شهرستان دالاهو

شهرستان دالاهو
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	کرمانشاه
مرکز	کرند غرب
سال شهرستان شدن	۱۳۸۴
مردم
جمعیت	۴۲۳۱۰ نفر (۱۳۸۵)
مذهب	اهل حق
شهرها
کرند غرب، گهواره (دالاهو)
تعداد بخش‌ها
بخش مرکزی بخش گهواره

شهرستان دالاهو (به کردی: داڵاهۆ، Dalaho) از توابع استان کرمانشاه ایران است. یکی از مراکز مهم مذهب یارسان درایران است؛ که در سال ۱۳۸۴ به شهرستان دالاهو به مرکزیت کرند غرب ارتقاء یافت.

مقدمه

شهرستان دالاهو که در ۹۹ کیلومتری کرمانشاه قرار دارد، آخرین شهرستانی است که در پایان برنامه سوم به سایر شهرستانهای ایران اضافه شده‌است. با پیشنهاد دکتر فلاحت پیشه و موافقت هیئت دولت بخش کرند غرب به شهرستان دالاهو ارتقا یافت. شهرستان دالاهو چهاردهمین شهرستان استان کرمانشاه به شمار می‌آید. این شهرستان ۱۹۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۱۵۴ روستا دارد. شامل سه بخش مرکزی؛ گهواره و ریجاب، بیوه نیج، گوران، قلخانی، باباجانی و بان زرده‌است.

موقعیت جغرافیایی

شهرستان دالاهو با مساحت ۱۹۳۰ کیلومتر مربع، در قسمت غربی استان کرمانشاه بین ۹َ°۳۴ تا ΄۴۶ °۳۴ عرض شمالی و΄۵۳ ° ۴۵ تا ΄۳۵ °۴۶ طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده‌است، که از شمال به جوانرود وثلاث باباجانی، از غرب به سرپل ذهاب، از جنوب غربی به گیلان غرب، از شرق و جنوب شرقی به اسلام آبادغرب و از شمال شرق به کرمانشاه محدود می‌شود؛ و در این شهرستان شهری زیبا بنام شهر زیبای ریجاب می‌باشد

دالاهو نام کوه مرتفع این منطقه‌است که از طبیعت زیبایی برخوردار است. این شهرستان در مسیر اصلی راه کربلا قرار گرفته است

تقسیمات سیاسی

شهرستان دالاهو از دو بخش؛ مرکزی و گهواره تشکیل شده‌است. بخش مرکزی شامل؛ شهر کرند غرب و سه دهستان؛ حومه، بانزرده و بیونیج با ۶۸ روستا، مزرعه ومکان مصوب که در حال حاضر ۴۴ روستای آن دارای سکنه می‌باشد. کرند غرب؛ گهواره؛ ریجاب سه شهر شهرستان دالاهو می‌باشند.

بخش گهواره شامل؛ شهر گهواره و دو دهستان قلخانی و گوران با ۱۲۸ روستا، مزرعه و مکان مصوب که در حال حاضر ۱۰۷ روستای آن دارای سکنه می‌باشد.

از مجموع ۱۹۶ روستای شهرستان ۱۴۸ روستای آن دارای سکنه می‌باشد.

مذهب و مکانهای مقدس

بیشترین اهالی شهرستان پیرو آیین اهل حق هستند و اقلیت سنی مذهب و شیعه در آن زندگی می‌کنند. همچنین شماری از جمعیت نیز پیروی یهودیت هستند. از مکانهای مقدس این شهرستان می‌توان به آرامگاه پیر بنیامین، پیرموسی و بهلول در بخش مرکزی، آرامگاه بابایادگار و داود کو سوار در ریجاب و نیز خانه و آرامگاه سید شمس الدین حیدری در روستای توتشامی اشاره کرد.

اماکن عمومی

کتابخانه عمومی امام صادق (ع)

کتابخانه امام صادق کرند غرب

نهادی است اجتماعی که زیر نظر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اداره می‌شود و برای استفاده عموم تأسیس شده و تمام افراد می‌توانند با عضویت در کتابخانه از کتابها و دیگر منابع آن استفاده نمایند. در سال ۱۳۸۸ در زمینی به مساحت ۷۰۰متر مربع با زیربنای ۶۰۰ مترمربع در شهر کرند غرب تأسیس شده است. که هم اکنون بیش از ۱۰هزار نسخه کتاب در این کتابخانه وجود دارد. تحت نرم‌افزار سامان می‌باشد.

کتابخانه عمومی توحید

نام سازمان به انگلیسی:Iran Public Libraries Foundation. Kermanshah Branch، نام کتابخانه به انگلیسی: Towhid Public Library، نوع کتابخانه :عمومی، سال تأسیس کتابخانه :۱۳۵۴، ساعات کار :۳۰/۷–۳۰/۱۸، تعداد کل کتابها :۱۵۰۰۰جلد، تعداد کل کتابهای چاپی فارسی و عربی :۷۵۴۰، تعداد کتابهای چاپی لاتین :۴۳، تعداد کل نشریات ادواری مورد اشتراک :۳۲، نوع مراجعان: عموم، رده‌بندی: دهدهی دیوئی، مساحت کل به متر مربع :400

زبان

مردمان شهرستان دالاهو از اقوام کرد هستند که به زبان کردی و گویشهای جافی و کلهری تکلم می‌کنند. دو روستای زرده و توت‌شامی به گویش هورامی و دو روستای گوراجوب قشلاق و گوراجوب مرادبیگ به گویش گورانی تکلم می‌کنند. با این وجود گویش‌های اصلی منطقه کردی جنوبی یا کلهری با گویش خاص منطقه دالاهو، و کردی سورانی با لهجهٔ جافی هستند.

دستاوردها

سیب گهواره شهرستان دالاهو

شهرستان از لحاظ صنایع دستی مانند: چاقو سازی، فلز کاری و ساخت ادوات موسیقی و ابزار کشاورزی، گلیم، گیوه موج (چادر شب) و سبد پیشینه‌ای دیرینه دارد بطوری که این صنایع با اندک تغییراتی به خارج از کشور صادر می‌شوند. همچنین در این شهرستان صنعت تنبور سازی رونق دارد و تنبورهای دست ساز هنرمندان گهواره‌ای جز بهترین و مرغوبترین تنبورهاست که در بهترین موزه‌های جهان جای دارد. سیب گهواره در سالهای گذشته یکی از معروفترین و مرغوبترین محصولات این شهرستان بوده است.

اولین مرکز ارائه خدمات اینترنت (isp)در سال ۸۴ با نام شبکه اینترنت دالاهو (ویت وات) راه اندازی گردید.

جاذبه‌های گردشگری

آبشار ریجاب یکی از بلندترین آبشارهای ایران است

جاذبه‌های طبعیی

• سراب کرند و حریر
• دریاچه مصنوعی رشمینه
• قله نوا کوه
• منطقه بیونیج
• باغات انبوه
• سلسله رشته کوه‌های دالاهو
• محوطه دارو گردکان
• تپه چیا، پارک تاریخی امیر
• محله تاریخی فرهنگی زرده و دربند و شوا
• رودخانه زمکان
• کوه دالاهو
• کوه قلعه قاضی

جاذبه‌های تاریخی

جاذبه‌های تاریخی قبل از اسلام

• سرخه دیزه: در روستای سرخه دیزه بقایای قلعه عظیمی از روزگار ساسانیان برجاست که از قلوه سنگ و ملاط ساخته شده ودو نوع آجر با دو رنگ نخودی و قرمز در ساخت آن به کار برده شده‌است.
• 

  طاق گرا

تاق گرا

• ایوان سنگی مسقفی است که در دروازه کوهسار زاگرس و گردنه گِل سیاه در تنگه پاتاق موجود است، علت بنای آن را عده‌ای توقفگاه موکب شاهی و عده‌ای دیگر علامت سرمدی ایالت ماد از ایالت اشکانیان تصور کرده‌اند.

بانزرده

• دهستان بانزرده علی الخصوص روستای بانزرده (دوازده کیلومتری شمال غربی منطقه ریجاب)، دارای آثار فراوانی از دوره ساسانیان است، از جمله مهمترین این آثار می‌توان به؛ بان مَه زاران، قلعه گَه، گنبد کلایی، قبر سلطان سی قلی مَه، قلعه و برج خاموشی، زندان دو ناب، پل دروازه، قلعه ویرانه، بهشت و دوزخ، بابا شیخ، نقاط حجاری شده دره «هونان»، نهرگبری (جوگوری)، مسجد ریجاب، گمری ملک، قلعه سراب کنار، قلعه تاش خیزی، قبر شیخ بایزی بستان، برج ریجاب، قلعه بان زرده، قلعه یزد گردی، نقاره خانه، آشیابا، گچ گنید، آشپز خانه، دیوار دفاعی اشاره نمود،

جاذبه‌های تاریخی بعد از اسلام

• مقبره ابودجانه: مقبره ابودجانه (دوجانبه) که برای اهل تسنن متبرک و محترم است، او یکی از یاران محمد، پیامبر مسلمانان بوده که در جنگهای اُحد، بدر و دیگر غزوات محمد حضور داشته و در جنگ یمامه با مسیلمه کذاب در زمان خلافت ابوبکر کشته شد.
• 

  مسجد عبدالله بن عمر اولین مسجد ساخته شده در ایران

مسجد عبدالله بن عمر

• این بنا علی الظاهر از بناهای قبل از اسلام بوده، که پس از ظهور اسلام در ایران به مسجد تبدیل شده‌است، اهالی *منطقه بنای مسجد را به عبدالله بن عمر فرزند خلیفه دوم نسبت می‌دهند و به همین نام نیز معروف شده‌است.

آرامگاه بابایادگار

مقبره بابا یادگار

آرامگاه بابا یادگار در منطقه ریجاب نزدیک روستای بان زرده شهرستان دالاهو قرار دارد. این مکان که یکی از مقبره‌های مقدس پیروان آیین اهل حق بشمار می‌رود در کوه‌های سرسبز دالاهو قرار دارد.

معماری این مقبره بصورت مکعبی است که گنبدی مخروطی شکل بر روی آن قرار گرفته است. این بنای تاریخی در تاریخ ۲۰ آذرماه سال ۱۳۵۳ به شماره ۱۰۱۵ بعنوان آثار ملی به ثبت رسیده است؛ که قدم آن به سده هشتم هجری قمری بر می‌گردد.

در نزدیکی این مقبره آثاری دیگر نظیر چشمه غسلان؛ هانیتا (آناهیتا)؛ چهل تن؛ هفت تن و… قرار دارد.

بزرگان دالاهو

• غلامرضا رشید یاسمی زاده گهواره. نویسنده و شاعر معاصر و همچنین استاد دانشگاه تهران بودند
• علی اکبر مرادی زاده شهر گهواره معلم. آهنگساز و مقام دان معاصر
• طاهر یارویسی
  

  غلامرضا رشید یاسمی زاده گهواره

بمباران شیمیایی زرده

بمباران شیمیایی زرده در صبح روز ۳۱ تیرماه ۱۳۶۷ بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران اتفاق افتاد که نیروهای عراقی شهر زرده از توابع ریجاب شهرستان دالاهو را توسط بمب‌های شیمیایی گاز خردل و اعصاب بمباران شیمیایی کردند؛ که چشمه آب روستا هم مورد هدف قرار گرفت که آمار تلفات را بالا برد. در این حمله شیمیایی ۲۷۰ نفر در روز بمباران کشته و ۸۳۰ نفر زخمی شدند.

علی اکبر مرادی

جستارهای وابسته

• نیروگاه سیکل ترکیبی دالاهو
• نیروگاه سیکل ترکیبی اسلام‌آباد غرب

منابع

• کتاب ایران در سپیده دم تاریخ- نوشته جورج کامرون- ترجمه حسن انوشه- چاپ سوم، ناشر، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی