شهرستان زرین‌دشت
 |
این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد. |
| شهرستان زرین‌دشت | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| کشور | ایران  |
| استان | فارس |
| مرکز | حاجی‌آباد |
| سال شهرستان شدن | ۱۳۷۹ |
| مردم |
|
| جمعیت | ۷۳٬۱۹۹ تن [۱] |
| مذهب | اسلام (شیعه) |
| جغرافیای طبیعی |
|
| مساحت | ۴۵۶۹ کیلومتر مربع |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۰۲۱از سطح دریا |
| داده‌های دیگر |
|
| فرماندار | حمید یزدان پناه |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۷۱ |
| شهرها | |
| حاجی‌آباد، دبیران، شهرپیر |
|
| تعداد بخش‌ها | |
| مرکزی، ایزدخواست | |
شهرستان زرین‌دشت یکی از شهرستانهای استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر حاجی‌آباد است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۷۳٬۱۹۹ تن بوده‌است.
محتویات
تقسیمات شهرستان زرین دشت[ویرایش]
شهرستان زرین دشت به دو بخش و سه شهر حاجی‌آباد و دبیران و شهرپیر و پنج دهستان و ۱۶۴ آبادی تقسیم شده‌است.
ویژگیهای شهرستان زرین دشت و شهرهای تابعه
| عنوان | مقدار | واحد |
|---|---|---|
| وسعت شهرستان | ۴۵۶۹ | کیلومتر مربع |
| متوسط ارتفاع شهر از سطح دریا | ۱۱۵۰ | متر |
| متوسط درجه حرارت سالیانه حداقل | درجه سانتیگراد | |
| متوسط درجه حرارت سالیانه حداکثر | درجه سانتیگراد | |
| میانگین بارندگی سال ۸۰ | میلی‌متر | |
| میانگین بارندگی سال ۸۱ | میلی‌متر | |
| میانگین ۳۰ ساله | میلی‌متر |
جغرافیای شهرستان[ویرایش]
شهر حاجی‌آباد مرکز شهرستان زرین دشت در جنوب شرقی استان فارس و بر روی طول جغرافیایی ۵۴ درجه و ۲۰ دقیقه و عرض جغرافیایی ۲۸ درجه و ۲۰ دقیقه قرار دارد. ارتفاع آن نسبت به سطح دریا ۱۱۵۰ متر است. مرزهای جغرافیایی این شهرستان به ترتیب محدود است: از شمال به شهرستانهای داراب و فسا، از مشرق به شهرستانهای داراب و لارستان، از جنوب به شهرستان لارستان و از مغرب به شهرستانهای فسا، جهرم و لارستان. این شهرستان ۴۶۲۶ کیلومتر مربع وسعت دارد که ۳/۷ کل مساحت خاکی استان فارس را به خود اختصاص داده است. فاصلهٔ آن تا شیراز ۳۳۷ کیلومتر است. این شهرستان شامل دو بخش مرکزی و ایزد خواست و پنج دهستان ایزد خواست شرقی، ایزد خواست غربی، دبیران و زیرآب است. این شهرستان ۱۶۵ آبادی دارد که ۶۱ از آنها مسکونی و بقیّه خالی از سکنه است.
آب و هوای این شهرستان گرم و خشک است، ولی با وجود سدهای آبی و دریاچه‌ها و برکه‌ها به طبیعت آن افزوده است.
دین مردم، اسلام و مذهبشان شیعهٔ دوازده امامی است.
زبان آنها فارسی است. مردم چند روستای شهرستان زرین دشت به زبان ترکی قشقایی و نیمی از مردم شهر دبیران به زبان عربی سخن می‌گویند.
محصولات زراعی آن گندم و ذرت است
محصولات باغی آن خرما، مرکبات و زیتون است.
دراین محل، گوشت قرمز و طیور نیز تولید می‌شود.
در سالهای پر باران مشاهده می‌شود که در مناطق بیابانی و دامنه‌ها و کوه‌ها گیاهان دراوئی رشد نموده است؛ و همچنین «هَکال، دُل و اغر» از جمله مواد غذایی موجب بارش باران است.
صنایع دستی این شهرستان، قالی و گلیم. در زمان‌های گذشته صنعت سفالگری نیز در آنجا رواج داشته ولی اینک از بین رفته است.[۲]
توصیف شهرستان[ویرایش]
- زرین دشت با ۵۳۰۰ کیلومتر مربع در جنوب شرقی استان فارس و در بین قسمت چین خورده زاگرس قرار گرفته و در آ «تاقدیس و ناودیس‌های زیادی دیده می‌شود، حداکثر ارتفاع آن ۱۶۹۰ و حداقل ۱۰۵۰ مت است. میانگین بارندگی ۲۲۹ میلی‌متر و بیشتر بارندگی آن در آذر ماه تا فروردین ماه و به طور کلی در دی و بهمن ماه است. درجه حرارت سالیانه ۴۵/۲۲ درجه سانتی گراد و حداکثر درجه حرارت بیش از ۴۵ درجه سانتی گراد می‌باشد حداقل دما در دی ماه ۷/۳ و میزان تبخیر سالانه ۴/۱۲۱ میلی‌متر است. قرار گرفتن زرین دشت در گسل‌های زاگرس به عنوان یک منطقه‌ای زلزله خیز محسوب می‌شود. آخرین زلزله بزرگ شهرستان در سال ۱۳۸۲ که دو زلزله با شدت ۶/۵ و ۸/۵ در مقیلس ریشتر رخ داده که موجب خسارت زیادی به خصوص در دبیران - شهرپیر و دره شور گردید. از جمله گسل‌های شناخته شده بر اساس مطالعات زمین‌شناسی شکستگی است که در ۵ کیلومتری جنوب شرقی حاجی‌آباد با جهت شرقی و غربی به طول ۲۰ کیلومتر از جنوب شهر می‌گذرد می‌توان نام برد. (برگرفته از پایگاه خبری روستای فرج بیگی)
- این شهرستان که در اوایل سده ۲۱ میلادی از شهرستان داراب جدا شد شامل دو بخش مرکزی و ایزدخواست و سه شهر حاجی‌آباد (مرکز شهرستان)، شهر دبیران (در فاصلهٔ ۳۲ کیلومتری) و شهرپیر (در فاصلهٔ ۱۶ کیلومتری) است و جمعیت شهرستان حدود شصت و پنج هزار نفر است. مرکز آن شهر حاجی‌آباد است و مردم آن بیشتر به کشاورزی و دامداری و بازرگانی مشغولند. بسیاری از مردم این شهرستان در کشورهای حوضه خلیج فارس مخصوصاً امارات متحده عربی مشغول به کارند. بیشترین درختی که در این شهرستان یافت می‌شود به طوری که می‌شود گفت این شهرستان با این درخت آذین بندی شده‌است درخت خرما می‌باشد که در زبان محلی به آن مخ و نخل هم می‌گویند و از پرطرفدارترین درخت‌ها در این شهرستان می‌باشد که این درخت هم به نوبه خود دارای انواع مختلفی می‌باشد اعم از شاهیونی، گنتال، پرکون، پیارم، لشت، خاصیون و ... مهمترین منطقه کشاورزی آن اطراف شهر دبیران و تولیدات عمده آن گندم، ذرت و هندوانه‌است که از این نظر در شهرستان مقام اول را دارد. شهر دبیران جدیداً به راه ارتباطی بین شهرستانهای داراب-لار-جهرم و زرین دشت درآمده‌است که فاصله شهرستانهای مزکور به نصف کاهش یافته‌است مردم این شهر ستان بیشتر فارس زبان ولی جمعیتی در حدود دوازده هزار نفر ازمردم شهردبیران عرب زبان وازاعراب خمسه ساکن دراستان فارس هستند همین‌طور مناطقی مثل دروا و تل ریگی ترک زبان هستند.
فاصله این شهرستان بامرکز استان ۲۵۹ کیلومتراست. از نظر جغرافیای در جنوب شرقی فارس بین شهرستانهای داراب-لار-جهرم-فسا واقع شده‌است. این شهرستان دارای هوای گرم می‌باشد. زرین دشت علاوه بر شهرهای حاجی‌آباد، شهرپیر، دبیران و زیرآب دارای ۲۱ روستا می‌باشد که از ابتدای ورودی تل ریگی، خسویه، دروا، میانده، تاج آباد، خلیل‌آباد، ساچون- حیدر آباد، فرج بیگی، چاه سبز، حاجی طاهره، چاه زبر، بن دشت، دهنو، درهشور، پنج چاه، گلکویه، مزایجان، گزطویه و گلوگاه می‌باشد شهرستان به مرکزیت شهر حاجی‌آباد می‌باشد.
- وسعت شهرستان: ۴۶۲۶۰۰ (هکتار)
- وسعت جنگلها: ۳۲۸ (هکتار)
- مرتع: ۹/۳۰۳۰۷۰ (هکتار)
- بیابان: ۴/۱۰۳۵۸۴ (هکتار)
- زراعت: ۵/۵۴۴۶۰ (هکتار)
- تأسیسات شهری و روستایی: ۷/۱۱۵۵ (هکتار)
شهرستان زرین دشت بین طولهای جغرافیایی ۴۶ ۵۸ ۵۳ تا ۴۰ ۰۱ ۵۵ و عرضهای ۳۱ ۰۰ ۳۸ تا ۲۵ ۳۶ ۲۸ قرار دارد و از مساحت ۴۶۲۶۰۰ هکتاری ۶۲٪ مناطق کوهستانی و تپه ماهور و مابقی دشتی و پست می‌باشد این شهرستان در جنوب شرقی استان فارس و ۸٪ خاک استان و ۱ ٪ خاک کشور را شامل می‌شود
متوسط بارندگی سالیانه بر اساس آمار سی ساله ۴/۲۳۲ میلی‌متر می‌باشد متوسط درجه حرارت نیز ۷/۲۲ است. حداکثر نزولات جوی در ماه‌های دی و بهمن نازل می‌شود تعداد پنج گنبد نمکی از مشخصه منحصربه‌فرد است و محدودیت‌های فراوانی در منطقه ایجاد نموده‌است وجود سایتهای مناسب آنغوزه از مهمترین پتانسیل‌های بلقوه‌است که با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی اصولی می‌توان براحتی آنرا وارد چرخه اقتصادی شهرستان نمود. ساختار و سازندهای زمین‌شناسی عمدتاً مربوط به دوران دوم و سوم زمین‌شناسی بویژه متأثر از گروه فارس (میشان، آغاجاری و گچساران) می‌باشد.
منطقه دارای دشتهای موازی با کوهستانهای نسبتاً منظم است اقتصاد مردم بیشتر وابسته به طبیعت موجود است به طوریکه از جمعیت ۶۵۰۰۰ نفری شهرستان بیش از ۷۰٪ از این جمعیت وابسته به منابع طبیعی می‌باشند دامپروری و کشاورزی رونق نسبتاً مناسبی دارد.
در این شهرستان ۰۰۰/۴۶۰ راس دام وجود دارد که تمامی آنها به منابع طبیعی وابسته‌اند به لحاظ صنعتی توسعه نیافته و از نظر معدن نیز فقیر می‌باشد شهرستان زرین دشت در دسته مناطق خشک دسته‌بندی می‌شود و از نظر معدل درجه حرارت ۷/۲۲، معدن باران سالیانه ۴/۲۳۲، ایرناکی ۶۵–۴۵ روز ماکزیمم مطلق درجه حرارت ۷/۴۷ در مردادماه، مینمم درجه حرارت ۸/۳ در دیماه – پتانسیل تبخیر سالیانه ۱/۳۶۴۹ میلی‌متر می‌باشد.
وجه تسمیه[ویرایش]
وجه تسمیه این شهرستان به طور مشخص معلوم نیست، ولی در زبان پهلوی «zarin» یا «zarina» به معنای طلا یا سیم وزر است. یعنی که دشت این منطقه از طلا درست شده است. یا به طوری دشت آن حاصلخیز است.[نیازمند منبع]
تقسیمات کشوری[ویرایش]
شهرها: شهرپیر
روستاها (به ترتیب حروف الفبا):
- بن دشت
- پنج چاه
- تاج آباد
- تل ریگی
- چاه انجیر
- چاه زبر
- چاه سبز
- حاجی طاهره
- حیدر آباد
- خسویه
- خلیل‌آباد
- درهشور
- دروا
- دهنو
- زیرآب
- ساچون
- عشایر نشین گزطویله
- فرج بیگی
- گلکویه
- گلوگاه
- مزایجان
- میانده
بخش ایزد خواست
ایزد خواست، که در کتب قدیمی به رسم‌الخط «یزد خواست» نیز نگاشته‌اند که صحرای وسیع و مسطح آن چندین روستا را در دامان خود پرورانده است؛ و انسان‌های بزرگی از آن ظهور کرده‌اند. در فارسنامهٔ ابن بلخی چنین ذکر می‌شود. «یزد خواست در کتاب‌های مقدس یاقوت آن را از توابع دارابگرد شمرده‌اند و باز در جنوب آن شهر لار.»[۳]
میرزا حسن فسایی در کتاب فارسنامهٔ ناصری چنین می‌آورد: «ناحیه مزایجان مشتمل بر ۶ قریه آباد.
۱- ایزد خواست صحرایی وسیع است مغربی مزایجان به مسافت ۳ فرسخ و نشیمنگاه ایل بهارلوست.»[۴]
دره شور
از روستاهای شهرستان زرین دشت در بخش ایزدخواست می‌باشد. روستای درهشور به لحاظ فرهنگی و آداب و رسوم و خونگرمی مردمان زبانزد است. بیش از ۲۰۰۰ نفر جمعیت دارد. در فاصله ۳ کیلومتری مرکز بخش و فاصله ۱۱ کیلومتری مرکز شهرستان زرین دشت واقع شده‌است. معلمی و دیگر شغلهای اداری دیگر پیشه مردم این روستا است.
خسویه
خسویه یا کسویه دهستانی قدیمی با مردمی زحمت کش درراه حاجی‌آباد به داراب و با داشتن ۷ شهید والا مقام از روستاهای شهرستان زرین دشت محسوب می‌شود. درمرکز دهستان خسویه وجود امام زاده‌هایی به نام‌های ۱-امام زاده شاه زاده فضل‌الله از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) ۲-امام زاده محمد از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) ۳-بقعه متبرک سید شمس الدین ازنظر پیشینهٔ تاریخی که ابن بلخی در فارسنامه خود که درسال ۵۱۰ به رشتهٔ تحریر درآورده در مورد این دهستان چنین بیان می‌کند. «خسو ودراکان ومص ورستاق الرستاق. این جمله از نواحی دارابجرد است وهوای آن گرمسیری ودرختان خرما و آب روان.»[۵] درفارسنامهٔ ناصری در مورد خسویه چنین آمده است. «خسو یا خشویه نام ناحیه‌ای است جنوبی در داراب که ده بزرگ آن را نیز خسو گویند ودر ۵ فرسخی داراب قرار دارد.»[۶]
مزایجان
شهری درجنوب شرق زرین دشت و فاصله ۵۰ کیلومتری با مرکز شهرستان دارد؛ و دارای ۱۷ شهید والا مقام است. در آذر ۱۳۹۱ کوهنوردان لارستانی «با سرپرستی خانم شفیعی» غاری را درمزایجان کشف کردند. این چاه غار از نوع آهکی است که بر اثر عوامل طبیعی به وجود آمده است.
شهرستان زرین دشت با توجه به وضعیت خاص زمین‌شناسی به لحاظ منابع و سفره‌های زیر زمینی بسیار فقیر بوده و همچنین بر اثر بهره‌برداری بی‌رویه غیرمجاز علاوه بر کمیت، کیفیت این منابع را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده‌است در راستای تغذیه این سفره‌ها تعداد ۲۵ طرحهای تغذیه مصنوعی انجام که طرح تغذیه مصنوعی مزایجان با حجم آبگیری ۰۰۰/۱۰۰/۲ مترمکعب از شاخص‌ترین پروژه‌های اجرا شده‌است.
با اکتشافاتی که در برخی از مناطق شهرستان زرین دشت صورت گرفت آثاری بدست آمد که حکایت از بازگشت قدمت این منطقه به دوران سامانیان دارد، اکنون این آثار بدست آمده در موزه پارس (زندیه) شیراز نگهداری می‌شود. زبان اکثر مردم شهرستان فارسی است و تنها در چند روستای این شهرستان مردم به زبان ترکی تکلم می‌نمایند. در شهر دبیران نیز بیش از نیمی از مردم عرب زبان می‌باشند.
از آثار تاریخی این شهرستان می‌توان به: ۱- تل سفیدک، ۲- میل نقاره خانه، ۳- برکه سفید ۴- قلعه مزایجان اشاره نمود.
این شهرستان از نظر فرهنگی در قبل از انقلاب وضعیت بسیار مطلوبی داشته و یکی از وقایع مهم فرهنگی که مردم شهرستان همیشه از آن بعنوان یک افتخار یاد می‌کنند، شرکت در انجمن انصار به همراهی حضرت آیت ا... مرحوم سید عبدالحسین لاری در انقلاب مشروطیت می‌باشد.
پس از انقلاب نیز این شهرستان در زمان وقوع جنگ تحمیلی با تقدیم بیش از ۱۶۰ شهید، ۲۰ آزاده و هزاران جانباز و رزمنده وظیفه خود را در دفاع از میهن اسلامی بخوبی ادا نموده‌است.
از محورهای توسعه فرهنگی شهرستان می‌توان به تأسیس و راه‌اندازی مراکز آموزش عالی نظیر دانشگاه آزاد اسلامی، پیام نور، دانشکده فنی و ... اشاره نمود.
شهرستان زرین دشت به مرکزیت شهر حاجی‌آباد[نقشه هوایی] در جنوب شرقی استان فارس واقع گردیده و از جهات اربعه با شهرستانهای لار، جهرم، فسا و داراب هم‌مرز می‌باشد و با مرکز استان بالغ بر ۳۰۰ کیلومتر فاصله دارد. از نظر اقلیمی نیز در منطقه گرم و خشک و کم بارش قرار داشته بطوریکه میانگین بارش در این شهرستان حدود ۲۰۰ میلی‌متر در سال می‌باشد.
جمعیت شهرستان بر اساس برآورد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در سال ۸۷ , ۶۷۵۰۴ نفر بوده که از این تعداد، ۳۸۸۴۶ نفر روستا نشین می‌باشند (۵۳٪)
- درصد جمعیت فعال: ۲۳٪
- نرخ بیکاری: ۱۲٪
- نرخ باسوادی: ۸۷٪
آمار ایثارگران شهرستان[ویرایش]
- تعداد شهداء: ۱۶۰ نفر
- تعداد آزادگان: ۲۰ نفر
- تعداد جانبازان: ۲۷۰ نفر
آموزش و پرورش[ویرایش]
- دراین شهرستان ۲ مرکز آموزش عالی وجود دارد. ۱- دانشگاه آزاد اسلامی واحد زرین دشت -۲- دانشگاه پیام نور واحد زرین دشت
|
|
|
مراکز مذهبی[ویرایش]
- ۱- تعداد مساجد: ۵۲ واحد
- ۲- تعداد حسینیه ۴۴ واحد
- ۳- تعداد امامزادگان: ۵ امامزاده
وضعیت زنان شهرستان[ویرایش]
تنها حدود کمتر از ده درصد از زنان شهرستان اشتغال دارند، از نظر سواد ۶۷٪ از زنان این شهرستان باسوادند، پدیده طلاق نسبت به سالهای گذشته افزایش داشته‌است.
مراکز هنری و کتابخانه‌ها[ویرایش]
تنها یک کتابخانه عمومی دولتی در سطح شهرستان و در مرکز شهرستان وجود دارد. دراین کتابخانه ۱۴ هزار جلد کتاب وجود دارد.
عظمت کوه‌ها[ویرایش]
ارتفاعات شهرستان با جهت شمال خربی به جنوب شرقی است. از میان ارتفاعات شهرستان کوه بن دشت ۱۹۳۷ متر و کوه گچ در حد فاصل گلکویه و پنج چاه ۱۹۲۵ متر و کوه زیر آب قدیم با ۱۹۰۰ متر، و کوه دبیران با ۱۸۰۰ متر، و سیاه کوه در شمال غربی حاجی‌آباد با ۱۴۳۰ متر می‌توان نام برد.
آثار باستانی شهرستان[ویرایش]
۱- میل نقاره خانه - واقع در روستای چاه سبز ۲- دریاچه شهر پیر - واقع در دشت ایزدخواست همجوار با شهر شهرپیر ۳- قلعه مزایجان - واقع در روستای مزایجان ۴- برکه سفید مزایجان - واقع در روستای مزایجان ۵- چشمه آب گرم درمو - واقع در روستای مزایجان ۶- چشمه آب گرم پلیچو - واقع در روستای مزایجان ۷- کوه نمک مزایجان - واقع در روستای مزایجان ۸- غار شهید پگاه - واقع در روستای مزایجان ۹- آتشکده مزرو - واقع در روستای مزایجان ۱۰- تل سفیدک - واقع در شهر حاجی‌آباد ۱۱- قلعه چاه سبز - واقع در روستای چاه سبز
منابع[ویرایش]
- ↑ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران، ۲۳ اسفند ۱۳۹۵.
- ↑ پارسه، سید رزاق امیری
- ↑ فارسنامه ابن بلخی ص453
- ↑ فارسنامهٔ ناصری ص 1523
- ↑ فارسنامهٔ ابن بلخی ص 341
- ↑ فارسنامهٔ ناصری ص 1316
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
