آران و بیدگل
| آران و بیدگل | |
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| استان | اصفهان |
| شهرستان | آران و بیدگل |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) قدیمی | آرووگل، آریان و ویگل، بی‌بی‌گل |
| سال شهرشدن | ۱۳۵۰ |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۰۰۰۰۰ (۱۳۹۱) |
| روزهای یخبندان سالانه | دی و بهمن ماه سرمای خشک |
| اطلاعات شهری | |
| نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی | سید جواد ساداتی نژاد کمیسیون آموزش مجلس |
| شهردار | حسن ستاری |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۳۱ |
| شناسهٔ ملی خودرو | ۴۳ س |
| به شهر آزادگان و شهر نمونه قرآنی کشور خوش آمدید | |
 آران و بیدگل
|
|
آران و بیدگل شهری است در استان اصفهان که مرکز شهرستان آران و بیدگل می‌باشد. این شهر از دو بخش مجزا و همجوار آران و بیدگل با فاصله کوچه‌ای تنگ تشکیل شده بود که در اسفند ۱۳۴۴ دیوارها فرو ریخت و هر دو بخش یکی شدند و شهر آران و بیدگل بوجود آمد.[۱]
محتویات
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
در مردادماه سال ۱۳۷۵ بر اساس مصوبه هیئت وزیران، بخش آران و بیدگل از شهرستان کاشان جدا و به عنوان شهرستان آران و بیدگل شامل دو بخش مرکزی و کویرات در تقسیمات کشوری شناخته شد.
از طریق دو جاده اصلی به کاشان و شبکه راه‌های اصلی کشور مرتبط می‌شود. آب و هوای این منطقه گرم و خشک با تابستانهای گرم و سوزان و زمستانهای سرد و خشک بوده و حداکثر دمای هوا در تابستان به ۴۸ درجه سانتیگراد و حداقل برودت هوا در زمستان به ۷- درجه سانتیگراد می‌رسد. به لحاظ کویری بودن منطقه، ۱۹۰۰ کیلومتر مربع (۳۱ درصد مساحت شهرستان) در تپه‌های شنی قرار گرفته که در اصطلاح محلی به آن بند ریگ می‌گویند. در اعماق و سطح زمینهای نواحی شمال شهرستان معادن غنی و فراوانی وجود دارد که مهم‌ترین آنها حوزه‌های وسیع نفت و دریاچه نمک با وسعت ۲۰۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد.
پس از ویرانی شهر باستانی تپه سیلک کاشان دراثر حوادث گوناگون، آبادیهای کوچک و بزرگی به صورت قلعه و حصار پدید آمد و منطقه وسیعی به نام چهل حصاران کاشان شهرت یافت، سپس هر یک از قلعه‌ها به مناسبتی نامگذاری شد.
از کوه‌های شهرستان آران و بیدگل می‌توان به کوه یخ‌آب و بند ریگ اشاره کرد.
تاریخچه و سبب نامگذاری[ویرایش]
قدیمی‌ترین اثر مکتوبی که به آران اشاره دارد، کتاب الاعلاق النّفیسه نوشته ابن رسته است که در سال ۲۹۰ قمری به زبان عربی نگاشته شده و در سالهای اخیر توسط دفتر انتشارات امیرکبیر ترجمه و چاپ شده است. در صفحه ۱۸۱ این اثر از آران به عنوان یکی از آبادیهایی که در دوران انوشیروان دارای قصرهایی بوده است، یاد می‌کند.[۲]
-
- در نوشته‌ها قریه آران، دیده می‌شود. این منطقه را سابق بر این بدان جهت قریه می‌گفتند یا می‌نوشتند چون که دارای باغهای مشجر، خانه‌های بزرگ، قلعه و کاریزهای متعدد بوده است...
مردمان این شهر از قوم کاس یا کاسپین هستند که از ناحیه قفقاز در غرب دریای خزر به داخل ایران مرکزی کوچ کرده‌اند. آران یا آلان یعنی کاشانه و لانه نیز هست. نام کاشان و قزوین نیز از نام این قوم کاسپین‌ها گرفته شده است. گروهی از این قوم با همین تن صدا در ونیز و در محله آرانز زندگی می‌کنند.
آنچه دربارهٔ پیشینه آران و بیدگل می‌توان گفت این است که پس از ویرانی شهر باستانی سیلک در اثر حوادث و تحولات گوناگون، در اطراف آن آبادیهای کوچک و بزرگی به صورت قلعه و حصار پدید آمد. این منطقه به نام چهل حصاران شهرت یافت. پس هر یک از این قلعه‌ها به مناسبتی نامگذاری شد. اسامی آران، آرو، آر، و بیدگل، ویگل، گل‌آرا، نامهای رسمی و محلی این منطقه است. دربارهٔ سبب این نامگذاری نظریات متعددی ابراز شده که به برخی از آنها اشاره می‌شود.
واژه آران به معنای جایگاه مقدس و مکان گرمسیر است و اصل این واژه از «آرین» (نام دیگر قوم آریا یا ایریا) بوده است. استاد نظام وفا در مجموعه آثار خود دربارهٔ آران می‌گوید:[۳]
| شنیدم که آران از آن نام جست | که بد مرکز آریا نخست | |
| وزان نام بردار آرانی است | که خود ز اولین قوم ایرانی است |
واژه بیدگل نیز تغییریافته ویگل، شهر باستانی در کنار شهر قدیمی هراسکان (شهر بزرگ باستانی) می‌باشد.
سلیمان صباحی بیدگلی از شاعران نامی و از نامیان دوران موسوم به نهضت بازگشت ادبی در وصف شهر خود یعنی بیدگل چنین می‌سراید:
| وطن به بیدگل، اما کسی ندیده صباحی | به دست دسته گل، یا به فرق سایه بیدم |
دربارهٔ نام گذاری آران چنین آمده‌است که:[نیازمند منبع]
-
- ... و آران بن قاسان اکبر بوده است که پدر او قاسان اکبر باشد. بنابر قولی بانی اصل بلد کاشان بوده است و آران مذکور آن قریه را بنا کرد و به اسم خود موسوم ساخت و گویا همان قنات مزرعه آران دشت را هم آران بن قاسان جاری نموده باشد و به اسم خود مسمی کرده باشد یعنی دشت آران.
احتمالاً این مردم از نظامیان و لشکریانی بنام آران بد بوده اندکه شاید نام آران و بیدگل از این اسم باشد و گرنه گلی در این ناحیه چندان نمی‌روید که وجه تسمیه گل داشته باشد مگر آن لشکر گم شده در کویر لشکر آران بد گل (نام آن سپهبد) باشد.
در منابع کهن نام این شهرستان چه به صورت ترکیب فعلی و چه جدا نیامده است.
زبان و لهجه[ویرایش]
زبان اهالی آران و بیدگل، فارسی رایج به همراه لهجه‌های متفاوت است. زبان محلی این منطقه که در اصطلاح به آن زبان باستانی آران بیدگل می‌گویند از زبانهای پهلوی قدیم است که تا این زمان در سرتاسر شهرها و بخشهای حاشیه کویر (نطنز، بادرود، زواره و ...) با اندک تفاوت در لهجه رایج است و با زبانهای دیگر ایرانی لری، کردی و مازندرانی وجوه مشابهی دارد. به طور کلی گویشهای پهنه کاشان، خواه روستاهای درون کوهساران و خواه آبادیهای گسترده در کویر و دشت آن، هم از لحاظ واژگان و هم از لحاظ دستوری و آوایی اهمیت خاصی دارد.
در سالهای اخیر تحقیقات پراکنده‌ای دربارهٔ گویش آران و بیدگل صورت گرفته که مفصل‌ترین آن در زمینه دستور زبان و فرهنگ واژگان محلی، کتاب «زبان کویر» نوشته حسین علیجانزاده است. در ضمن لهجه آرانی در این شهرستان در بین آرانیها و لهجه بیدگلی در بین بیدگلی‌ها رایج می‌باشد از نکات قابل توجه اینکه نوع محلات نیز دارای تفاوتی در نوع لهجه هستند که صرفاً بومیان آن متوجه می‌شوند.
مشاهیر آران و بیدگل[ویرایش]
از مشاهیر این شهرستان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آیت‌الله افتخارالاسلام آرانی (مجتهد و عالم شیعی)
- مولانا حاج سلیمان صباحی بیدگلی (شاعر)
- نظام وفا (شاعر)
- امیرحسین رضوانی بیدگلی (پروفسور و استاد دانشگاه در آمریکا)
- علی رضوانی بیدگلی (مدرس و محقق حوزه مدیریت)
- جهانشاه صالح (پزشک)
- الله‌یار صالح (وزیر بهداشت)
- علی پاشا صالح (نویسنده و حقوقدان)
- دکتر غلامرضا اسلامی بیدگلی (استاد دانشگاه تهران)
- دکتر حسین عظیمی آرانی (دانش‌آموخته دکتری اقتصاد از دانشگاه آکسفورد و اقتصاددان)
- آقامیرزا احمد عاملی آرانی
- ادیب بیضایی آرانی
- پرتو بیضایی آرانی
- ذکایی بیضایی آرانی
- موبد بیدگلی
- آیت الله ملامعزالدین بیدگلی
- آیت‌الله ملاغلامرضا آرانی
- میرزا صدر الدین آرانی
- آیت الله محققق بیدگلی
- فرج‌اله صدیقیان متخلص به واصف بیدگلی
- ملامحمدرضا وصاف بیدگلی
- آیت‌الله علی تشکری آرانی
- شهاب تشکری آرانی
- عباس علیجانزاده آرانی
مراکز دیدنی و جاذبه‌های گردشگری[ویرایش]
زیارتگاه‌ها و مساجد[ویرایش]
- امامزاده محمد هلال بن علی، واقع در کوی محمد هلال
- امامزاده قاسم بن علی نقی، واقع در کوی قاسم‌آباد بیدگل
- امامزاده هادی، واقع در خیابان امامزاده هادی
- قبرستان و بقعه امامزاده حسین، واقع در محله درب ریگ. مقبره سلیمان صباحی بیدگلی شاعر دوره زندیه در این قبرستان واقع است.
- امامزاده هاشم، واقع در محله درب ریگ
- امامزاده یحیی، واقع در محله درب مختص آباد
- مسجد نقشینه، واقع در محله درب مختص آباد
اماکن قدیمی[ویرایش]
- مجموعه تاریخی قاضی مشتمل بر: مسجد جامع، حسینیه، مهدیه، آرامگاه پنج امامزاده از فرزندان محمد بن علی (باقر) (پنجمین پیشوای شیعیان)، آب انبار، بازارچه شرقی، بازارچه غربی، مسجد ملا علی آرانی، خانه خاندان عاملی آرانی
- منطقه باستانی ویگل، شامل دو قلعه شرقی (متعلق به پارتها) و قلعه غربی (مربوط به دوره ساسانیان)، مسجد نقشینه بیدگل،
حمام‌ها[ویرایش]
- حمام شرف (حاج عبدالصمد) بیدگل
- حمام بازار (توی ده) بیدگل
- حمام رئیسه (ویرانه) بیدگل
- حمام عنایتی (وشاد) اران
- حمام فخارخانه بیدگل
- حمام حاج محمد (درب ریگ) بیدگل، دارای قدمت صفوی-قاجاری[۴]
آب انبارها[ویرایش]
- آب انبار محله سر کوچه یخچال
- آب انبار محله قاضی
- آب انبار میدان بزرگ
- آب انبار محله دربند
- آب انبار محله چهارسوق
- آب انبار محله سرگنگه
- آب انبار محله دهنو
- آب انبار محله آب پخش
- آب انبار محله سر کوچه دراز
- آب انبار محله بازار
- آب انبار محله پالکینه
- آب انبار محله وشاد (زیرده)
- آب انبار محله حاج امین
- آب انبار امامزاده محمد هلال
- آب انبار حاج میرزا معصوم طباطبایی بیدگلی (آقا شهاب)
- آب انبار محله درب ریگ
- آب انبار محله سلمقان
- آب انبار محله توی ده
- آب انبار محله دروازه
- آب انبار محله فخارخانه
- آب انبار محله حاج عبدالصمد
- آب انبار محله مختص آباد
- آب انبار محله باغ علوی
- آب انبار مسجد جمعه
جاذبه‌های طبیعی[ویرایش]
- کاروانسرای تاریخی مرنجاب
- دریاچه نمک
- شهر زیرزمینی نوش آباد (اویی)
- قلعه کهن دژ
- دشت کویر و بند ریگ
- چاله‌های سمبک
آثار ملی[ویرایش]
فهرست اماکن و ابنیه تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی در حوزه آران و بیدگل
محله‌ها[ویرایش]
محله‌های آران[ویرایش]
- آب بخش
- سر کوچه یخچال
- بازار
- در مسجد قاضی
- سر محله
- سر کوچه دراز
- میدان حاج امین
- دهنو
- چهار سوق
- جنگ لته
- میدان بزرگ
- زیرده
- وشاد
- حجتیه
- مسلم آباد
- دربند
- جمال آباد
- عباس‌آباد
- احمدآباد
- سبزه میدان
- قاسم‌آباد (مدخل شهر)
محله‌های بیدگل[ویرایش]
- مختص آباد
- باغ علوی
- تو ده (بازار)
- فخارخانه
- دروازه
- یزلان
- دربریگ
- سلمقان
- میدان علی‌اکبر
- خانقاه
- ویرانه
- درب مختص آباد
- قاسم‌آباد
- شهرک رسالت
- قائمیه
- دولاب
آیین‌ها[ویرایش]
آیین هوربابی[ویرایش]
که به آن هور بابا یا هوم بابا هم گفته می‌شود.
در این آیین که در ماه رمضان (معمولا در شب پانزدهم این ماه که شب تولد حسن بن علی است) انجام می‌شود، گروهی از کودکان و نوجوانان با قرار قبلی بین خودشان، بعد از افطار در مکانی مشخص جمع شده و پس از رای‌گیری، یک نفر صندوق‌دار و یک نفر میان‌دار انتخاب کرده و پس از فرستادن سه صلوات بلند که معنای خبری دارد، در کوچه پس کوچه‌های شهر به گردش درآمده و نیازهای خود را به سایرین بازگو می‌کنند. میان‌دار حکم تک‌خوان گروه را دارد و صندوق‌دار اجناس هدیه داده شده را، که بیشتر پول و خوراکی است، جمع می‌کند.
دسته بچه‌ها در پاسخ به هر بیتی که تک‌خوان می‌خواند، پاسخ می‌دهند: «هور بابا، هور بابا». پس از خواندن این اشعار میان‌دار دعا می‌کند و با آمین گفتن همه، گروه دوباره راه افتاده و به کوچه دیگر می‌رود.
به عقیده مردم آران و بیدگل این مراسم در حقیقت نوعی تشویق نابالغان برای شرکت در آیین روزه‌داری و برگرفته از رفتار حسن بن علی و حسین بن علی است که در شب‌های ماه رمضان، به منزل جدشان (پیامبر اکرم) رفته و سوره شمس را با صدا و آهنگی خوش می‌خواندند و بعد از خواندن این سوره، جد و پدرشان و تمامی مسلمانان را دعا می‌کردند، آنگاه پیامبر اکرم و علی بن ابیطالب برای خوشحالی و تشویق آنها مقداری خوراکی به آنها می‌دادند.[۵][۶][۷]
منابع[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ آران و بیدگل موجود است. |
- سلمانی آرانی، حبیب‌الله. نگاهی به آران و بیدگل. انجمن اهل قلم آران و بیدگل، ۱۳۷۷. شابک ۹۶۴-۳۳۰-۱۸۳-۴.
- تشکری، علی. تاریخجه علم و ادب در آران و بیدگل. انجمن اهل قلم آران و بیدگل، ۱۳۷۴. صفحهٔ ۵
- نیک‌اندیش، نسرین. جغرافیای شهرستان آران و بیدگل. مرسل، ۱۳۸۸. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۷۲-۱۰۲-۶. صفحهٔ ۵۵
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای آران و بیدگل دارد. |
پانویس[ویرایش]
- ↑ علیجانزاده، حسین. زبان کویر (کتاب اول). حسین علیجانزاده، ۱۳۷۲. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۴۴۰-۶۱-۳. صفحه ١٠
- ↑ آرانی، ملاغلامرضا. رساله هلالیه در شرح حال امامزاده محمد هلال بن علی (ع). چاپ اول. کاشان: انجمن اهل قلم آران و بیدگل، به اهتمام حبیب‌الله سلمانی آرانی، ۱۳۷۹. شابک ۹۶۴-۳۳۰-۲۰۹-۱.، صفحهٔ ۹
- ↑ مسعودی، عبداله. مجموعه آثار استاد نظام وفا. کاشان: خاطرات قلم، ۱۳۸۲. شابک ۹۶۴-۹۳۸۱۴-۴-۹.، جلد ۲، صفحهٔ ۶۶
- ↑ کتاب جغرافیای قصبه بیدگل (چراغان)، وصاف بیدگلی، ۱۳۱۰ ق. صفحهٔ ۲۱
- ↑ از هلال رأفت تا هور بابا هور بابا در آران و بیدگل، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)
- ↑ سنت‌های شهرستان آران و بیدگل در رمضان، شبکه اطلاع‌رسانی دانا
- ↑ آئین سنتی مذهبی هور بابایی در آران و بیدگل در ماه رمضان، خبرگزاری فارس
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
