جماعت ارمنیان پراکنده
جماعت ارمنیان پراکنده یا دیاسپورای ارمنی (و یا به ارمنی اسپیورکاهایوتیون սփյուռքահայություն و به انگلیسی Spiurkahayutiun) جوامع ارمنیِ ساکن در خارج از ارمنستان و قره‌باغ (آرتساخ) را به‌وجود آورده‌است.
جمعیت ارمنی ساکن در سراسر جهان حدود ۱۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود، اما تنها حدود ۳٬۳۰۰٬۰۰۰ نفر آنها در ارمنستان و حدود ۱۴۰٬۰۰۰ نفرشان نیز در قره‌باغ و حدود ۱۲۰٬۰۰۰ نفرشان هم در جاواختی ساکنند.
جمعیت دیاسپورای ارمنی (با بیشترین میزان جمعیتش در روسیه، ایالات متحده، فرانسه، آرژانتین، اوکراین، لبنان، سوریه، ایران و گرجستان) حدود هشت میلیون نفر تخمین زده می‌شود. تنها یک پنجم ارامنه در جمهور سابق ارمنستان شوروی ساکنند و قبل از جنگ جهانی اول و تا ۱۹۲۰ ارمنستان، قسمت شرقی ترکیه، جنوب گرجستان، قره‌باغ و نخجوان را هم در بر می‌گرفت .[۱]
محتویات
تاریخ[ویرایش]
در قرن چهارم قبل از میلاد، جامعه ارمنی خارج از ارمنستان بزرگ‌تر به این دلایل وجود داشت:
تحصیل در مراکز فرهنگی بیزانس، جنگ محتمل الوقوع برای دفاع از سرحدات شرقی امپراطوری عثمانی و همچنین دفاع از مرزهای شرقی و شمالی امپراطوری بیزانس.
به منظور جبران کاهش جمعیت بیزانس، ارامنه در آن مناطق اسکان داده شدند. تا قرن یازدهم، مقامات بیزانسی اغلب واحدهای نظامی بزرگ خود را هم از سرزمین سنتی ارمنستان و هم از جوامع تازه اسکان یافته تامین می‌نمودند. علی‌رغم فاصله جدایی آنها از ارمنستان و علی‌رغم اینکه آنها پیروی خود را از شاخه کلیسای حواری ارمنی قطع نمودند ولی روابط و پیوندهای خود با خانواده هایشان در ارمنستان را حفظ نمودند. چنانکه کیلیکیه در طی قرون هفتم و هشتم از ساکنین ارمنی پر شد و آنها در مواجهه با عربها و بیزانس به اجبار یا به اختیار در آنجا ساکن شدند. در طی قرن یازدهم ارمنستان سلسله باگراتونی[۲] به دست بیزانس سقوط کرده و ترکان سلجوقی به آناطولی هجوم آوردند.
در چنین محیط پر هرج و مرجی مهاجرتهای بیشتری از ارمنستان به سمت کیلیکیه صورت گرفت که سرانجام منجر به تشکیل شاهزاده نشین ارمنی در منطقه و تاسیس پادشاهی ارمنی کیلیکیه شد. بعد از سقوط پادشاهی ممالیک و از دست دادن دولت ارمنی در ۱۳۷۵م حدود ۱۵۰۰۰۰ ارمنی این منطقه را ترک نموده و جوامع جدید از آنها در قبرس، بالکان و ایتالیا ساکن شدند. گر چه یک دیاسپورای ارمنی در طی عهد باستان و قرون میانه بوجود آمد ولی تعداد آنان پس از مهاجرتها از عثمانی، روسیه و قفقاز رشد نمود.
دیاسپورای ارمنی به نحو چشمگیری در طی و بعد از جنگ جهانی اول به خاطر نسل‌کشی صورت گرفته از سوی امپراطوری عثمانی رشد کرد. گر چه بسیاری از ارامنه در طی این قتل‌عام کشته شدند ولی برخی از آنها موفق به فرار شده و در شهرهای گوناگون اروپا ساکن شدند نظیر شهرهای مسکو و سوچی در روسیه، اودسا و کیف و کریمه در اوکراین، تفلیس و باتومی در گرجستان، بوداپست در مجارستان، و ورشو و لودز لهستان
تعدادی هم به بالکان مهاجرت نمودند نظیر بلگراد در صربستان , بخارست در رومانی , پلوودیو و صوفیه در بلغارستان و زاگرب در کرواسی و آتن در یونان و شهرهای از خاورمیانه نظیر قاهره در مصر، حلب در سوریه و بیروت در لبنان.
ناسازگاریهای سیاسی و اجتماعی[ویرایش]
در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ اتحاد شوروی سعی در توسعه نفوذ خود در سراسر جهان و بویژه خاورمیانه را داشت. حزب سوسیال دموکراتیک هنچاکیان از لحاظ عقیدتی به کمونیسم نزدیک بود و از اتحاد شوروی در بسط نفوذش در خاورمیانه حمایت نمود پارتیزانهای اگبو نیز به طور فرضی از لحاظ سیاسی خنثی بودند، نیز چون ارمنستان بخشی از اتحاد شوروی بود از آن حمایت می‌نمود. داشناکسیون علی‌رغم زمینه سوسیالیستی یک حزب ملی‌گرا و معترض بود زیرا عقیده ارمنستان مستقل، آزاد و متحد را گسترش می‌داد. چنانکه داشناکسیون سعی در حفظ پرچم، نشان ملی و سرود ملی ارمنستان مستقل بین سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۲ را حفظ و تبلیغ می‌نمود. مواضع دیگران به حمایت از ارمنستان شوروی نزدیک بود به عقیده آنان تنها جائی است که ارامنه در آنجا می‌توانند به راحتی به عنوان ارمنی زندگی کنند.
بین رهبران کلیسای حواری ارمنی نیز تعارض وجود داشت. ارامنه دارای دو حوزه جاثلیقی بودند که یکی از آنها در اچمیادزین ارمنستان بود و از سوی مقامات شوروی و در دیاسپورای ارمنی از سوی هنچاکها، رامگاوارها و کمونیستهای ارمنی مورد حمایت قرار می‌گرفت، در حالی که جاثلیق نشین دیگر در آنتیلیاس لبنان بود و از سوی داشناکها حمایت می‌شد زیرا گمان می‌کردند که جاثلیق نشین اچمیادزین، ابزاری برای ترویج کمونیسم بود. در اوج گیری این تعارض در سال ۱۹۵۰ برخورد مسلحانه و همچنین اقدام به قتل و هتک حرمتها میان نیروهای این دو رخ داد.
این کشمکشها در ۱۹۶۵ و کلیه تعارضات عمده پایان یافته و احزاب در طی اعلامیه‌ای در طرح اقدام به برگزاری پنجاهمین سالگرد نسل‌کشی ارامنه با هم متحد شدند. آنها همچنین به الغاء جنبه‌های تند و زننده بین خود بویژه عمدتاً در رسانه‌های سیاسی و نظامی آن زمان توافق نمودند. در سال ۱۹۷۵ حتی روابط بین ارامنه نزدیک تر شد چنانکه در طی جنگ داخلی لبنان در جهت پیمان بی طرفی مثبت، ناگزیر به وفادار ماندن به هم شدند تا بر نیروهای مخالف غلبه یافته و حتی الامکان ارامنه را به دور از تعارضات بین لبنانیها نگاه دارند.
ارامنه خاورمیانه[ویرایش]
بعد از مهاجرت ارامنه از شرق آناطولی به سوریه، ارامنه دیاسپورا در اردوگاههای پناهندگان در لبنان، سوریه، مصر و سایر نقاط خاور میانه (عراق و اردن و فلسطین) سکونت گزیدند. برخی به یونان ونقاط دورتر مهاجرت کردند ولی چنانکه وضعیت مالی پناهندگان ارمنی نشان داد این اردوگاهها مبدل به شهرستانها و این شهرستانها به شهرها تبدیل شدند.
این امر دلیل اسکان ارامنه در مناطقی از لبنان نظیر برج حمود و عنجر شد. در آن زمان ارامنه خود را از طریق ساختن کلیساها، مدارس، مراکز اجتماعی، انجمنهای فرهنگی، هنرها، کلوب‌های ورزشی و غیره سازمان دهی نمودند. احزاب گوناگون سیاسی و اتحادیه‌های نیکو کاری نظیر فدراسیون انقلابی ارمنی حزب سوسیال دموکرات هنچاکیان، حزب لیبرال دموکرات رامگاوار و اتحادیه کل نیکوکاران ارمنی که هر جا که جمعیت قابل ملاحظه‌ای از ارامنه دیده می‌شد در آن جا تاسیس می‌شدند.
متعاقب توسعهٔ پان عربیسم در مصر و سوریه و جنگ داخلی لبنان دهها هزار تن از ارامنه از خاورمیانه به اروپا، آمریکا، کانادا و استرالیا مهاجرت نمودند.
جامعهٔ ارمنی در عراق بعد از تهاجم آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ به‌تدریج کوچک‌تر شد و تعداد پراکنده‌ای از ارامنه هم در شرق آسیا سکونت دارند.
ارامنه حضور مهمی را در محله ارمنی نشین بیت المقدس دارند و فلسطین دارای یک جامعه کوچک ارمنی است.
قبرس دارای یک جامعه کوچک اما فعال ارمنی است بویژه در قسمت جنوبی جزیره که اکثریت جمعیت را یونانیان قبرس و مسیحیان ارتدکس تشکیل می‌دهند و برای جامعه ارمنی در مجلس قبرس کرسی نمایندگی در نظر گرفته شده است.
منطقه خلیج فارس دارای جوامع کوچک ارمنی است که از سایر کشورهای عرب برای کار و تجارت به این کشورها آمده‌اند. کشورهایی نیز دارای تعدادی ارمنی هستند نظیر کویت، امارات متحده عربی، قطر، بحرین و عربستان سعودی.
ارامنه در اروپا و آمریکا[ویرایش]
ارامنه از زمان قرن چهاردهم در اروپای شرقی دارای حضوری مهم و تاریخی بوده‌اند. از مرکز اولیه در سرزمینهای سابق مشترک‌المنافع لهستان–لیتوانی شروع شده و مهاجرتهایی از امپراطوری روسیه و اتحاد شوروی سابق به آن پیوست. جامعه ارمنی جزء لاینفکی از کشورهایی چون لهستان، روسیه، اوکراین، جمهوری چک و لیتوانی می‌باشد.
صدها هزار نفر از ارامنه نیز در غرب اروپا نظیر فرانسه، آلمان، ایتالیا، انگلیس و هلند و از اوائل سال ۱۹۸۰ در آمیکای شمالی و جنوبی ساکنند.
جوامع ارمنی در ایالات متحده و کانادا به نحو چشمگیری جوانتر هستند. این دو کشور، اوج مهاجرتها از خاورمیانه بر اثر عواملی چون پان عربیسم در مصر و جنگ داخلی لبنان را به خود گرفتند. کشورهای آمریکای شمالی، شاهد میزان قابل توجهی از مهاجرتها در بعد از سقوط اتحاد شوروی و در نتیجه اوضاع اقتصادی در ارمنستان بودند.
در آمریکای لاتین در کل منطقه، جوامع فعال ارمنی به چشم می‌خورد. آرژانتین و برزیل و به میزان کمتری اروگوئه جوامع وسیعی از ارامنه را در بر می‌گیرند و گفته می‌شود که حدود ۱۰۰۰۰ ارمنی هم در مکزیک ساکنند.
ارامنه در زمان شوروی[ویرایش]
جوامع مهمی از ارامنه همچنین درشرق دور روسیه و نیز آسیای مرکزی وجود دارد. برخی از این گروهها از سوی مقامات تزاری و مقامات شوروی به سکونت در این مکانها تشویق شده‌اند. برخی هم در زمان شوروی به اجبار و بر اساس سیاست‌های تبعید استالینی به این مناطق آورده شده‌اند.
ارامنه در آسیا و شرق دور[ویرایش]
جوامع ارمنی را در قاره آسیا نیز می‌توان یافت. برخی از این جوامع دارای تاریخ بسیار طولانی هستند که به قرنها پیش باز می‌گردد.
جوامع ارمنی در شرق آسیا در کشورهای هندوستان و پاکستان و در شرق دور در مالزی، سنگاپور، تایلند، برمه (میانمار) و هنگ کنگ ساکنند. تشکیل جوامع ارمنی حتی تا چین و ژاپن و فیلیپین پیش رفت اما فرهنگ ارمنی در این کشورها دیده نمی‌شود.
ارامنه در آفریقا[ویرایش]
در قاره آفریقا ارامنه حضور بسیار قابل توجهی را در کشورهای سودان و اتیوپی حفظ نموده و چندین قرن در این دو کشور زندگی کرده‌اند. آنها همچنین در آفریقای جنوبی ساکنند.
ارامنه در اقیانوسیه[ویرایش]
جمعیت زیادی از ارامنه که بین ۴۵۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود در استرالیا ساکنند که عمدتاً شامل ارامنه مهاجر از خاورمیانه و ارمنستان می‌باشند. جمعیت کوچک‌تری از ارامنه هم در نیوزلند ساکنند.
جستارهای وابسته[ویرایش]
- ارمنی‌های ایران
- ارمنی‌های سوریه
- ارمنی‌ها در امپراتوری عثمانی
- ارمنی‌های گرجستان
- ارمنی‌های ترکیه
- ارمنی‌های جمهوری آذربایجان
- ارمنی‌های اورشلیم
- ارمنی‌های آمریکا
- ارمنی‌های روسیه
منابع[ویرایش]
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_diaspora
- ↑ Bagratid Armenia
- [۱]
- بزرگ ترین دیاسپورای ارمنی جهان[۲]
- مقاله‌ای ارزشمند دربارهٔ ساختارهای تشکیلات دیاسپورای ارمنی[۳]
- دیاسپورای ارمنی؛ دیدگاه‌ها و ظرفیت‌های تأثیر[۴]
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
