سرزمین کهن

سرزمین کهن
گونه	تاریخ معاصر ایران
نویسنده	علیرضا طالب زاده
کارگردان	کمال تبریزی
بازیگران	شهاب حسینی محمدرضا فروتن نیکی کریمی شبنم قلی خانی ثریا قاسمی پرویز پورحسینی حسین محجوب الهام حمیدی فرهاد قائمیان هنگامه قاضیانی امیر آقایی حسن پورشیرازی جعفر دهقان جواد عزتی سیامک ادیب بیتا فرهی پژمان بازغی فرشته صدرعرفایی میترا حجار رضا کیانیان علی شادمان
موسیقی متن	احمد پژمان
کشور سازنده	ایران
زبان‌ها	فارسی
تعداد قسمت‌ها	۴۵ قسمت
تولید
تهیه‌کننده	محمد مسعود
دوربین	محمدرضا سکوت
پخش کننده
شبکه اصلی	شبکهٔ ۳
اجرای اصلی	۳ بهمن ۱۳۹۲‏ – تاکنون

سرزمین کهن نام یک مجموعه تلویزیونی ایرانی می‌باشد که به بررسی وقایع تاریخ سیاسی-اجتماعی ایران از سال ۱۳۲۰ تا پیروزی انقلاب اسلامی در بستر زندگی پسری نوجوان می‌پردازد. بنابر زمان‌بندی اعلام‌شده، پخش سریال قرار بود ۵ دی ۱۳۹۲ از تلویزیون شبکه سه ایران انجام شود، که به دلیل بازنگری در پوشش بازیگران زن و همچنین نارضایتی مسئولان صدا و سیما از کم‌رنگ بودن نقش جریانات اسلامی در پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، پخش این مجموعه با تأخیر روبرو شد، تا برخی صحنه‌های آن مجدداً فیلمبرداری شود.

خلاصه سریال

این مجموعه به بررسی تاریخ سیاسی-اجتماعی ایران از سال ۱۳۲۰ تا پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران در بستر زندگی یک پسربچه می‌پردازد که در قالب دو فصل برای پخش آماده شده است. در فصل اول سریال، کودکی رهی که شخصیت اصلی سرزمین کهن است به تصویر کشیده می‌شود، که نقش او را علی شادمان (بازیگر کودک فیلم میم مثل مادر) بازی می‌کند. رهی بعد از بمباران دهکده محل سکونت‌شان توسط نیروهای متفقین، از زیر آوار بیرون کشیده می‌شود. رهی پس از چند روز مراقبت توسط مادرش راهی تهران می‌شود. سال‌ها بعد او در یک خانواده توده‌ای بزرگ می‌شود، اما بر اثر به وقوع پیوستن ماجراهایی او به یک خانواده درباری سپرده می‌شود. در این خانواده است که او رفته رفته به هویت خود پی می‌برد.

واکنش‌ها به پخش سریال تا قسمت سوم

پخش سریال سرزمین کهن به کارگردانی کمال تبریزی که به گفتهٔ برخی، با توهین و تحریف تاریخ ایل بختیاری همراه بود، موجی از اعتراضات در مناطق بختیاری‌نشین، در استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، اصفهان و لرستان، همچنین شخصیت‌های تأثیرگذار در پی داشت.

در بخشی از دیالوگ این سریال چهره فرقه دموکرات آذربایجان (امیر آقایی) خطاب به خانواده بختیاری می‌گوید: "به چه چیز خودتان افتخار می‌کنید؟ به کدام اصل و نسب؟ به سر پا گرفتن سگ‌های انگلیسی و کاسه‌لیسی کنسول انگلیس؟ می‌خواهید فردا سر کلاس برای بچه‌ها قصه اینکه بختیاری‌ها چطور بختیاری شدند را بگویم؟ "همچنین تصویر سردار اسعد بختیاری نیز برای تأکید بختیاری بودن، نمایش داده شد... دکتر غفار پوربختیار، نویسنده و پ‍ژوهشگر تاریخ بختیاری، در اعتراض به توهینی که در این مجموعه به بختیاری‌ها صورت گرفت، عباس سلیمی نمین مشاور تاریخی این مجموعه را به مناظره دعوت کرد.

از اعتراضاتی که در پی پخش سه قسمت نخست سریال سرزمین کهن انجام شد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اعتراضات بختیاری‌ها در شهرهای اهواز، الیگودرز، زرین شهر، اصفهان، ایذه، دزفول، مسجدسلیمان، فارسان، لردگان، لالی و ...
• اعتراض جمع کثیری از نمایندگان بختیاری مجلس شورای اسلامی و روشنفکران قوم بختیاری
• اعتراض برخی از ائمه جمعه از جمله حجت الاسلام امینی امام جمعه مسجدسلیمان و آیت الله حیدری امام جمعه اهواز
• اعتراض محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام به رئیس صدا و سیما
• اسماعیل جلیلی نماینده مسجدسلیمان در مجلس، در پی پخش «سرزمین کهن»، اقدام صدا و سیما در تحریف تاریخ بختیاری را غیرحرفه‌ای، اختلاف افکنانه و دشمن شاد کن دانست و خواستار توقف این سریال تا زمان اصلاح آن شد.
• محمد تقی توکلی نماینده الیگودرز نیز در صحن علنی مجلس، به تقبیح این سریال پرداخت.

عباس پاپی زاده، نماینده دزفول پس از بیان اظهاراتش در محکوم کردن این مجموعه، از ارسال پرونده سریال «سرزمین کهن» به شورای عالی امنیت ملی خبر داد. محسن رضایی در گفتگوی زنده شبکه دو در واکنش به پخش سریال به تمجید از سردار اسعد بختیاری و شیر علی‌مردان بختیاری (علیمردان خان (معاصر)) پرداخت. گرچه اعتراضات مردمی در رسانه‌های داخلی، با سانسور گسترده، مواجه شد.

در پی انعکاس اعتراضات اقوام بختیاری به پخش سریال سرزمین کهن، سایت آژانس خبری بختیاری (ایبنانیوز) که نقش اساسی در اطلاع‌رسانی در جنبه‌های گوناگون خبری به مردم بختیاری داشت نیز فیلتر شد.

واکنش‌های نمایندگان بختیاری در مجلس شورای اسلامی

۷۰ نفر نمایندگان تمام اقوام ایرانی (ترک و لر و کرد و بلوچ و عرب و..) مجلس شورای اسلامی، با بیانیه‌ای خواستار توقف توهین‌های مکرر صداوسیما به مردم بختیاری شدند. مهمترین نمایندگان منتقد به سریال «سرزمین کهن» عبارتند از:

• محمد تقی توکلی نماینده الیگودرز (لرستان)
• سیدشکرخدا موسوی نماینده اهواز (خوزستان).
• اسماعیل جلیلی نماینده شهرستان‌های مسجدسلیمان، لالی، اندیکا و هفتکل (خوزستان).
• مجید جلیل سرقلعه نماینده شهرستان لردگان (چهارمحال و بختیاری).
• سیدمحمد سادات ابراهیمی نماینده مردم شوشتر در مجلس شورای اسلامی (خوزستان).
• دکتر حمیدرضاعزیزی فارسانی نماینده شهرستان فارسان، اردل و کوهرنگ (چهارمحال و بختیاری).
• حیدرپور نماینده شهرضا (اصفهان).
• حاجی دلیگانی نماینده شاهین شهر (اصفهان).
• مجید منصوری نماینده لنجان (اصفهان).
• قائدرحمت نماینده درود و ازنا (لرستان).
• عباس پاپی‌زاده نماینده دزفول (خوزستان).

تذکرات کتبی آنها به جهت اهانت به مردم بختیاری با سازنده سریال و نیز تذکرات به ریاست سازمان صدا و سیما، شورای نظارت بر صدا و سیما و نیز وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در صحن علنی مجلس توسط ضرغام صادقی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی قرائت گردید. نمایندگان مجلس خواستار بررسی پرونده این سریال در شورای عالی امنیت ملی کشور شدند.

عذر خواهی و دل جویی از مردم بختیاری

سرانجام با ادامه اعتراضات در شهرهای الیگودرز، دزفول، ازنا و دورود، ایذه، اهواز، لردگان، اصفهان در تاریخ ۲۶ بهمن ۹۲ عزت اله ضرغامی در نامه‌ای رسمی به معاون سیما تذکر و از لرهای بختیاری دلجویی نمود و از رنجش ایجاد شده به خدا پناه برد. اما عذر خواهی نکرد. در متن تذکر ضرغامی آمده است: «توجه به این نگرانی امری ضروری است. باید اطلاع‌رسانی تصویری (تیزر) در مورد شخصیت قهرمان سریال که یک بختیاری اصیل است در دستور کار شبکه قرار گیرد.» این در حالیست که پیش از این ضرغامی و عوامل فیلم از جمله کمال تبریزی کارگردان مدعی شده بودنداستفاده از نام خانوادگی بختیاری را تنها یک اتفاق تصادفیست که ربطی به قوم بختیاری ندارد. اما هرگز توضیح نداد چرا هنگامی که چهره توده‌ای سریال به بختیاری‌ها توهین می‌کرد قاب عکس سردار اسعد بختیاری نشان داده می‌شد. محمودرضا تخشید مدیر گروه فیلم و سریال شبکه سه، محمد مسعود تهیه‌کننده سریال، کمال تبریزی کارگردان سریال و عباس سلیمی نمین مشاور تاریخی پروژه در نامه‌ای رسمی خطاب به دارابی معاون سیما از مردم بختیاری عذرخواهی کردند. همچنین عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور ضمن تأیید اعتراضات مردمی در شهرهای مختلف ایران تأکید کرد سریال مورد بررسی و بازبینی قرار می‌گیرد و در صورت نیاز به توقفِ یک یا دو هفته‌ای، این کار باید انجام شود. صدا و سیما پخش این سریال را متوقف و ادامه پخش آنرا منوط به انجام تحقیقات و تحقق دستوراتِ پیشینِ عزت‌الله ضرغامی اعلام کرد. محمدحسین صفارهرندی وزیر ارشادِ احمدی‌نژاد مدعی شد در این سریال توهین به قومیتهای ایرانی وجود ندارد.

در جلسه‌ای با حضور نمایندگان مجلس از جمله مجید جلیل سرقلعه،محمد تقی توکلی ،عباس پاپی زاده و اسماعیل جلیلی عزت‌الله ضرغامی ضمن عذر خواهی بر توقف پخش سریال تأکید کرد.

امیر آقایی بازیگر در نامه‌ای ضمن عدم عذر خواهی، به بختیاری‌ها برای اینکه برایش شاخه گلی نفرستادند انتقاد کرد. رمضانعلی موسوی قائم مقام صدا و سیما بر خلاف ادعای سازندگان اهانت به قوم بختیاری را رسماً پذیرفت و ضمن عذرخواهی بر غافل ماندن این سازمان از تاریخ بختیاری تأکید کرد. عزت اله ضرغامی بدون همراه و تشریفات سرزده به مسجد سلیمان رفته و در مسجد جامع این شهر از بختیاری‌ها عذر خواهی کرد. استاندار چهار و محال و بختیاری خواستار محاکمه مشاوران این سریال شد. ُسرانجام در نیمه اسفند ۱۳۹۲، محمودرضا تخشید مدیر گروه سریال شبکه سه بر کنار شد.

خواسته‌های مردم بختیاری از صدا وسیما

در جلسه هم‌اندیشی قائم مقام رئیس سازمان صداوسیما، قائم مقام معاونت استان‌ها و مدیر شبکه سه با مدیران چهارمحال و بختیاری و برخی اندیشمندان قوم بختیاری، قائم مقام رئیس سازمان صدا وسیما حجت‌الاسلام سید رمضانعلی موسوی از مردم بختیاری عذر خواهی کرد و عذرخواهی آقای ضرغامی را نیز اعلام فرمودند. ایشان افزود که اعتراضات بختیاری‌ها در واقع اعتراض مخاطبان به عملکرد صداوسیما که از خودشان است، بود تا این ارگان دیگر چنین اشتباهاتی را مرتکب نشود.

• سیامک سلیمانی مشاور عالی استاندار چهارمحال و بختیاری در نشست هم‌اندیشی بیان کرد که رسانه ملی نتوانست همراهی مردم بختیاری را با نظام در عرصه‌های مختلف به خوبی به معرض نمایش بگذارد.
• مشاور سیاسی امنینی استان چهارمحال و بختیاری یکی از مهمترین خواسته‌های مردم بختیاری را ساخت فیلم‌هایی با محتوای «تاریخ و فرهنگ بختیاری» در رسانه ملی دانستند.
• سرپرست آژانس خبری بختیاری (ایبنانیوز) اظهار کرد تنها صدا و سیما نیست که به تقلیل منزلت بختیاری‌ها می‌پردازد بلکه چند سالی است که دست‌هایی پنهان سعی در کوچک جلوه دادن منزلت بختیاری‌ها در سایر بخش‌های کشور دارند، که ایشان نمونه بارز آن را موزه مجلس شورای اسلامی دانستند که در ان تاریخ مشروطیت و نقش بختیاری‌ها در مشروطیت را به خوبی منعکس نکرده است.
• زین العابدین، مدیر شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی ایران اصل تولید فیلم سرزمین کهن را اثری فاخر دانست اما به علت اهانت‌هایی که در آن به تاریخ بختیاری شده، فعلاً متوقف شده است تا مورد بازنگری واقع شود.
• سردبیر هفته نامه زاگرس نیز در این نشست نپرداختن به فرهنگ و زبان بختیاری در رسانه ملی و عدم پخش برنامه به زبان محلی حتی در صدا و سیمای استان چهارمحال و بختیاری (جهان بین) را از نمونه‌های بی‌توجهی به قوم بختیاری حتی در استان‌های بختیاری نشین دانستند.
• رفع فیلتر آژانس خبری بختیاری (ایبنانیوز) از دیگر خواسته‌های اندیشمندان بختیاری بود.
• یوسف پور، مدیر خانه مطبوعات چهار محال و بختیاری به نمایندگی از مردم بختیاری خواهان تدریس گویش بختیاری و پخش این گویش در شبکه جهان بین را از خواسته‌های مردم بختیاری دانست.

همچنین در نشست مشترک مسئولان صدا و سیما با جمعی از فعالان فرهنگی بختیاری در استان خوزستان،

• مکوندی استاد دانشگاه؛ فعال فرهنگی و مسئول ستاد جشنواره شهید علیمردان خان بختیاری با اشاره به تحقیقات دکتر بناب پیشینه شناس معروف و مستندات سکونت یازده هزارساله بختیاری‌ها به عنوان اصیل‌ترین قوم ایرانی در جنوب غربی ایران ادعا کرد: سریال سرزمین کهن دارای چندویژگی از جمله نا آشنایی کامل آقای سلیمی نمین در خصوص ایل بختیاری دانست و تأکید کرد که چون داستان سریال سراسر مجهول و ارائه دهنده چهره نادرستی از بختیاری‌ها است توقف پخش آن خواست عموم مردم بختیاری دانستند.
• دکتر غفار پوربختیار، محقق و پژوهشگر تاریخ بختیاری و معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر بیان کرد که ”فعالان بختیاری در سخنان خود خواستار بررسی و پیگیری دقیق فیلمنامه، اسناد و مدارک مورد استناد در این سریال شدند؛ و پیشنهاد شورای کارشناسی اقوام تشکیل و بر فیلم وسریال‌هایی که به نقش تاریخی شخصیت‌های برجسته و تاریخ ایلات و اقوام کشور می‌پردازد نظارت کنند.
• ماشاءالله براتی، محقق تاریخ و فرهنگ بختیاری یشنهاد داد به مناسبت‌هایی مانند سال روز پیروزی مشروطیت خواهان در برابر استبداد صغیر، صداو سیما با دعوت از کارشناسان تاریخ و فرهنگ بختیاری به بررسی جایگاه و نقش بختیاری‌ها و سایر مجاهدان مشروطه طلب بپردازد.

جستارهای وابسته

• جنجال برنامه فیتیله

پیوند به بیرون

• سرزمین کهن - شبکه سه سیما / پیوند موجود نیست