بستک

بستک
کشور	ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	بستک
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	بست. بسته. بست، بند
مردم
جمعیت	۹۰۱۹
اطلاعات شهری
پیش‌شماره تلفنی	۰۷۶
وبگاه	bastak.ir
تابلوی خوش‌آمد به شهر

بستک از شهرهای استان هرمزگان، با قدمتی تاریخی، در قدیم محلی برای استراحت کاروان‌ها بوده‌است. شهر بستک در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد که از شمال و غرب به استان فارس و از شرق و جنوب به استان هرمزگان متصل است. این شهر مرکز شهرستان بستک است.

جمعیت شهربستک طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، برابر با ۹۰۱۹ نفر بوده‌است. مردم بستک به زبان اچمي با گویش بستکی سخن می‌گویند که از دستهٔ زبانهای پارسی جنوب غربی ایران است.

این شهر تا سال ۱۳۳۴ جزء لارستان در استان فارس بوده‌است. بستک پیشینه تاریخی و سیاسی طولانی دارد. دارای بیش از دویست روستا بوده، که در سال ۱۳۶۴ بخش وسیعی از روستاهای منطقه‌ای به نام روئیدر از بستک جدا شد و به بخش خمیر پیوند دادند و در سال ۱۳۷۰ تعدادی دیگر از روستاها در حوالی لمزان از بستک جدا شدند.

از اقسام خوردنی‌های سنتی منطقه بستک و بخش‌های آن مهوه است که در جنوب ایران شهرت فراوانی دارد. بعضی آنرا مهیاوه نیز می‌نامند.

در امارت دبی یکی از امیرنشین‌های هفت‌گانه امارات متحده عربی، محله‌ای وجود دارد که بنام محلهٔ «بستکیه» معروف است.

مظاهر عرفان و تصوف در شهرستان بستک به وفور دیده می‌شود که این خود نشانه رایج بودن زهد و تقوا میان مردمان این شهرستان و مناطق اطراف بوده است. صوفیان بستک بسیار بوده‌اند.

محدوده شهرستان بستک

شهرستان بستک از شمال به لارستان، از جنوب به شهرستان گاوبندی و شهرستان بندر لنگه، از مغرب به شهرستان لامرد، و از سمت مشرق به شهرستان بندرعباس محدود می‌گردد.

فرمانروایان نویسندگان و مخترعین دانشمندان شعراء ومشاهیر بستک هرمزگان

• شیخ محمد بستکی
• مصطفی خان.
• محمد تقی خان.
• محمد رضا خان.
• محمداعظم خان.
• غیرت بستکی.
• ملا محمد نامی
• محیا بستکی.
• عبدالرحمان فرامرزی.
• احمد فرامرزی.
• احمد حبیبی.
• حاجی جعفر پالاش.
• حسن فرامرزی.
• مجرم بستکی.
• فایز بستکی.
• همت بستکی.
• عبدالقادر بستکی.
• محمد سعید بستکی.
• هادی خان بستکی.
• عبدالنور بن هادی خان.
• شیخ حسن بستکی.
• محمدرفیع‌خان.
• احمد خان بزرگ.
• عبدالرزاق مشایخی آگاه.
• معروف.
• عبدالواحد راستی.
• ملای ارباب.
• شیخ عبدالسلام خنجی
• لطفعلی اغنیایی.

بررسیهای جغرافیایی

طول جغرافیائی شهر بستک ۵۴ درجه و ۲۳ دقیقه و عرض آن ۲۷ درجه ۱۴ دقیقه‌است ارتفاعش از سطح دریا ۲۱۲۰ گز است. حدود وسعت شهرستان بستک با ۵۹/۵۵۲۵ کیلومتر مربع وسعت و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. شهرستان بستک از شمال شهرستان لار، و از جنوب شهرستان بندر لنگه، واز مغرب شهرستان لامرد و از سمت مشرق به شهرستان بندرعباس محدود می‌گردد.

تقسیمات سیاسی

براساس جدیدترین تقسیمات سیاسی شهرستان بستک دارای سه بخش و ۹ دهستان و ۱۱۰ آبادی سکنه و ۴۰ پارجه آبادی خالی از سکنه‌است.

• بخش مرکزی به مرکزیت بستک مشتمل بردهستانهای:گوده، دهستان دهتل، فتویه و بیش از ۴۰ روستای بزرگ و کوچک.
• بخش کوخرد به مرکزیت دهستان کوخرد مشتمل بردهستانهای: کوخرد و هرنگ و بیش از ۳ روستای بزرگ و کوچک.
• بخش جناح به مرکزیت جناح مشتمل بردهستانهای: فرامرزان، جناح و کمشک و بیش از ۳ روستای بزرگ و کوچک.

وضعیت توپوگرافی

شهرستان بستک از جمله ناهموارترین مناطق استان هرمزگان است به گونه‌ای که برخی از ناهموارترین وبلندترین ارتفاعات استان در این شهرستان واقع شده‌است. دامنه ارتفاعات کمتر از ۱۰۰ متر تا بیش از ۲۰۰۰ متر تا ۳۰۰۰ متر، کوه گاه‌بست و کوه سیاه در شمال شهرستان، و کوه ناخ و زنگارد در جنوب شرقی شهرستان، پراکندگی دارد که در این میان کمترین وسعت مربوط به طبقه ارتفاعی کمتر از ۱۰۰ متر با ۲٪ بوده و بیشتر آن مربوط به طبقه ارتفاعی ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر با ۲۴٪ است. همچنین ۱۵٪ وسعت بخش نیز در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر قرار گرفته‌است.

موقعیت اقلیمی

شهرستان بستک به علت نزدیکی به خلیج فارس ونزدیکی به منطقه حاره وداشتن موقعیت کوهستانی، دارای ویژگیهای اقلیمی مخصوص به خود است، با توجه به موقعیت منطقه دارای آب وهوای گرم وخشک در تابستان، وسرد وخشک در زمستان است. شهرستان بستک به علت نزدیکی به مدار خط السرطان دارای آب وهوای گرم وخشک به لحاظ تقسیم بندی اقلیمی است. بر اساس اطلاعات موجود از ایستگاه جناح میانگین درجه حرارت در طول دوره آماری ۵/۴۹ درجه سانتیگراد وحد اقل مطلق آن صفر درجه سانتیگراد است. اصولاً آب وهوای منطقه گرم است. بنا براین منطقه «گرمسیر» یا «گرمسیرات» نامیده شده‌است. قسمت اعظمی از روزها ی سال گرمای هوایش از حد مطلوب ومورد نیاز یعنی ۲۵ درجه‌است. به طوری که حدود ۳۰۰ روز از روزهای سال از گرمای بیش از حد مطلوب برخوردار است.

بارندگی ورطوبت وروزهای یخبندان

در تقسیمات اقلیمی، شهر بستک دارای اقلیمی گرم و خشک است. متوسط بارندگی سالانه حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیمتر و دربعضی از سالها کمتر هم می‌شود. حد اکثر بارندگی درماههای تابستان میزان رطوبت بطور چشم گیری افزایش می‌یابد واین امر موجب می‌شود که هوا دم کرده وطاقت فرسا گردد. ضمن اینکه رطوبت تابستان موجب تشکیل شبنم سحرگاه و مه صبحگاهی شده و به برکت آن گیاهان این منطقه خشک به حیات خود ادامه می‌دهند. در زمستان در برخی مواقع از زمان در قله‌های برخی از کوه‌های شهرستان بست بستک مانند: قله کوه گاه‌بست و قله کوه ناخ یخ می‌بندد، همچنین بر روی آبهایی که در ظرفهای مکشوف و در اماکن باز گذاشته باشد نیز از شدت سرما یخ می‌بندد.

پوشش گیاهی

اغلب اراضی شهرستان بستک دارای قابلیت مرتعی است ومناسب‌ترین اراضی جهت استفاده‌های مرتعی وبرداشت علوفه محسوب می‌شوند. محدودیتهای عمده این اراضی شیب بسیار تند، فرسایش بسیار زیاد محدودیت عمق خاک، پستی وبلندی وناهمواری، وجود سنگریزه، شوری وقلیائیت، محدودیت آب زیر زمینی وخطرات سیل گیری است که با عملیاتی همچون حفاظت از حوزه آبخیز، کنترل چرا، رعایت اصول مرتعداری، احیاء وتوسعه مراتع، جلوگیری از فرسایش، تسطیح در قسمت خاکدار، احداث سیستم زهکشی، اصلاح اراضی تاءمین آب مورد نیاز می‌توان تاحد زیادی این مشکلات را رفع نموده وبر توانمندیهای اراضی افزود.

خدمات عمومی وزیر بنایی

باتوجه به تقیسمات سیاسی جدید وتشکیل سه بخش: کوخرد و مرکزی و جناح، بستک در شهرستان وقطب بندی سیاسی در منطقه، خدمات عمومی وزیر بنایی توزیع گردیده‌است. مطالعات انجام شده در خصوص نرخ باسوادی شهرستان بستک نشان می‌دهد که براساس سر شماری عمومی سال ۱۳۷۵ شهرستان بستک دارای ۵/۷۵ در صد نرخ باسوادی در گروه مردان و ۹۲/۶۳ در صد نرخ باسوادی در گروه زنان بوده‌است. آمارهای مربوط به وضعیت آموزش جمعیت روستایی شهرستان بستک گویای این مطلب است که ۹۴/۶۶ در صد جمعیت ۶ تا ۲۴ ساله شهرستان بستک در سال ۱۳۷۵ در حال تحصیل بوده‌اند. براساس آخرین سر شماری عمومی نفوس ومسکن ۱۳۷۵ خورشیدی جمعیت شهرستان بستک ۴۹۶۷۶ نفر گزارش کرده‌است.

شهرها و روستاهای شهرستان بستک

بخش کوخرد

دهستان کوخرد

• پر احمد
• دیخور
• مهران
• مزاجان
• کوخرد
• عالی جان
• گریند
• کوردان
• آسو
• بربار
• بار
• بدمستان
• تخت گرو
• صالح آباد یا (شهرک فجر)
• لاور شیخ
• بار ترک
• کنارزرد
• تلخ اطهر
• کوران
• لاوردین

<!- ==== دهستان هرنگ ==== -> <!- === بخش جناح === ->

<!- === بخش مرکزی === ->

مکانهای تاریخی و مذهبی شهرستان بستک

• آرامگاه شیخ محمد صوفی – تسان
• آرامگاه شیخ حمزه - دهنگ
• آرامگاه شیخ رستم – دهنگ
• آرامگاه شیخ کمال الدین بهزاد – دهنگ
• آرامگاه سید قطب الدین – دهنگ
• آرامگاه بی بی فاطمه قتال – دهنگ
• آرامگاه شیخ مفتی – انوه
• آرامگاه سید قطب الدین شیدا – انوه
• آرامگاه شیخ محمد زنگبار – فتویه
• آرامگاه شیخ عبد القاسم حضور – شیخ حضور
• آرامگاه سید محمد سید منصور - چاه بنارد
• آرامگاه سید عامر – چاه بنارد
• آرامگاه امامزاده سید کنچی – کنچی
• آرامگاه سید محمد ابراهیم شاعر – دهستان دهتل
• آرامگاه شیخ احمد شیخ راشد - بستک
• آرامگاه مجموعه دو گنبدان (بقعهٔ شیخ عبدالرحمن بزرگ و ملا اسماعیل و ملا عبدالواحد) - کوخرد
• آرامگاه سید مظفر سید منصور – کوخرد
• گردش گاه ناخری
• تفرج گاه نیدان
• هفت رشته قنات – دهنگ
• پاراو کوخرد کوخرد
• تاق نه تا – ناخری (تاخ نه تا – ناخری)
• قبرستان تسان
• تنب پرگان (تمب پرگان) - جناح
• تنب کوشک – جناح
• قلعه کلات سرخ - جناح
• چاهها و کانالهای ساروجی – دهنگ
• آسیابهای آبی – تدرویه
• آسیابهای آبی دامن – فاریاب
• آسیابهای کریکی – بستک
• کانال آب معروف به ترنه - دهستان کوخرد
• آب گرم (آب باد) تدرویه
• آب گرم – فاریاب سنگویه
• آب گرم – فتویه
• بازاربستک
• بر کهٔ آخوند – در شرق انوه
• کاروان سرای آخوند – در شرق انوه
• کاروانسرای بستک.
• کاروانسرای کوردان.
• کاروانسرای کوخرد.
• کاروانسرای لرد محیا
• مسجد ملا محمد نامی – فتویه
• مکتب خانهٔ نامی – فتویه
• مسجد جامع قدیم بستک - بستک
• مسجد جامع بستک
• مسجد بن نادر - بستک
• مدرسهٔ مصطفویهٔ بستک – بستک
• قلعه شاه بنار – چاه بنارد
• قلعه ایلود – ایلود
• قلعه سیبه - کوخرد
• قلعه توصیله - کوخرد
• قلعه آماج - کوخرد
• برج گری کوه – کوهیج
• حمام خان بستک - بستک
• حمام سیبه - کوخرد
• شهرتاریخی ساسانی (شهرسیبه) - کوخرد
• خانهٔ خان بستک - بستک
• مجموعه بازار قدیم بستک - بستک
• سنگ نگاره‌ها – ده تل
• دوگنبدان
• حمام خانی بستک
• مخدان (بستک) مُخدان
• آسیاب دومن
• کریکی

نگارخانه

مجموعه‌ای از عکس‌های تاریخی از شهر و منطقه بستک و جناح و کوخرد هرمزگان در جنوب ایران:

• ‌

  کاروانسرای روی گردنه شورد - بستک

پیوند به بیرون

• وب‌گاه بستک
• وب‌گاه گاه بست
• وب‌گاه کوخرد
• تصاویر بستک
• تقسیمات استانی استان هرمزگان
• تقسیمات کشوری

جستارهای وابسته

• نگاره‌های قدیمی بستک
• شهرستان بستک
• استان هرمزگان

فهرست منابع و مآخذ

• محمدیان، کوخردی، محمد، «شهرستان بستک و بخش کوخرد» ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.
• عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
• سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
• نگاره‌ها از:عبدالغفارعلیرضائی و محمد محمدیان.
• بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
• مهندس: موحد، جمیل. (بستک و خلیج فارس) چاپ اول، تهران: سال انتشار ۱۳۴۳ خورشیدی.
• بنی عباسیان، بستکی، محمد اعظم، «تاریخ جهانگیریه» چاپ تهران، سال ۱۳۳۹ خورشیدی.
• الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِیةَ عَلی ضِفافِ نَهر مِهران Kookherd، an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعة الثالثة، دبی: سنة ۱۹۹۷ للمیلاد.
• محمدیان، کوخری، محمد، “ (به یاد کوخرد) “، ج۱. ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
• بختیاری، سعید،، «اتواطلس ایران» ، “ مؤسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
• محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ـ ۵۱ ـ ۵۲ ـ ۵۳)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران [Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran] (Gitashenasi Province Atlas of Iran)