کشف حجاب در ایران
کشف حجاب در ایران زمانی اتفاق افتاد که رضا شاه قانونی را در ۱۷ دی ۱۳۱۴ به تاریخ ایران تصویب کرد که بموجب آن، زنان و دختران ایرانی از استفاده از چادر، روبنده و روسری منع شدند.[۱]
نخستین نشانههای کشف حجاب را میتوان در سخنرانی بدون روبنده طاهره قرةالعین و همچنین در دربار ناصرالدین شاه قاجار و در محافل روشنفکری یافت. همچنین فعالان جنبش زنان ایران در دوره مشروطه و ابتدای حکومت رضاشاه بحثهایی در نقد حجاب گشودند؛ ولی رسمیت پیدا کردن و اجباری شدن چند سالهٔ آن به دوره حکومت رضا شاه بازمیگردد.
محتویات
قاجار[ویرایش]
طاهره قرةالعین در سال ۱۲۶۴ هجری قمری در واقعه بدشت سخنرانی کرد و با حاضر شدن بدون نقاب روبنده حاضران را شگفتزده کرد. او همچنین جدائی دین بابی از دین اسلام و نسخ احکام و سنن قدیم را اعلام کرد.[۲][۳]
در دربار قاجار، مسافرتهای شاه به اروپا و مشاهداتش از وضعیت پوشش زنان اروپایی در دربار تأثیر به سزایی داشت. به تدریج موضوع «کشف حجاب» در قالب تجدد خواهی به محافل روشنفکری و اشعار شعرا نفوذ کرد و درمطبوعات منعکس شد.[۴]
مجمع کشف حجاب[ویرایش]
روزنامه دیلی تلگراف در تاریخ ۳ ژوئن ۱۹۲۷ میلادی (۱۲ خرداد ماه ۱۳۰۶خورشیدی) در ذیل خبری با عنوان «بانوان عصر جدید ایران؛ مبارزه برای آزادی» نوشت:
تهران، سهشنبه - مبارزهای که بانوان متجدد و روشنفکر ایران برای آزادی نسوان شروع کردهاند ممکن است دامنه آن به کشمکش و تصادم میان اولیای امور و رهبران این نهضت کشیده شود. به درخواست مکرر نمایندگان علماء و بنا به قولی، روی خواهش شوهران غیور و حسود، شب گذشته، قوای انتظامی به باشگاهی که زنان بیحجاب با لباسهای شبانه آخرین مد پاریس، با مردها اجتماع کرده، حمله بردند.
مدیر باشگاه که علاقه زیادی به آزادی زنان و شرکت آنها در مسائل اجتماعی دارد، بازداشت و زندانی شد و هنوز معلوم نیست چه جرمی علیه او اعلام خواهد شد. زنها اجتماعاتی تشکیل داده، علیه نادانی و عقبافتادگی خود به اولیای امور اعتراضات شدیدی نمودهاند. این بانوان متجدد، مدعی هستند که یکی از عوامل مهم نهضت زنان ایران، همان نفرت و دوری از همسری با دخترانی است که آنها را به چشم ندیده و نشناخته و از این رو جوانان ایرانی، برای ازدواج با دختران اروپایی بیشتر اظهار تمایل مینمایند.[۵]
زنان متجددی که در خبر فوق از آنان یاد شده، مربوط به اعضای انجمنی بودند، که با عنوان مجمع کشف حجاب از سوی میرزا ابوالقاسم آزاد، تشکیل شده بود...[۶]
ابوالقاسم خان آزاد مراغهای به همیاری همسرش شهناز رشدیه (دختر میرزا حسن رشدیه) در امرداد ماه ۱۲۹۹ خورشیدی نشریهای به نام «نامه بانوان» منتشر کرد. این نشریه در زمانی منتشر شد که آزادمراغهای از مدتی قبل انجمنی مخفی تحت عنوان «مجمع کشف حجاب» تأسیس کرده بود و جلسات این انجمن با حضور زنان و مردان در منزل وی و دیگر اعضاء انجمن تشکیل میشد. در این جلسات افرادی چون یحیی دولتآبادی شرکت میکردند و به بحث و گفتگو میپرداختند. این مجمع پس از مدتی فعالیت از سوی شهربانی منحل و آزاد نیز دستگیر و مدتی محبوس شد؛ فعالیتهای او برای کشف حجاب چهار بار او را راهی زندان و تبعید کرد...[۷][۸]
رضاشاه[ویرایش]
از اواسط دهه ۱۳۰۰ انتقاد به حجاب دستکم در تهران آسانتر شده بود. گروههای فعال جنبش زنان ایران از حجاب انتقاد میکردند، برای مثال نشریه عالم نسوان در سال ۱۳۱۰ بحثی دربارهٔ حجاب باز کرد و فراخوانی برای این بحث چاپ نمود. پاسخهای موافق و مخالف داده میشد. در مجموع، زنان از بیحجابی بسیار دفاع کردند و انحطاط احلاقی جامعه را از سرکوب زنان توسط مردان میدانستند.[۹] هدی شعراوی نیز در همین دوره، در سال ۱۳۰۲ در مصر حجاب اسلامیاش را به نشانه حمایت از جنبش فمینیستی با اهدافی گستردهتر، در دریای مدیترانه انداخت.[۱۰]
در دوره رضاشاه به تدریج لباسهای اروپایی زنان با کنسرتهای بیحجاب قمرالملوک وزیری در باشگاه ایران به بنیانگذاری تیمورتاش وزیر دربار بانفوذ و نوگرای رضاشاه، به میان مردم آمد.[۱]
رضا شاه قانون کشف حجاب را یکباره صادر نکرد.[۱۱]
قانون کشف حجاب[ویرایش]
نخستین شایعات پیرامون قانون جدید، هنگامی پخش شد که رضاشاه تحت تأثیر اصلاحات دموکراتیک در افغانستان قرار گرفته بود و امانالله خان و ملکه ثریا، شاه و ملکه افغانستان در سال ۱۳۰۸ به ایران آمدند. ملکه افغانستان بیحجاب بود و جنجالی در میان روحانیون ایران برانگیخت. آنان از رضاشاه خواستند ملکه افغانستان را در ایران مجبور به داشتن حجاب کند که رضاشاه نپذیرفت. در همین زمان شایعاتی دربارهٔ تصویب قانون منع حجاب پخش شد.[۱۲]
رضا شاه پس از تنها سفر خارجیاش به ترکیه در ۱۲ خرداد ۱۳۱۳، تحت تأثیر اقدامات غربگرایانه آتاتورک قرار گرفت. در این دوره نیز شایعاتی دربارهٔ ممنوعیت حجاب در مدرسههای دخترانه پخش شد، ولی قانونی در این راستا تصویب نشد.[۱۲]
رضا شاه ترجیح میداد که مردم لباس متحدالشکل بپوشند، مردان کلاه پهلوی به سر گذارند و نسبت به تقیدات دینی در زمینه حجاب سستی نشان دهند. رضا شاه که شدیداً تحت تأثیر بیحجابی زنان ترکیه قرار گرفته بود، این مسئله را پس از یک سال از گذشت سفر به ترکیه در آذر ۱۳۱۴ به محمود جم «رئیسالوزرا» چنین بازگو کرد:
نزدیک دو سال است که این موضوع سخت فکر مرا به خود مشغول داشتهاست، خصوصاً از وقتی که به ترکیه رفتم و زنهای آنها را دیدم که «پیچه» و «حجاب» را دور انداخته و دوش به دوش مردهایشان در کارهای مملکت به آنها کمک میکنند، دیگر از هر چه زن چادری است بدم آمدهاست. اصلاً چادر و چاقچور دشمن ترقی و پیشرفت مردم است. درست حکم یک دمل را پیدا کرده که باید با احتیاط به آن نیشتر زد و از بینش برد.[۱۳]
از این رو بخشنامهٔ کشف حجاب جهت تصویب رضاشاه در تاریخ ۲۷ آذر ۱۳۱۴ از طرف رئیسالوزرا به دربار فرستاده شد تا در آغاز دیماه فرمان اجرای غیررسمی قانون کشف حجاب به تمام ولایات ایران ارسال گردد. رضا شاه در ۱۷ دی سال ۱۳۱۴ طی جشن فارغالتحصیلی دختران بیحجاب در دانشسرای مقدماتی رسماً بر کشف حجاب تأکید کرد.
کشف حجاب در ترکیه اختیاری بود و علاوه بر آن آتاتورک فعالیتهای برنامهریزی شده و تبلیغات محتاطانهای برای تشویق زنان به برداشتن حجاب اجرا میکرد. مثلاً میگفت:
خودتان را به جهان نشان دهید و رودررو به جهان بنگرید.
اما رضاشاه این کار را با زور انجام داد و به طور ناگهانی حق انتخاب را از زنان گرفت و هیچ روند جامعهپسندی برای این کار طی نشد. بخشی از زنان که مسنتر و سنتی بودند و احساس برهنگی میکردند عملاً در خانه محبوس شدند.[۱۲]
در سال ۱۳۲۰ که رضاشاه ایران را ترک کرد اجرای قانون کشف حجاب سریعاً فراموش شد. وزارت فرهنگ حکم داد از ورود زنان بیحجاب به دانشگاه جلوگیری شود و معلمان زن مدرسهها و استادان زن دانشگاهها مجبور شدند با حجاب به کلاس درس بروند. در تهران و سایر شهرها دختران دانشآموز و زنان به خاطر نداشتن حجاب مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.[۱۲]
جمهوری اسلامی[ویرایش]
بعضی از زنان فعال سیاسی و بازیگران سینما پس از انقلاب با خروج از ایران در اعتراض به حجاب به کشف حجاب و نمایش عمومی تصاویر بدون حجاب خود در فضاهای مجازی مبادرت کردهاند از جمله:[۱۴]
فعالان سیاسی:
- فریبا داوودی مهاجر مشاور دفتر مشارکت زنان اصلاحات که پس از خروج از ایران در اعتراض به وضع موجود زنان کشف حجاب کرد.
- مسیح علینژاد، معروف به مسیح علینژاد، روزنامهنگار
- شادی صدر، روزنامهنگار
- فاطمه حقیقت جو فعال سیاسی که تنها چادر را کنار گذاشت، با این حال در نگاه برخی رسانهای جمهوری اسلامی در لیست کشف حجاب کنندگان قرار گرفت.
- فرناز قاضی زاده، روزنامهنگار و مجری فعلی بیبیسی
بازیگران سینما:
از مجموعه مقالههای |
فمینیسم |
---|
|
آمازون • آنارشیست • بیخدا • سیاهپوست • Chicana • مسیحی • کنونخواه • فرهنگی • Cyber • تفاوتهای فردی • اکو • جنسیت و برابری • برابری طلب • Fat • ساخت گرای فرانسوی • جنسیت • جهانی • فردگرا • اسلامی • یهودی • همجنسگرا • لیبرال • Lipstick • مارکسیست • Material • نو • Postcolonial • پستمدرن • Pro-life • Proto • رادیکال • جداییطلب • جنس-مثبت • سوسیالیست • Standpoint • الهیات • جهانسوم • Trans • زنگرایی
|
مفاهیم
|
مطالعات جنسیت • Gender mainstreaming • برابری جنسیتی • برابری • مطالعات زنان • مطالعات مردان • اقتصاد • نظریه سیاسی • شناختشناسی • الهیات • سکسشناسی • جامعهشناسی • نظریهٔ قانونی • هنر • نقد ادبی • نظریهٔ فیلم • بوم شناسی سیاسی • Architecture • انسانشناسی • باستانشناسی • جرمشناسی • جغرافیا • فلسفه • روانشناسی زنان • روابط بینالملل • اگزیستانسیالیسم • Composition studies تاریخ فمینیسم • تاریخ زنان
|
تاریخ
|
|
لیستها و فهرستها
|
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ حجاب، موضوعی زنده پس از ۶۹ سال (بیبیسی فارسی)
- ↑ اوحدی، علی. «طاهره قرة العین». ۲ آوریل ۲۰۱۰. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۲۰۱۲–۰۲–۱۵. بازبینیشده در ۲۹ آذر ۱۳۹۰.
- ↑ بیضایی، نیلوفر. «طاهره قرهالعین و فروغ فرخزاد در دو تابلو». رادیو زمانه، ۰۵/۰۶/۱۳۹۰. بازبینیشده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۰.
- ↑ «کشف حجاب در ایران». مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- ↑ . فتحالله نوری اسفندیاری. رستاخیز ایران، مدارک مقالات نگارشات خارجی ۱۳۲۳–۱۲۹۹، تهران، چاپخانه سازمان برنامه، ۱۳۳۵، ص۳۶۳.
- ↑ . اقبال یغمایی. کارنامه رضاشاه کبیر، بنیانگذار ایران نوین. تهران، انتشارات اداره کل وزارت فرهنگ و هنر، ۱۳۵۵، ص ۴۳–۴۳۹.
- ↑ http://iichs.org/index.asp?id=213&doc_cat=7
- ↑ http://www.ensani.ir/fa/content/124321/default.aspx
- ↑ ساناساریان، ص۹۸ تا ۱۰۰
- ↑ ساناساریان، ص۶۷
- ↑ ساناساریان، ص۱۰۰
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ساناساریان، الیز - ص۱۰۰ تا ۱۰۳
- ↑ مهدی صلاح، ص ۱۱۸
- ↑ زنان معروف ایرانی که کشف حجاب کردند + تصاویر سماتک
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- مهدی صلاح، کشف حجاب، زمینهها، پیامدها و واکنشها، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ۱۳۸۴، ص ۱۱۸
- الیز ساناساریان، جنبش حقوق زنان در ایران، طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا ۵۷، نشراختران ۱۳۸۴ ISBN 964-7514-78-6
پیوند به بیرون[ویرایش]
|