ایران ایر

ایران ایر
هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران

یاتا ایکائو شناسه IR IRA IRAN AIR
تأسیس	۱۹۴۴ با نام شرکت ایرانیَن ایرویز
آغاز فعالیت	۱۹۶۱ با نام ایران ایر
قطب	فرودگاه بین‌المللی مهرآباد (داخلی) فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (بین‌المللی)
شهرهای کانونی	فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد مشهد فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب شیراز فرودگاه بین‌المللی شهید بهشتی اصفهان فرودگاه بین‌المللی شهید مدنی تبریز
برنامهٔ پرواز	همسفر وفادار
شرکت‌های تابعه	ایران ایر کارگو
شمار ناوگان	۲۶ فروند
مقصدها	۵۸ مقصد
شعار شرکت	رسالت هما، ایمنی شما
شرکت مادر	وزارت راه و شهرسازی (۶۰٪)
دفتر مرکزی	فرودگاه بین‌المللی مهرآباد، تهران، ایران
افراد کلیدی	فرهاد پرورش، رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل اجرایی
درآمد	۱۱px ۳۲۹٫۷۴ میلیون دلار آمریکا (۲۰۱۳)
کارکنان	۱۰٬۶۹۶ تن (۲۰۱۳)
وب‌گاه	www.iranair.com

ایران ایر یا هُما (با نام رسمی هواپیمایی مسافربری جمهوری اسلامی ایران) شرکت هواپیمایی حامل پرچم کشور ایران و قدیمی‌ترین شرکت هواپیمایی در خاورمیانه است که به ۵۸ مقصد پرواز انجام می‌دهد. ایران ایر کارگو زیرمجموعهٔ این شرکت است که پروازهای باری به ۲۰ مقصد برنامه‌ریزی‌شده و ۵ مقصد چارتر را انجام می‌دهد. دفتر مرکزی ایران ایر در فرودگاه مهرآباد تهران قرار دارد و قطب این شرکت هواپیمایی برای پروازهای بین‌المللی، فرودگاه بین‌المللی امام خمینی و برای پروازهای داخلی، فرودگاه بین‌المللی مهرآباد است.

ایران ایر سالیانه حدود ۶ میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند.

تاریخچه

تأسیس

یک فروند داگلاس دی‌سی-۳ باربری ایرانین ایرویز در سال ۱۹۵۴

گروهی از بازرگانان ایرانی در سال ۱۳۲۱، نخستین شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران را با نام ایرانیان ایرویز تأسیس نمودند. این شرکت به جابجایی مسافر و بار در مسیرهای داخلی و منطقه‌ای می‌پرداخت و علاوه بر آن یک پرواز هفتگی باری نیز به اروپا انجام می‌داد. ناوگان آن از تعدادی هواپیمای داگلاس دی سی ۳ تشکیل شده بود. بعدها تعدادی هواپیمای داگلاس دی‌سی-۴ و پس از آن هواپیماهای ویکرز ویسکونت نیز به ناوگان ایرانین ایرویز اضافه شد.

در سال ۱۳۳۳، یک شرکت هواپیمایی خصوصی دیگر به نام پارس یا پرشین ایرسرویس در تهران تشکیل شد. هواپیمایی پارس ابتدا به صورت باربری و با استفاده از هواپیماهای آورو یورک کار خود را آغاز نمود و پروازهایی را از تهران به بیروت، بریندیسی و بازل از طریق آبادان انجام می‌داد. پس از آن این شرکت با خرید هواپیمای داگلاس دی سی -۷ سی از شرکت بلژیکی سابنا توانست مسیرهایی را از دو شهر آبادان و تهران به مقاصد پاریس، لندن، بروکسل و ژنو پروازهایی را به صورت مرتب انجام دهد.

در روز ۵ اسفند سال ۱۳۴۰، دو شرکت ایرانیان ایرویز و پرشین ایرسرویس در یکدیگر ادغام شده و شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما)، با نام بین‌المللی ایران ایر (IRAN AIR) تأسیس گشت. این شرکت ملی اعلام شد و تمام امکانات و پرسنل دو شرکت مذکور را در اختیار گرفت. در همان زمان نشان هما برای این شرکت تازه تأسیس طراحی گشت.

هما پروازهای خود را با بهره‌گیری از هواپیماهای داگلاس دی سی ۳، داگلاس دی‌سی-۶، ویکرز ویسکونت و آورویورک آغاز نمود و در سال ۱۳۴۲ به عضویت کامل یاتا درآمد.

پیش از انقلاب ۱۳۵۷

یک فروند بوئینگ ۷۰۷–۳۲۰ ایران ایر در فرودگاه بین‌المللی فرانکفوت در سال ۱۹۷۰ میلادی.

اولین پرواز هما با هواپیماهای جت در سال ۱۳۴۴ با استفاده از یک فروند بوئینگ ۷۲۷–۱۰۰ در مسیر تهران-بیروت انجام شد. پس از آن شرکت تصمیم به تبدیل تمام ناوگان خود به هواپیماهای جت گرفت. با شروع دهه ۱۳۵۰ عصر طلایی هما نیز آغاز گشت. در سال ۱۳۵۰ تعدادی بوئینگ ۷۳۷–۱۰۰ و در سال ۱۳۵۳ تعدادی بوئینگ ۷۲۷–۲۰۰ وارد ناوگان شرکت شد. همچنین تحویل هواپیماهای گران‌قیمت بوئینگ ۷۴۷ از نوع ۱۰۰ و ۲۰۰ و اس پی از سال ۱۳۵۴ آغاز گشت.

در میانه دهه هفتاد میلادی، هما پروازهای بدون توقف بسیاری را به طور روزانه به قاره اروپا انجام می‌داد، در این دوره هواپیمایی ملی ایران تنها در مسیر تهران-لندن بیش از سی پرواز هفتگی انجام می‌داد. خط هوایی تهران به فرودگاه جان اف کندی نیویورک در سال ۱۳۵۴ با بهره‌گیری از بوئینگ ۷۰۷ و با یک توقف در فرودگاه هیث‌رو لندن آغاز شد. با خرید بوئینگ‌های ۷۴۷ اس پی، هما این هواپیماهای دوربرد را در مسیر تهران-نیویورک به کار گرفت و به این ترتیب طولانی‌ترین خط هوایی بدون توقف جهان را راه‌اندازی کرد.

در ۱۶ مهر سال ۱۳۵۱ هما قرارداد خرید دو فروند هواپیمای مافوق صوت کنکورد را با کنسرسیوم انگلیسی-فرانسوی آن به امضاء رساند. البته این هواپیماها هرگز به ناوگان هما وارد نشدند، چرا که در آوریل ۱۳۵۹ با توجه به روی دادن انقلاب ایران و دگرگون شدن سیاست‌های حکومت، این قرارداد فسخ شد. هما آخرین شرکت هوایی خارجی بود که قرارداد خرید این هواپیما را فسخ می‌کرد.

در سال ۱۳۵۶ هما ۶ فروند ایرباس مدل آ-۳۰۰ را برای به کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره‌بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. در پایان این سال هما به بیش از ۳۱ مقصد در داخل و خارج از ایران، از پکن و توکیو تا نیویورک به طور روزانه پرواز می‌کرد و در حال راه‌اندازی خطوط هوایی جدیدی به مقصد لس آنجلس و سیدنی بود.

در سال‌های پایانی دهه هفتاد، هواپیمایی ملی ایران به عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته می‌شد و در عین حال یکی از ایمن‌ترین، مدرن‌ترین، و پردرآمدترین شرکت‌های هواپیمایی دنیا نیز به شمار می‌رفت. در سال ۱۳۵۵ هما پس از شرکت استرالیایی کوانتاس ایمن‌ترین شرکت هوایی جهان لقب گرفت. (تا پیش از انقلاب اسلامی تنها حادثه هما مربوط به سقوط یک فروند داگلاس دی‌سی-۳ این شرکت در سال ۱۳۳۱ می‌شد) در آن سال‌ها هما سعی داشت از موقعیت استراتژیک ایران به عنوان نقطه‌ای میان شرق و غرب عالم به نحو احسن استفاده کرده و ایران را به مرکز ترانزیت بار و مسافر در جهان تبدیل کند. ساختمان مرکزی هواپیمایی ایران ایر توسط مهندسان اسرائیلی ساخته شد.

پس از انقلاب ۱۳۵۷

یک فروند بوئینگ ۷۴۷–۲۰۰ ایران ایر در حال فرود در فرودگاه هیثرو لندن در سال ۱۹۷۹ میلادی.

پس از پیروزی انقلاب ایران، با دگرگون شدن سیاست‌های حکومت، انجام برخی پروازهای بین‌المللی هما تغییر نمود و از ۲۶ فوریه ۱۹۷۹، تعدادی از آنها نظیر تهران-تل آویو به کلی تعطیل شد. همچنین تهران به تنها مرکز انجام پروازهای بین‌المللی شرکت تبدیل شد و قرار شد فرودگاه بین‌المللی شیراز تنها در موقع لزوم مورد استفاده قرار گیرد؛ بنابراین تمام فرودگاه‌های ایران به جز فرودگاه بین‌المللی مهرآباد شبکه پروازهای بین‌المللی خود را از دست دادند.

در دهه ۱۹۸۰ با توجه به جنگ هشت ساله ایران و عراق و مشکلات ناشی از آن پیشرفت چندانی در هما صورت نگرفت. در این دوران اکثر پروازهای داخلی و بین‌المللی شرکت با لغو و یا تأخیرهای مکرر روبرو می‌شد. در آن زمان همچنین تمام پروازهای شرکت به مقصد فرودگاه آبادان مرکز فعالیت‌های نفتی ایران تعطیل شد. این روند تا زمان برقراری آتش‌بس بین در سال ۱۹۸۸ یافت.

نام رسمی شرکت در سال ۱۹۸۱ به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تغییر یافت. در این سال هما ۱٫۷ میلیون مسافر را جابجا کرد.

با آغاز دهه ۱۹۹۰ میلادی با وجود افزایش شدید تقاضا برای سفرهای هوایی، به دلیل تحریم‌های اعمال شده علیه صنعت هوایی ایران از سوی آمریکا، هما تنها توانست چند فروند هواپیمای کوچک فوکر ۱۰۰ را از شرکت سازنده هلندی آن خریداری کند.

بوئینگ ۱۰۰–۷۴۷ ایران ایر.

از مهم‌ترین اتفاقات دیگر دهه نود میلادی برای هما می‌توان به راه‌اندازی شرکت‌های هواپیمایی خصوصی در ایران اشاره کرد. با توجه به سیاست‌های دولت ایران در زمان ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی شرکت‌های هواپیمایی مختلفی مانند هواپیمایی ماهان، هواپیمایی کاسپین و کیش ایر تأسیس شدند که به انحصار هما در پروازهای داخلی و خارجی پایان بخشیدند. در حال حاضر شرکت هواپیمایی در حال رشد ماهان را می‌توان مهم‌ترین رقیب داخلی هما ارزیابی کرد.

در سالهای پایانی دهه ۱۹۹۰ با توجه به بهبود روابط جمهوری اسلامی ایران با اروپا در دوره ریاست جمهوری محمدخاتمی، هما توانست قرارداد خرید چند فروند هواپیمای مدرن ایرباس ای ۲۰۰–۳۳۰ را با شرکت اروپایی ایرباس نهایی کند، این قرارداد هم در سال ۲۰۰۱ با توجه به فشارهای ایالات متحده آمریکا لغو شد. در همان سال شرکت ۵ فروند ایرباس آ-۳۱۰–۲۰۰ و ۱ فروند ایرباس آ-۳۱۰–۳۰۰ را به صورت دست دوم از ترکیه خریداری کرد. از جدیدترین اقدامات هما می‌توان به خرید دو فروند ایرباس آ-۳۰۰–۶۰۰ دستِ دوم از شرکت المپیک ایر یونان اشاره کرد.

تحریم‌های آمریکا علیه ایران که شامل ممنوعیت فروش هواپیما و قطعات آن می‌شود مهم‌ترین مانع بر سر رشد هما به شمار می‌رود. امروزه به دلیل این تحریم‌ها، هما ناوگانی فرسوده و قدیمی دارد. این شرکت نه تنها جایگاه ممتاز جهانی خود در دهه هفتاد را به کلی از دست داده بلکه با سرمایه‌گذاری برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات عربی متحده، قطر و بحرین بر صنعت هوایی خود، در منطقه خاورمیانه نیز به عنوان یک شرکت هواپیمایی درجه دو شناخته می‌شود.

بسیاری از پروازهای بین‌المللی هما به دلیل کمبودهای این شرکت متوقف شده و شبکه پروازی داخلی این شرکت نیز با وجود افزایش تقاضاها تغییر چندانی نکرده‌است. به دلیل عمر زیاد هواپیماهای این شرکت میزان تأخیر پروازهای آن نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته‌است. بسیاری از هواپیماهای هما به دلیل نقائص فنی جزئی بازنشسته شده‌اند، چرا که شرکت قدرت تعمیر و تأمین قطعات یدکی آنها را ندارد. نمونه این هواپیماها را می‌توان در فرودگاه مهرآباد دید. یک بوئینگ ۷۴۷ اس پی این شرکت نیز بعد از شکستن ارابه فرود آن در سال ۲۰۰۴ در فرودگاه پکن، بلا استفاده شده‌است. با این حال هما سعی دارد با اجاره یا خرید هواپیماهای دست‌دوم از کشورهایی مانند ترکیه یا خرید هواپیماهای روسی بخشی از کمبودهای خود را رفع کند.

ساختمان مرکزی ایران ایر در فرودگاه بین‌المللی مهرآباد، تهران.

در ژوئن سال ۲۰۰۶ میلادی پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان پیشنهادی به جمهوری اسلامی ایران ارائه دادند که براساس آن به ازای تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای امتیازاتی به ایران تعلق می‌گرفت، از جمله این امتیازات لغو تحریم‌های هوایی علیه ایران بود؛ که ایران پاسخ منفی داد.

سعید حسامی مدیرعامل وقت هما در مصاحبه با روزنامه ابرار اقتصادی پیرامون احتمال قطع پروازهای ایران ایر به اروپا بر اثر تحریم گفت: «اتحادیه اروپا تصمیم خود را گرفته است و به سرعت تلاش می‌کند تا زمینه را برای قطع پروازها فراهم کند.»

• در سال ۱۳۹۴ پس از اجرای توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها، شرکت هواپیمایی ایران ایر توانست در ۲۸ ژانویه، قرار داد ۱۱۸ فروند هواپیما با ایرباس امضا کند.

اجازه پرواز به اروپا

بوئینگ ۷۴۷ ایران ایر برفراز فرودگاه هیث‌رو لندن.

تقریباً در ۳۰ سال گذشته، تحریم‌های تجاری مانع از آن شده بود که ایران ایر هواپیماهای جدیدی از شرکت‌های غربی خریداری کند. همین مسئله موجب شده بود که این شرکت با هواپیماهای قدیمی و جامبو جت‌های تولیدی قبل از انقلاب مسافر جابجا کند. بر اساس گزارش ایرفلیتس، ناوگان حمل و نقل هوایی ایران ایر متشکل از ۴۶ جت است که عمر متوسط آنها ۲۷ سال است و بوئینگ‌های با عمر ۴۰ سال در این شرکت همچنان پرواز می‌کنند.

افزایش حوادث منجر به بروز مشکلات فنی در هواپیماهای ایران ایر موجب شده بود که اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۰ پرواز اکثر هواپیماهای این شرکت را ممنوع کند.

اما حتی با وجود لغو ممنوعیت‌های اتحادیه اروپا، هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷ و فوکر ۱۰۰ این شرکت، که تقریباً نیمی از ناوگان هوایی ایران ایر را تشکیل می‌دهند، بسیار غیرایمن هستند و اجازه ندارند بر فراز آسمان اروپا پرواز کنند.

خانوادهٔ هما

در حال حاضر تنها ایران ایر کارگو از شرکت‌های زیرمجموعهٔ ایران ایر محسوب می‌شود، در صورتی که در گذشته شرکت هواپیمایی ایران ایرتور و گروه هتل‌های هما نیز از شرکت‌های تابعهٔ ایران ایر به شمار می‌رفتند. گروه هتل‌های هما به سازمان تأمین اجتماعی و هواپیمایی ایران ایر تور به بخش خصوصی فروخته شدند.

ایران ایر کارگو

یک فروند بوئینگ ۷۴۷–۲۰۰ ایران ایر کارگو در حال برخاستن از فرودگاه بین‌المللی دوبی.

ایران ایر کارگو شرکت زیرمجموعهٔ ایران ایر است که در زمینهٔ انتقال و جابجایی بار فعالیت می‌کند. این شرکت در مه ۲۰۰۸ میلادی ۲ فروند ایرباس ای۳۰۰ به ناوگانش اضافه کرد و توانست مجدداً پروازهایش را از سر بگیرد زیرا پس از زمین‌گیری تنها بوئینگ ۷۴۷–۲۰۰اف موجود در ناوگانش، پروازهای ایران ایر کارگو متوقف شده‌بودند. ایران ایر از پروازهای مسافربری نیز در زمینهٔ حمل‌ونقل کالا استفاده می‌کند.

ایران ایرتور

نوشتار اصلی: هواپیمایی ایران ایرتور

هواپیمایی ایران ایرتور یک شرکت هواپیمایی ارزان‌قیمت است که قطب آن در فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد مشهد (MHD) قرار دارد. این شرکت با هدف افزایش مسیرهای پروازی ایران ایر در داخل کشور تأسیس شده‌بود ولی در سال ۱۳۹۴ به بخش خصوصی واگذار شد.

گروه هتل‌های هما

نوشتار اصلی: گروه هتل‌های هما

گروه هتل‌های هما یکی از شرکت‌های تابعهٔ ایران ایر بود که مالک چندین هتل در شهرهای بزرگ ایران بود. این هتل‌ها در تهران، شیراز، بندرعباس و مشهد (۲ هتل) قرار دارند. این ۵ هتل جمعاً دارای ۸۰۰ اتاق مجهز هستند که ساخت همگی آن‌ها، به‌جز هتل دوم مشهد، در پیش از سال ۱۳۵۷ صورت گرفته‌است؛ هتل دوم مشهد در دههٔ ۷۰ خورشیدی ساخته‌شد. در سال ۱۳۹۱، گروه هتل‌های هما به سازمان تأمین اجتماعی فروخته‌شد و اکنون از شرکت‌های تابعهٔ این سازمان است.

مقصدهای پروازی

نوشتار اصلی: مقصدهای پروازی ایران ایر

یک فروند هواپیمایی بوئینگ ۷۲۷–۲۰۰ ایران ایر در فرودگاه بین‌المللی مهرآباد، تهران (۲۰۱۰)

قرارداد نماد مشترک

ایران‌ایر با شرکت‌های هواپیمایی زیر قرارداد نماد مشترک دارد (ژانویهٔ ۲۰۱۷):

• آئروفلوت
• آستریا ایر
• هواپیمایی آذربایجان
• ترکیش ایرلاینز
• لوفت‌هانزا

پروازهای حج

یکی از مهمترین فعالیت‌های سالیانهٔ هما، انتقال حاجیان ایرانی به عربستان سعودی و بازگرداندن آن‌هاست. این شرکت سالیانه ده‌ها هزار زائر ایرانی را در موسم حج از شهرهای مختلف ایران به جده منتقل می‌کند که این عملیات در کنار انجام پروازهای عادی هما صورت می‌گیرد.

هما در سال ۱۳۸۱ بیش از ۶۰ هزار حاجی ایرانی را در مدتی کمتر از یک ماه از ۱۷ شهر ایران به جده منتقل نمود. این عملیات با انجام ۳۵۲ پرواز چارتر انجام گرفت. از آنجا که هما با مشکلات زیادی برای تأمین هواپیما روبروست تنها قادر است نیمی از زائران ایرانی را به عربستان منتقل کند و سایر زائران باید از خدمات هواپیمایی سعودی استفاده کنند.

هما همچنین در فصل انجام عمره مفرده پروازهایی را برای جابجایی زائران ایرانی به جده انجام می‌دهد. ایران ایر در سال ۱۳۸۵ برای ارائه این خدمات یک فروند ایرباس آ-۳۰۰ بی ۲ را از یک شرکت ترکیه‌ای و یک فروند بوئینگ ۷۴۷–۲۰۰ را از یک شرکت اردنی اجاره نمود. اکثر پروازهای حج هما، برای جلوگیری از ایجاد اختلال در پروازهای عادی شرکت در ساعات نیمه‌شب انجام می‌گیرد.

ناوگان

ناوگان فعلی

ام‌دی-۸۲ ایران ایر در یک روز برفی، فرودگاه رشت.

سایت معتبر فلایت رادار۲۴ تعداد دقیق ناوگان فعلی "هما" را ۲۵ فروند از انواع مختلف هواپیما ذکر کرده است.تا تاریخ ژوئیهٔ ۲۰۱۵ میلادی، میانگین سنی ناوگان ایران ایر ۲۳ سال بود که تقریباً دو برابر میانگین بین‌المللی است. ناوگان هواپیمایی ایران ایر نیاز به خرید حداقل ۱۰۰ فروند هواپیمای پهن‌پیکر و جت‌های مسافت کوتاه دارد:

گفتنی است که هواپیمایی ملی ایران هما در تاریخ ۸ بهمن ماه ۱۳۹۴ شمسی در پی سفر رئیس جمهور ایران به فرانسه قرارداد خرید ۱۱۸ فروند جت مسافربری را با شرکت ایرباس منعقد کرد.اما پس از گذشت چندماه از امضای قرارداد اولیه، خبرهایی حاکی از احتمال لغو خرید ایرباس مدل ای-۳۸۰ (معروف به سوپرجامبوجت) و جایگزینی آن با مدل های دیگر به دلایلی که عمده آن سیاسی و نبودامکانات فرودگاهی عنوان شده،مطرح شد. ودر نهایت ایرباس در قراردادی ۲۰ میلیارد دلاری قرارداد فروش ۱۰۰ فروند هواپیما را با ایران نهایی کرد

علاوه بر آن با امضای باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در دیماه ۱۳۹۴ و طی سفر نمایندگان بویینگ به ایران در فروردین ماه ۱۳۹۵ و در چارچوب توافق هسته‌ای ایران با کشورهای ۵+۱ این شرکت حاضر شده است تعداد ۱۰۹ فروند از انواع هواپیماهای پهن پیکر و باریک پیکر خود (اعم از ۷۷۷ و ۷۳۷) را به صورت فروش یا اجارهٔ اعتباری (لیزینگ) به ایران واگذار کند اما در در نهایت فروش ۸۰ فروند هواپیمای بوئینگ در قرار داد، نهایی شد در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶ بوئینگ و ایرباس هردو تایید کردند که از سوی وزارت خزانه داری امریکا مجوز صادرات فروش هواپیما به ایران را دریافت کرده اند. آمار این هواپیماها را در جدول زیر می‌توانید ببینید

یک فروند ایرباس ای۳۰۰بی۲–۲۰۰ ایران ایر.

یک فروند ایرباس ای۳۰۰–۶۰۰آر ایران ایر.

ناوگان ایران ایر

هواپیما	فعال	سفارش‌داده	مسافران			توضیحات
			C	Y	مجموع
ایرباس ای۳۰۰بی۲–۲۰۰	۱	—	۱۸	۲۳۶	۲۵۴
ایرباس ای۳۰۰بی۴–۲۰۰	۳	—	۱۸	۲۳۶	۲۵۴
ایرباس ای۳۰۰–۶۰۰آر	۴	—	۲۲	۲۳۹	۲۶۱
ایرباس ای۳۱۰–۳۰۰	۲	—	۱۴	۱۹۸	۲۱۲
ایرباس ای۳۲۰–۲۰۰	۶	—	۱۲	۱۴۴	۱۵۶
ایرباس ای۳۲۰ نئو	—	۲۴	TBA
ایرباس ای۳۲۰ سئو	—	۱۱	TBA
ایرباس ای۳۲۱ سئو	۱	۱۰	۱۲	۱۸۲	۱۹۴	تحویل: ژانویه ۲۰۱۷
ایرباس ای۳۳۰–۲۰۰	—	۱۰	TBA
ایرباس ای۳۳۰–۹۰۰	—	۲۸	TBA
ایرباس ای۳۵۰–۱۰۰۰		۱۶
ای‌تی‌آر ۷۲–۶۰۰	—	۲۰	TBA			تحویل: از ۲۰۱۷ –۲۰۱۸
بوئینگ ۷۳۷ مکس		۵۰	TBA			آغاز تحویل از سال ۲۰۱۸
بوئینگ ۷۷۷	—	۱۵	TBA			آغاز تحویل از سال ۲۰۱۸. تا سال ۲۰۲۰ میلادی ۱۵ فروند تحویل داده می‌شود.
بوئینگ ۷۷۷ایکس	—	۱۵	TBA			آغاز تحویل از سال ۲۰۱۸
فوکر ۱۰۰	۴	—	—	۱۰۴	۱۰۴
مک‌دانل داگلاس ام‌دی-۸۲	۴	—	۱۲	۱۴۰	۱۵۲
ایرباس ای۳۰۰بی۴–۲۰۳اف	۱	—	باری
بوئینگ ۷۴۷–۲۰۰اف	۱	—	باری
مجموع	۲۷	۱۹۹

علاوه بر اینها ایران ایر در حال بررسی خرید ناوگانی متشکل از ۵۰ فروندهواپیمای شرکت امبرائر برزیل و ۸۰ فروند جت‌های منطقه‌ای "می‌تسوبیشی ژاپن"است تا از آن‌ها برای مسیرهای داخلی و منطقه ای استفاده کند.در صورت خرید ۱۳۰ فروند هواپیمای منطقه‌ای از میتسوبیشی و امبرائر و با توجه به سفارش ۵۰ فروند هواپیمای بویینگ ۷۳۷ و ۴۶ فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ و ۳۲۱ برای اولین بار ، ایران دارای ناوگان بزرگی از هواپیماهای منطقه‌ای می شود که در صورت مدیریت درست می تواند سبب آسان ، ایمن و همه گیر تر شدن پرواز های کوتاه و میان برد در ایران شود.

جت ژاپنی که ایران قصد خرید آن را دارد از پیشرفته‌ترین گزینه‌های حال حاضر جهان در کلاس هواپیماهای مسافربری زیر ۱۰۰ نفره است. MRJ در نوامبر سال گذشته نخستین پرواز خود را با موفقیت انجام داده و دومین پیش نمونه نیز به تازگی به پرواز درآمده است. این جت مسافربری در دو سری "MRJ۷۰" و "MRJ۹۰" تولید خواهد شد.موتور این هواپیما با نام «پی‌دابلیو ۱۰۰۰ جی» ‌‌ همان موتوری است که روی هواپیماهای سری «سی» بمباردیر کانادا، سری‌ای ۲ امبرائر برزیل و ایرباس ۳۲۱ استفاده می‌شود. این موتور هم اکنون یکی از پیشرفته‌ترین و کم مصرف‌ترین موتورهای توربو فن در جهان محسوب می‌شود. به گزارش روئیترز شرکت امبرائر برزیل نیز قرار است تعداد ۵۰ فروند هواپیمای سری ای خود را به ایران بفروشد.موتور توربوفن به کار رفته در این نوع هواپیما همان است که در هواپیمای ایرباس ای۳۲۱و هواپیماهای سری C بمباردیر (بمباردیه) کانادا استفاده شده است. در ساخت این هواپیما شرکت‌های بزرگ غربی مانند Pratt & Whitney ایالات متحده مشارکت دارند.در مدل‌های کلاس‌ای چهار سری ۱۷۰، ۱۷۵، ۱۹۰ و ۱۹۵ وجود دارد که این سری‌ها تقریبا از یک پلت فرم استفاده می‌کنند ولی در طول و تعداد صندلی کمی با هم تفاوت دارند. این سری‌ها به ترتیب ۸۰، ۸۸، ۱۱۴ و ۱۲۲ نفر ظرفیت دارند.امبرائر پیش از این تایید کرده بود ایران علاقمند است از این شرکت هواپیما خریداری کند و مدلهای مورد علاقه‌اش در هواپیما کلاس‌ای است زیرا هزینه تعمیر و نگهداری پایینی دارند.در زمینه ساخت هواپیما، امبرائر در برزیل پس از بوئینگ و ایرباس در زمینه تولید هواپیماهای غیر پهن پیکر قرار دارد.مدل‌ای دو از نظر مصرف سوخت، ایمنی و مشخصات پروازی بسیار نزدیک به هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ مکس، پیشرفته‌ترین هواپیمای میان برد بوئینگ است.

درصورت توافق نهایی با این شرکت ها و خرید قطعی، فقط مجموع سفارش‌های ایران ایر از شرکت های مختلف هواپیماسازی تا این لحظه به ۲۰۰ فروند هواپیمای نو خواهدبود و با ناوگان بسیار جوانی که خواهد داشت،ایران تبدیل به یکی از قطب های پروازی خاورمیانه خواهد شد.چیزی که باعث تهدید ناوگان هوایی خطوط امارات و ترکیه خواهد بود. لازم است ذکر شود هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران بزرگترین اپراتور B747 در ایران است.

ناوگان قبلی

یک فروند بوئینگ ۷۴۷–۲۰۰ ایران ایر.

یک فروند بوئینگ ۷۴۷–۱۰۰بی ایران ایر.

یک فروند بوئینگ ۷۴۷اس‌پی ایران ایر.

ایران ایر پیش‌تر از ناوگان زیر استفاده می‌کرد:

ناوگان قبلی ایران ایر

هواپیما	بازنشستگی	توضیحات
ایرباس ای۳۱۰–۲۰۰	۲۰۰۹
ایرباس ای۳۴۰–۲۰۰	اکتبر ۲۰۰۷	اجاره از Conviasa
بوئینگ ۷۰۷–۳۰۰	حدود ۲۰۰۰
بوئینگ ۷۲۷–۱۰۰	۲۰۰۶
بوئینگ ۷۲۷–۲۰۰ پیشرفته	۲۰۱۴
بوئینگ ۷۳۷–۲۰۰	پیش از ۲۰۰۴
بوئینگ ۷۴۷–۱۰۰	ژانویه ۲۰۱۴
بوئینگ ۷۴۷–۱۰۰اف	۱۹۸۶	به نیروی هوایی منتقل شد
بوئینگ ۷۴۷–۲۰۰ام	مه ۲۰۱۶
بوئینگ ۷۴۷اس‌پی	۱۰ ژوئیه ۲۰۱۶	ایران ایر آخرین کاربر این مدل در پروازهای مسافربری بود.
Convair 240	دههٔ ۱۹۶۰
داگلاس دی‌سی-۳	۱۹۷۲
داگلاس دی‌سی-۴	دههٔ ۱۹۶۰
داگلاس دی‌سی-۶	۱۹۷۲
داگلاس دی‌سی-۷	?
داگلاس دی‌سی-۸	۱۹۷۷
مک‌دانل داگلاس دی‌سی-۹	۱۹۷۶
لاکهید ال ۷۴۹ کانستلیشن	?
ویکرز ویسکونت	دههٔ ۱۹۶۰

تحریم‌ها

نوشتار اصلی: تحریم‌ها علیه ایران

تحریم‌های پی در پی صنایع هوایی ایران و شرکت‌های هواپیمایی این کشور از سوی آمریکا، ایران ایر را در سی سال اخیر از روزهای طلایی خود به کلی دور کرده است. دامنه این فشارها به جایی رسید که اوایل پاییز امسال یاتا، انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی، تمامی تسویه حساب‌های شرکت‌های هواپیمایی را با هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به حالت تعلیق درآورد. تأثیر این تحریم ناتوانی فروش بلیت هواپیماهای ایران ایر از سوی آژانس‌های خدمات هوایی است. خودداری از فروش سوخت به هواپیماهای فرسوده ایرانی، همای ایران را که زمانی به خط هوایی خاویار معروف شده بود، به یکی از بزرگترین شرکت‌های زیانده ایرانی بدل کرده است. در همین راستا هواپیماهای این شرکت مجبورند در پروازهای خود به کشورهای اروپای غربی، در میانه راه، در یکی از فرودگاه‌های کشورهای اروپای شرقی سوختگیری نمایند؛ به این ترتیب که هواپیما هنگام برخاستن از باند فرودگاه در ایران تمام مخزن سوخت خود را پر می‌کند و به مقصد می‌رسد. در هنگام بازگشت به دلیل اینکه سوخت مخزن برای پرواز تا تهران کافی نیست، در میانه راه در یکی از فرودگاه‌های استانبول، بوداپست و یا مجارستان سوختگیری می‌نماید؛ که سوخت خریداری شده گرانتر از قیمت واقعی سوخت هواپیما است.

در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۷ میلادی، ایران ایر در تولوز فرانسه طی مراسمی اولین فروند از ۱۰۰ فروند سفارش‌های خود را تحویل گرفت و در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۷ میلادی در فرودگاه بین‌المللی مهرآباد در ساعت ۱۴:۳۰ به وقت محلی تهران این هواپیما بر زمین نشست تا شرکت ایرباس فرانسه اولین هواپیما را پس از تحریم صنعت هوایی ایران به ایران تحویل دهد.

آرم و رنگ‌آمیزی

پرندهٔ اسطوره‌ای هما در تخت جمشید، منبع الهام لوگوی ایران ایر است.

طراحی آرم شرکت هما در پاییز ۱۳۴۰ بر گرفته از سرستون پرنده‌نمایی در تخت جمشید که سه خصلت متفاوت داشت: سر عقاب، گوش‌های گاو و یال‌های اسب، توسط ادوارد زهرابیان انجام شد. رنگ آمیزی هواپیماهای هما به شکل زیر است: بدنه‌ای کاملاً سفید با کلمه ایران ایر به رنگ آبی پررنگ بالای پنجره مسافران و نشان هما به رنگ آبی پررنگ بر روی دم هواپیما که یک نوار آبی رنگ بالای آن قرار دارد. مدل هواپیماهای هما توسط یک شرکت آلمانی تهیه شده است.

آژانس خبری حمل و نقل هوایی (skift) در گزارش سال ۲۰۱۳ خود، ۳۰ لوگوی برتر شرکت‌های هوایی دنیا را معرفی کرد. در این بین لوگوی هواپیمایی ملی ایران «هما» به دلیل جذابیت، سادگی و رسا بودن پیام به عنوان برترین لوگوی شرکت‌های هوایی جهان انتخاب شد.

برند ایران‌ایر در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.

سوانح

سوانح هوایی ایران ایر که منجر به درگذشت افراد شده است:

• در۵ دسامبر سال ۱۹۵۲ یک فروند داگلاس دی سی ۳ هما در نزدیکی تهران سقوط کرد، در اثر این حادثه ۲۷ نفر جان باختند و تنها دو نفر از سرنشینان نجات یافتند.
• در ۲۱ ژانویه ۱۹۸۰ یک فروند بویینگ ۷۲۷–۱۰۰ هما در حالی که در آستانه فرود در فرودگاه مهرآباد تهران قرارداشت بر اثر گرفتار شدن در طوفان با ارتفاعات پوشیده از برف البرز برخورد کرد. در اثر این حادثه هر هشت خدمه و تمام ۱۲۰ مسافر پرواز جان سپردند.
• در ۳ ژوئیه ۱۹۸۸ پرواز شماره ۶۵۵ هما که از بندرعباس راهی دبی بود توسط ناو آمریکایی وینسز بر فراز خلیج فارس سرنگون شد. بر اثر این حادثه همه ۲۷۴ مسافر و ۱۶ خدمه پرواز جان باختند. مقامات نیروی دریایی آمریکا ادعا کردند که خدمه ناو، ایرباس پهن‌پیکر هما را با یک فروند هواپیمای جنگنده اف۱۴ نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته‌اند.
• در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۸۹ ساعت ۱۹:۴۵ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ این شرکت با شناسه EP-IRP به شماره پرواز ۲۷۷ در مسیر پروازی تهران-ارومیه به علت شرایط نا مساعد جوی و هوای برفی شدید، در ۵ مایلی فرودگاه ارومیه دچار سانحه گردید و ۷۷ نفر از ۱۰۵ سرنشین آن از جمله ۱۰ خدمه پرواز کشته و بقیه مصدوم شدند.

برخی از حوادث در پروازهای ایران ایر که تلفات جانی در پی نداشته است:

• در تاریخ ۲ ژانویه سال ۲۰۰۸ یک فروند هواپیمای فوکر ۱۰۰ هما با شناسه EP-IDB که با ۱۰۰ مسافر در صدد برخاستن از فرودگاه مهرآباد برای انجام یک پرواز داخلی به مقصد شیراز بود، پس از آتش گرفتن موتور و بالش از باند خارج شد. در جریان این حادثه که زیر بارش سنگین برف رخ داد به هیچ‌کس آسیبی وارد نشد.
• در ۱۲ دی ۱۳۸۶، هواپیمای فوکر ۱۰۰ در ساعت ۷:۲۰ صبح در یک هوای برفی و به هنگام برخاستن از باند فرودگاه مهرآباد به شدت با زمین برخورد کرد و از باند فرودگاه خارج شد و به دنبال آن آتش‌سوزی در بخش‌هایی از هواپیما آغاز شد که تخلیه به موقع مسافران و خدمه پرواز مانع از وارد آمدن تلفات جانی گردید. این هواپیما به علت شدت خسارات وارده از رده پروازی خارج گشت.
• در ۳۰ دی ۱۳۸۷ پرواز ۴۹۸ ایران ایر مسیر اردبیل - تهران با فوکر۱۰۰، هنگام فرود در فرودگاه مهرآباد از باند فرودگاه خارج شد. در این سانحه به هیچ‌یک از مسافران آسیبی نرسید.
• در ۱۳ مهر ۱۳۸۸ پروازی از تهران به مدینه بعد از ۲۰ دقیقه پرواز به فرودگاه بین‌المللی مهرآباد برگشت. این برگشت به علّت منفجر شدن موتور سمت راست بود.
• در ۲۷ آبان ۱۳۸۸ پرواز ۲۲۰ ایران ایر مسیر اصفهان - تهران با فوکر۱۰۰، لحظات کوتاهی پس از برخاستن از فرودگاه شهید بهشتی اصفهان به علت نقص فنی تصمیم به بازگشت به فرودگاه گرفت. پس از فرود در فرودگاه به دلیل شکستگی ارابه فرود، هواپیما از باند خارج شد. در این سانحه به هیچ‌یک از مسافران آسیبی نرسید.
• در تاریخ سه شنبه ۲۶ مهر ۱۳۹۰ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ ایران ایر در مسیر بازگشت از مسکو به تهران به دلیل نقص فنی در ارابه چرخ جلو وادار به فرود اضطراری در فرودگاه مهرآباد تهران شد. این حادثه به دلیل مهارت بالای خلبان هوشنگ شهبازی در فرود، هیچ آسیب جانی در پی نداشت.
• در ۲۴ تیر ۱۳۹۱، پرواز ۳۵۰ تهران-کیش، پس از ۱۵ دقیقه پرواز دچار نقص فنی شد و به فرودگاه مهرآباد بازگشت.
• در ۲۱ مرداد ۱۳۹۳، پرواز تهران - بمبئی دقایقی پس از پرواز به علت نقص فنی بازگشته و در فرودگاه امام خمینی فرود اضطراری کرد.
• در ۲۷ مرداد ۱۳۹۳، پرواز تهران - بوشهر دقایقی پس از پرواز به علت نقص فنی در فرودگاه مهرآباد فرود اضطراری کرد.
• در ۱۱ دی ۱۳۹۳، در مسیر تهران - بندر چابهار دقایقی پرواز بر اثر نقص فنی در یکی از موتورها مجدداً به فرودگاه مهرآباد بازگشت.
• ۱۲ بهمن ۱۳۹۳، پرواز شماره ۳۴۱۳، که از تهران عازم بغداد بود در آسمان همدان متوجه آسیب فنی و آسیب دیدن بخشی از بال هواپیما شده و به فرودگاه امام خمینی بازگشت.
• در ۳ اسفند ۱۳۹۳، پرواز فوکر۱۰۰ در مسیر گرگان - تهران، پس از گذشت ۱۵ دقیقه از پرواز به علت نقص فنی مجبور به بازگشت به گرگان شد.
• در ۲۲ اسفند ۱۳۹۴، هواپیمای ایرباس A300 ایران ایر در مسیر تهران - استکهلم دچار نقص فنی شد و در استانبول فرود اضطراری کرد.
• در ۷ خرداد ۱۳۹۵، پرواز تهران - نجف پس از تأخیری هفت ساعته عازم نجف شد اما به دلیل نقص فنی پیش از فرود مجدداً به تهران بازگشت.
• در ۲ مرداد ۱۳۹۵، پرواز تهران - بیروت ۳۵ دقیقه بعد از آغاز پرواز به دلیل نقص فنی در بخش برق و قطع برق در بخش‌هایی از هواپیما از جمله بخش مسافران به فرودگاه امام برگشت.
• در ۱۸ مرداد ۱۳۹۵، پرواز ایرباس مسیر بوشهر - تهران به دلیل نقص فنی در موتور شماره ۲ در فرودگاه شهید بهشتی اصفهان به‌صورت اضطراری به زمین نشست.
• در ۲۴ مرداد ۱۳۹۵، چرخ دماغه هواپیمای فوکر ۱۰۰ مسیر تهران - بیرجند قبل از بلند شدن از باند شکسته شد. در این حادثه به کسی آسیبی نرسید
• در ۲۸ مهر ۱۳۹۵، پرواز فوکر ۱۰۰ این شرکت در مسیر تهران – بیرجند به علت نقص فنی و لرزش موتور در بین راه مجبور به بازگشت به مهرآباد شد.
• در ۲۲ آبان ۱۳۹۵، هواپیمای ایرباس در مسیر تهران-نجف پس از بلند شدن از فرودگاه امام خمینی در ساعت ۱۱ صبح امروز به دلیل بروز نقص فنی در موتور، پس از گذشت نیم ساعت از پرواز دوباره به این فرودگاه برگشت و به زمین نشست.

نگارخانه

• 

  دفتر شرکت هواپیمایی ایران‌ایر در خیابان شانزه‌لیزه پاریس.

• 

  دفتر ایران‌ایر در توکیو

• 

  فوکر ۱۰۰ ایران ایر در فرودگاه اهواز

• 

  فوکر ۱۰۰ ایران ایر در فرودگاه خرم‌آباد

جستارهای وابسته

• سازمان هواپیمایی کشوری
• گردشگری در ایران
• ترابری در ایران
• فهرست شرکت‌های هواپیمایی ایران

منابع

پیوند به بیرون

• ایران ایر
• فیسبوک
• وبسایت رسمی
• ناوگان هواپیمایی ایران ایر
• پایگاه شرکت ایران ایر کارگو
• عکس‌های هواپیماهای ایران ایر در وب‌گاه airliners.net
• تصاویر هواپیماهای ایران ایر در گالری عکاسی هوانوردی ایران
• تاریخچه هما پس از انقلاب بی‌بی‌سی فارسی - ۹ آبان ۱۳۹۴
• عکس‌های هواپیماهای ایران ایر در وب‌گاه PLANEPICTURES.NET