منوچهر ستوده
| منوچهر ستوده | |
|---|---|
 |
|
| زادروز | ۲۸ تیر ۱۲۹۲ تهران |
| مرگ | ۲۰ فروردین ۱۳۹۵ (۱۰۲ سال) چالوس |
| ملیت | ایرانی |
| پیشه | ایران‌شناس، جغرافی‌دان |
| کتاب‌ها | از آستارا تا استرآباد |
| همسر(ها) | فاطمه (شکوه اقدس) شمشیرگران (۱۳۲۴–۱۳۹۵) |
| مدرک تحصیلی | دکتری در رشتهٔ ادبیات فارسی |
| دانشگاه | تهران |
| استاد | بدیع‌الزمان فروزانفر |
| دلیل سرشناسی | پژوهش دربارهٔ جغرافیای ایران، گویش‌های ایرانی از جمله زبان گیلکی |
| وبگاه رسمی | http://drsotoudeh.ir |
منوچهر ستوده (۲۸ تیر ۱۲۹۲ تهران – ۲۰ فروردین ۱۳۹۵ چالوس)[۱] ایران‌شناس، جغرافی‌دان تاریخی، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر برجستهٔ ایرانی بود.
از او حدود ۶۰ جلد کتاب و نزدیک به ۳۰۰ مقاله به‌جا مانده است.[۲] او نخستین ایرانی است که اولین فرهنگ گویشی را به چاپ رسانید.[۳]
محتویات
زندگی‌نامه[ویرایش]
منوچهر ستوده در تاریخ ۲۸ تیر ۱۲۹۲ در تهران متولد شد. پدرش خلیل نام داشت و در بازارچه سرچشمه، کوچ صدیق‌الدوله از بخش عودلاجان از محله‌های قدیم تهران زندگی می‌کردند. خانواده‌اش اصالتاً اهل مازندران بودند. پدربزرگ او آقا شیخ موسی از یاسل نور که منطقه‌ای ییلاقی و کوهستانی است با پسرعموهایش به تهران آمد. مادرش اهل تفرش بود.[۴] و غلامحسین صدیقی نوه عموی او بود.
تحصیلات و پژوهش‌ها[ویرایش]
ستوده تا چهارسالگی در محله سرچشمه زندگی کرد. در هفت سالگی به مدرسه ابتدایی آمریکایی رفت و دوره شش ساله ابتدایی را در این مدرسه گذراند.[۵]
ستوده در دوران تحصیل در دبیرستان البرز کتابدار کتابخانهٔ دبیرستان هم بود. سال ۱۳۱۳ وارد دانشسرای عالی شد و نزد استادانی چون سید محمد مشکات و علی اکبر شهابی درس خواند. نخستین مقاله خود را در ۱۳۱۵ دربارهٔ «مطالعات تاریخی و جغرافیایی- مسافرت به قلعه الموت» نوشت. زمانی که درسش تمام شد، اگرچه پدرش اعتقاد داشت که او باید کار کند اما خودش به ادامه تحصیل اصرار کرد و بنابراین به دانشسرای عالی رفت.[۶]
در سال ۱۳۱۷ درجهٔ لیسانس در رشتهٔ ادبیات فارسی را دریافت کرد. در همین دوره در ادارهٔ فرهنگ گیلان و دبیرستان شرف تهران تدریس می‌کرد. در سال ۱۳۲۴ با فاطمه (شکوه اقدس) شمشیرگران ازدواج کرد.[۷] در سال ۱۳۲۹ از رسالهٔ دکتری خود زیر نظر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر با عنوان «قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز» دفاع کرد.[۸] در سال ۱۳۳۰ بنا به دعوت انجمن فولبرایت برای سفر مطالعاتی به آمریکا رفت. در سال ۱۳۳۱ به عضویت جامعه ملی جغرافیای آمریکا درآمد؛ و در سال بعد به عضویت انجمن ایران‌شناسی به ریاست ابراهیم پورداود درآمد. در سال‌های بعد آموختن زبان پهلوی را در محضر دکتر آبراهامیان آغاز کرد.[نیازمند منبع] همچنین نخستین کتاب خود را با عنوان فرهنگ گیلکی در سلسله انتشارات انجمن ایران‌شناسی در سال ۱۳۳۲ انتشار داد.[۸] در طی سال‌های بعد چندین سفر مطالعاتی به خارج از کشور داشت و ارتقاء به درجهٔ استادیاری دانشگاه تهران و بعد دانشیاری و انتقال به دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران و عضویت در گروه تاریخ و سرانجام ارتقاء به درجهٔ استادی در سال ۱۳۵۴ از جملهٔ اتفاقات زندگی او در این سال‌ها بوده‌است. ستوده در طی همین سال‌ها تا سال ۱۳۸۱ در کنگره‌های مهم ایران‌شناسی همچون کنگرهٔ بین‌المللی تاریخ و هنر و باستان‌شناسی ایران در دانشگاه آکسفورد و کنگرهٔ بین‌المللی ابوریحان در پاکستان سخنرانی کرد. سفر به چین و آسیای میانه از دیگر فعالیت‌های سال‌های اوایل دههٔ ۱۳۶۰ استاد بود.[نیازمند منبع]
ستوده ساکن کوی نارنج (سی سرا) سلمان شهر بود.[۹] وی تابستان‌ها در روستای کوشکک لورا در جادهٔ چالوس و زمستان در خانهٔ دیگری که بسیار ساده بود در سی‌سرا (نزدیک چالوس) زندگی می‌کرد. خانه اش بسیار ساده بود و اتاقش در خانهٔ ییلاقی کوشکک جز یک زیلو و یک دست رخت خواب چیزی نداشت. او با رادیو و تلویزیون میانه‌ای نداشت.[۱۰]
تألیفات[ویرایش]
کتاب‌ها و مقالات ستوده نشانهٔ دلبستگی ژرف و عمیق او به تاریخ و دامنه و پیشینهٔ فرهنگ ایرانی است. برخی از کتاب‌های ستوده عبارت‌اند از:
- فرهنگ گیلکی، با مقدمهٔ ابراهیم پورداود
- فرهنگ کرمانی
- فرهنگ بهدینان، با مقدمهٔ ابراهیم پورداوود
- حدود العالم من المشرق الی المغرب (تصحیح)
- دیوان امیر پازواری (تصحیح)، با همکاری محمد داودی[۱۱]
- مهمان‌نامهٔ بخارا (تصحیح)
- جغرافیای اصفهان
- فرهنگ سمنانی، سرخه‌ای، لاسگردی، سنگسری، شهمیرزادی
- عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات (تصحیح)
- قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز
- تاریخ گیلان و دیلمستان
- از آستارا تا استرآباد در ده جلد، شامل آثار و بناهای تاریخی گیلان و مازندران و گلستان که هرکدام قریب به هشتصد صفحه است
- فرهنگ نائینی
- تاریخ بدخشان
- تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس
- سفرنامهٔ گیلان ناصرالدین شاه قاجار
- جغرافیای تاریخی شمیران
- اسناد خاندان خلعتبری، با مقدمهٔ مجتبی رضوانی گیل‌کلایی
بزرگداشت‌ها[ویرایش]
هشتادوسومین شب از شب‌های مجله بخارا در تالار باستانی پاریزی دانشکده ادبیات با عنوان شب منوچهر ستوده برگزار شد و هوشنگ دولت‌آبادی و عبدالرحمان عمادی دربارهٔ زندگی و آثار منوچهر ستوده سخنرانی کردند.[۱۲]
سال ۱۳۹۲ به مناسبت صد سالگی او دوستدارانش در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بزرگداشت او را برگزار کردند. تمبری هم برای قدردانی از پژوهش‌های او منتشر شده است.
به مناسبت تولد صدسالگی منوچهر ستوده برنامه‌های خاصی تدارک دیده شد، من‌جمله مراسم رکاب زنی از آستارا تا گرگان و همچنین کاشت درخت در طول این مسیر.[۸]
بیماری و مرگ[ویرایش]
منوچهر ستوده در ۵ فروردین ۱۳۹۵ بر اثر بیماری عفونت ریه در بیمارستان طالقانی چالوس بستری شد و سرانجام در ۲۰ فروردین ۱۳۹۵ در ۱۰۲ سالگی درگذشت.[۱۳][۱۴]
پیکر او روز ۲۲ فروردین ۱۳۹۵ در تازه‌آباد سلمان‌شهر به خاک سپرده شد.
پانویس[ویرایش]
- ↑ [۱]
- ↑ منوچهر ستوده، ایران‌شناس و نویسندهٔ از آستارا تا استرآباد درگذشت – بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ منوچهر ستوده، ایران‌شناسی که 'گنج' می‌جست – بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=13702:گفتگو-با-فخر-زمانه،-منوچهر-ستوده&Itemid=30&tmpl=component&print=1
- ↑ http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=8779:زندگی‌نامه-خودنوشت-منوچهر-ستوده&Itemid=9
- ↑ مهرنامه، ماهنامه فرهنگ و اندیشه، سال هفتم، خردادماه 1395
- ↑ http://www.jadidonline.com/story/01062011/frnk/manouchehr_sotoudeh_biography
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ «رکابزنی و کاشت درخت «از آستارا تا استرآباد»». خبرگزاری میراث فرهنگی، ۱۳۹۲/۱/۲۶.
- ↑ http://www.damavandkooh.com/N_دیدار-با-استاد-دکتر-منوچهر-ستوده_75.aspx
- ↑ http://www.jadidonline.com/story/07102011/frnk/manouchehr_sotoudeh_profile
- ↑ http://drsotoudeh.ir/?user=faaliyatha_detail&detailid=21
- ↑ «شب منوچهر ستوده». وبگاه انسان‌شناسی و فرهنگ، 1 خرداد 1390.
- ↑ http://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-6/359731-منوچهر-ستوده-درگذشت
- ↑ http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/21/1043067
منابع[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به منوچهر ستوده در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- آیین بزرگداشت منوچهر ستوده
- «وب سایت رسمی». دکتر منوچهر ستوده. ۲۰۱۳–۰۷–۱۹. بازبینی‌شده در ۲۰۱۵–۱۰–۰۴.
- «خون است دلم برای ایران». تلوبیون. ۲۰۱۵–۰۹–۱۲. بازبینی‌شده در ۲۰۱۵–۱۰–۰۴فیلم مستندی در خصوص منوچهر ستوده
- ستوده، منوچهر در راسخون
- «دیگه هیچ آرزویی ندارم!». مازندنومه، ۲۷ تیر ۱۳۹۲.
|
- پژوهشگران ادبیات اهل ایران
- استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
- افراد صدساله اهل ایران
- اهالی تهران
- اهالی چالوس
- ایرانشناسان
- برگزیدگان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
- برگزیدگان همایش چهره‌های ماندگار در جغرافیا
- پژوهشگران اهل ایران
- تاریخنگاران اهل مازندران
- جغرافیدانان اهل ایران
- خاندان صدیقی
- دانشآموختگان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
- دانشآموختگان دبیرستان البرز
- دانشآموختگان دبیرستان شرف
- درگذشتگان ۱۳۹۵
- درگذشتگان ۲۰۱۶ (میلادی)
- زادگان ۱۲۹۲
- زادگان ۱۹۱۳ (میلادی)
- فرهنگنویسان اهل ایران
- نویسندگان اهل ایران
- نویسندگان دانشنامه ایرانیکا
- استادان دانشگاه اهل ایران
- استادان دانشگاه تهران
