموزشی و دانشگاهی
مکانهای تفریحی
وجود ۲۴۰ گردشگاه، آثار تاریخی، قلعهها، اماکن سیاحتی و زیارتی و آب و هوای مطبوع در فصل تابستان شمار زیادی گردشگر را رهسپار استان چهارمحال و بختیاری به خصوص شهرکرد، مرکز این استان میکند. وجود فضای سبز و سایه سار درختان مفرح با امکانات رفاهی و بهداشتی در روزهای گرم تابستان گردشگران زیادی را میهمان بوستانهای شهرکرد ازجمله پارک ملت، پارک بانوان، پارک لاله (پارک ورودی شهر)، پارک شب (عمونادر) و پارک تهلیجان میکند.[۱۷]
از جمله مکانهای تاریخی شهرکرد میتوان به اتاق آئینه شهرکرد و موزهٔ باستانشناسی شهرکرد اشاره کرد. همچنین در نزدیکی شهرکرد، جاذبههای طبیعی فراروانی وجود دارد که معروفترین آنها عبارتند از: گردشگاه چشمه زنه هفشجان و ارتفاعات جهان بین هفشجان در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، گرداب بن (واقع در شهرستان بن)، پل زمان خان (واقع در شهرستان سامان)، چشمه کوهرنگ، تونل و آبشار کوهرنگ، دشت لالههای واژگون، تالاب بینالمللی چغاخور و تالاب گندمان[۱۸]
حمل و نقل شهری و برون شهری
اتوبوس شهری
سازمان اتوبوسرانی شهرکرد و حومه برای خدمات رسانی به مردم ۱۵۰ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد که در تمام مسیرهای شهری تردد دارند.[نیازمند منبع]
تاکسی
علاوه بر حضور دو سیستم تاکسی بیسیم هماهنگ با سامانه یکپارچه کشوری (۱۸۳۳) و دیگری (۱۸۰۰)، نزدیک به ۱٬۵۰۰ تاکسی گردشی، خط ویژه (مانند تاکسی فرودگاه و تاکسی پایانه مسافربری)، تاکسی بانوان، دفتر تاکسی تلفنی و مسافربرهای شخصی در شهر فعالیت دارند.[نیازمند منبع]
فرودگاه
فرودگاه بینالمللی شهرکرد در جنوب شهر واقع شدهاست. از این فرودگاه پروازهایی در مسیرهای ورودی و خروجی و پروازهایی هفتگی در داخل کشور و به خارج از کشور از جمله کویت و سوریه صورت میگیرد. گستره پروازها به نحوی است که حتی پرواز شهرکرد-کویت این استان تمام صندلیهای خالی را که از مقصد تهران-شهرکرد-کویت است را پر کرده؛ و به عنوان پرواز استراتژیک محسوب میشود.
پایانههای مسافربری
به جهت رفاه مسافران پایانههای مسافربری شهرکرد در سه جهت شهر قرار دارند که در این میان پایانه آزادی نقش اساسیتری در جابجایی مسافر به سراسر کشور دارا است.
- پایانه مسافربری آزادی شهرکرد در جنوب شهرکرد
- پایانه مسافربری غرب شهرکرد (معروف به ترمینال سامان) در غرب شهرکرد
نگارخانه
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ روزنامه جام جم، مهمانی رنگ و آب و گل بر بام ایران، بازدید: چهارشنبه 11 خرداد 1390
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «جمعیت و خانوار تا سطح آبادی براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰». مرکز آمار ایران، ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۰۴ اوت ۲۰۱۴.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ تبیان شهرکردبازدید: نوامبر ۲۰۰۹
- ↑ http://pounezar.ir/7693/آیا-فریدونشهر-واقعاً-بام-ایران-است؟
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ شهرداری شهرکرد
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ گردشگری استان چهار محال و بختیاری
- ↑ آلن زاگارل آلمانی. شیوه ظهور زندگی در ارتفاعات استان چهارمحال و بختیاری. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران چاپ=1386 خورشیدی، 1386 خورشیدی. ص 202.
- ↑ محسن فارسانی؛ سرزمین شیرهای سنگی. ۱۳۷۹ خورشیدی
- ↑ حسن زندهدل، مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی استان چهارمحال و بختیاری. ۱۳۷۷ خورشیدی
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ اداره کل هواشناسی استان چهار محال و بختیاری
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ دکتر ناصر فکوهی، مهزاد الیاسی بختیاری، انسانشناسی شهری (مطالعه موردی شهرکرد)، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، گروه انسانشناسی
- ↑ ادبیات شفاهی ایران، ناشناختههای گویش دهکردی :خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر 19091
- ↑ حوزه هنر چهارمحال و بختیاری بازدید: می ۲۰۱۲
- ↑ "وب سایت صنایع سیمان شهرکرد (سهامی خاص)".
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، عنوان خبر: شهرکرد رتبه نخست تولید سیمان کشور را کسب کرد، تاریخ خبر: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲، کد خبر: 80640290 (3287098)
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، عنوان خبر: کارخانه شهرکرد در رده نخست تولید سیمان کشور ، تاریخ خبر: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲، کد خبر: 92021208125)
- ↑ > شهرداری شهرکرد
- ↑ http://chb.irib.ir/about-us/ostan/147---/267-1390-07-07-12-25-38
پیوند به بیرون
|
|