امام جمعه

نوشتار(های) وابسته: نماز جمعه

امام جمعه در دین اسلام شخصی است که امامت نماز جمعه را به عهده دارد. نماز جمعه بر دو نوع برگزار می‌شود:

• نماز جمعه‌ای که اهل سنت برگزار می‌کنند. این نماز جمعه در هر شهر می‌تواند در هر مسجدی برگزار شود. هر شخص مورد تایید یک مسجد می‌تواند امام جمعه آن مسجد شود.
• نوع دیگر نماز جمعه شیعیان است که می‌بایست طبق احکام شیعی فقط یک نماز جمعه در هر شهر برگزار شود.

امام جمعه علاوه بر مسائل و احکام دینی باید تسلط بر احکام سیاسی و اجتماعی وقت جامعه داشته باشد، چرا که باید در نماز جمعه دو خطبه بخواند که یکی درباره مسائل اجتماعی و دیگری در مورد مسائل روز و سیاسی جامعه است.

امامت جمعه در ایران

امامت جمعه در جهان شیعه و ایران سابقه دور و زیادی دارد و بعضی از علما و مراجع که آن را از نظر فقهی واجب می دانستند بطور غیررسمی بعنوان امام جمعه به اقامه آن می پرداختند. اما امامت رسمی آن از ناحیه حکومتهای وقت بوده است که نمونه بارز آن در بعد از انقلاب است که افرادی بعنوان امام جمعه در شهرها متولی این امرند.

امامت جمعه قبل از انقلاب

در عهد قاجار هنگامیکه فتحعلیشاه مسجد شاه را در تهران بنا کرد تصمیم گرفت میر سید مهدی خاتون آبادی امامت جماعت اصفهان را برای امام جمعه در مسجد شاه، به تهران بیاورد وی دارای مقام علمی والایی بود و در سال ۱۲۸۳ شمسی پس از بازگشت از زیارت خانه خدا در سن ۶۳ سالگی درگذشت و از تمام ولایات ایران علماء و بزرگان برای تشیع به تهران آمدند میرزا ابوالقاسم امام جمعه فرزند ارشد میر محمد حسین «سلطان العلماء» هم به تهران آمد (میرمحمد حسین برادر میر سید مهدی از جمله اهل علم و شخص اول اصفهان بود و تا هنگام مرگ در آن شهر زندگی می‌کرد) چون میرسید مهدی امام جمعه تهران دارای اولاد ذکور نبود، برحسب امر فتحعلیشاه، میرزا ابوالقاسم در تهران توقف کرد و بعد از رحلت عمو به مقام امامت جمعه تهران رسید، میرزا ابوالقاسم که سالها بعد با امیرکبیر نیز معاصر بوده است. پس از وی منصب امام جمعه ئی به فرزندش میرزا زین العابدین امام جمعه رسید که به عضویت لژ فراماسونی درآمد و بعد از او نیز فرزندش سید ابوالقاسم دوم امام جمعه شد که در جریان مشروطیت بر کنار شد و برای مدتی برادرش عهده دار سمت امام جمعه ئی بود در عهد پهلوی دوم در سال ۱۳۲۴ فرزند سید ابوالقاسم، سید حسن امامی به فرمان محمدرضا شاه امام جمعه تهران شد. سلسله امام جمعه یا امامی توسط شاه و فرمان او به امام جمعه ئی انتخاب می‌شدند این روحانیون توسط مردم آخوند درباری خوانده می‌شدند و تحت فرمان و مطیع اوامر شاه بودند و سیاست را در دین و حکومت دخالت نداده و منتقد دولت نبودند و در کنار مردم قرار نداشتند و به طبع این نوع روحانیون از اموال و ثروت زیادی برخوردار بودند.

امامت جمعه در جمهوری اسلامی ایران

امام جمعه دائم از طرف شورای سیاست گذاری ائمه جمعه کشور (تحت اشراف رهبر) انتخاب می‌شود. امام جمعه دائم می‌تواند یک یا چند نفر را بعنوان امام جمعه موقت همان شهر انتخاب کند. امام جمعه دائم مراکز استانها از طرف ولی فقیه یا رهبر حکومت اسلامی-شیعی انتخاب و مشروعیت پیدا می‌کند و نماینده ولی فقیه در آن استان نیز می‌باشند.

سید علی خامنه‌ای به عنوان امام جمعه تهران در سال ۱۳۵۸ مصادف با ۱۹۷۹ میلادی

امامان جمعه بعد از انقلاب در تهران:

1. سید محمود طالقانی
2. علی اکبر هاشمی رفسنجانی
3. حسینعلی منتظری
4. سید محمد حسینی بهشتی
5. سید علی خامنه‌ای
6. محمد امامی کاشانی
7. محمدرضا مهدوی کنی
8. محمد یزدی
9. احمد جنتی
10. سید احمد خاتمی
11. سید حسن طاهری خرم‌آبادی
12. کاظم رجبی صدیقی
13. محمدعلی موحدی کرمانی

در حال حاضر سید علی خامنه‌ای، امام جمعه تهران و سید احمد خاتمی، احمد جنتی، امامی کاشانی، کاظم صدیقی و محمدعلی موحدی کرمانی ائمه جمعه موقت تهران هستند.

در شهر قم، سید محمد سعیدی امام جمعه اصلی و ابراهیم امینی، رضا استادی، سید هاشم حسینی بوشهری) امامان جمعه موقت هستند.

امامان جمعه در اکثر مراکز استانها نماینده ولی فقیه نیز هستند. فهرست آنها را در فهرست نمایندگان ولی فقیه در استان‌ها ببینید.

وظیفه امام جمعه در شیعه

در اسلام روز جمعه روز عبادی سیاسی می باشد که یک نفر از طرف حاکم شرع به ایراد سخنرانی پرداخته و اوضاع سیاسی اجتماعی و اقتصادی کشور را به سمع مردم می رساند سپس در دو خطبه سخنرانی می کنند و بعد نماز جمعه به جای نماز ظهر خوانده می شود و بعد از آن نماز عصر خوانده می شود. برخی از شرایط و خصوصیات نماز جمعه و خطبه های آن:

1. خطبه‏ هاى نماز، طولانى نباشد. پیامبر اسلام: بعد از شما اقوامى می ‏آیند كه خطبه ‏ها را طولانى و نماز را كوتاه م‏ی خوانند،اما شما نماز را طولانى بخوانید و خطبه‏ ها را كوتاه كنید.
2. خداوند، در نماز جمعه دو خطبه را قرار داد تا یكى از آنها به حمد و ثناى الهى و تقدیس خداوند، و دیگرى به حوائج مردم و هشدار و آموزش آنان و نیایش اختصاص یابد.
3. در حال قیام، به ایراد خطبه بپردازد.
4. خطیب، اسلحه دست گیرد ولى آن را به كار نبرد، بلكه به موعظه و ارشاد بپردازد. چنانكه پیامبر به كمان یا عصا تكیه مى‏دادند و خطبه مى‏خواندند.
5. هنگامى كه امام جمعه از منبر بالا می ‏رود و رو به مردم می ایستد به مردم سلام كند.
6. خواندن سوره جمعه و منافقون در نماز جمعه. پیامبر اسلام در نماز جمعه سوره جمعه و سوره منافقون را قرائت می کرد؛ سوره جمعه را براى بشارت دادن به مؤمنان و برحذر داشتن آنان از دنیا و سوره منافقون را براى مأیوس كردن و توبیخ منافقان.
7. آگاه نمودن مردم به مسائل روز. امام رضا: نماز جمعه یك گردهمایى عمومى است تا امام جمعه مردم را به عبادت و اطاعت ترغیب كند و از گناه و معصیت پرهیز دهد و آنان را از آنچه در اطراف آنها روى می ‏دهد و از آنچه برایشان مفید و یا مضّر است، آگاه كند.
8. امام جمعه، مردم را از آنچه خداوند به آن امر كرده و آنچه از آن نهى فرموده و آنچه مایه ‏ى صلاح و فساد آنان است، آگاه سازد و آنان را تعلیم دهد.

جستارهای وابسته

• نماز جمعه
• نماز جماعت

منابع

• خامنه‌ای سید علی. رساله استفتائات. تهران: نشر، ۱۳۷۰.
• نماز جمعه، دانشنامهٔ رشد، برداشت شده در ۲۴ تیر ۱۳۸۸.
• محدودهٔ نماز جمعه، پایگاه حوزه، برداشت شده در ۲۴ تیر ۱۳۸۸.

پیوند به بیرون

• نمونه‌ای از سخنرانی از نماز جمعه‌های شهر قم:نماز جمعه‌های ایران - شهر قم