یدالله رؤیایی

یدالله رؤیایی
زمینهٔ کاری	شاعر، نویسنده
زادروز	۱۷ اردیبهشت ۱۳۱۱ (۸۴ سال) دامغان
ملیت	ایرانی
محل زندگی	پاریس، فرانسه
رویدادهای مهم	کودتای ۲۸ مرداد اعدام گروهی افسران حزب توده کشف جنایات استالین کشتار سرخپوستان آمریکای شمالی انقلاب ۱۳۵۷ ایران کشتار تابستان ۱۳۶۷ حذف دیوار برلین فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی حملات ۱۱ سپتامبر
بنیانگذار	شعر حجم
سال‌های نویسندگی	۱۳۳۳-اکنون
سبک نوشتاری	شعر حجم
تخلص	رؤیا
مدرک تحصیلی	دکترای حقوق بین‌الملل عمومی
دانشگاه	دانشکدهٔ حقوق دانشگاه تهران

یدالله رؤیایی مشهور به رؤیا (زادهٔ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۱۱ در دامغان، شاعر ایرانی است. وی اکنون در پاریس زندگی می‌کند.

زندگی‌نامه

یدالله رؤیایی در سال ۱۷ اردیبهشت ۱۳۱۱ در دامغان به دنیا آمد. آموزش‌های دبستانی و دبیرستانی خود را ابتدا در زادگاهش، و از آن پس در تهران در دانشسرای شبانه‌روزی تربیت معلم به پایان رساند. چندسالی به کار تدریس و سرپرستی امور اوقاف دامغان اشتغال داشت. نوجوانی و جوانی او به تمایلات مارکسیستی و مبارزه در حزب توده ایران گذشت. در سال ۱۳۳۲ به دنبال کودتای ۲۸ مرداد و فرار از دامغان، چندی به زندگی مخفی، و ترک و گریز گذرانید و سرانجام در اسفند ماه همان سال دستگیر شده و به زندان افتاد. زندان‌های او: زندان باغشاه، زندان زیرطاقی (زیرزمین مخوف پلیس تهران)، زندان موقت، و یک بار دیگر در سال ۱۳۳۶، زندان لشکر ۲ زرهی سلطنت‌آباد.

رؤیائی پس از خروج از زندان اولین شعرهای خود را در ۲۲ سالگی نوشت و در مجلات آن زمان با نام مستعار «رؤیا» منتشر کرد، و همزمان به تحصیلات خود در رشته حقوق سیاسی در دانشکدهٔ حقوق دانشگاه تهران تا اخذ درجه دکترای حقوق بین‌الملل عمومی ادامه داد؛ و از آن پس، در وزارت دارایی به استخدام درآمد و به عنوان ذی‌حساب و سرپرست امور مالی در ادارات و دیگر مراکز دولتی، از جمله وزارت آب و برق، سازمان تلویزیون ملی ایران و... به کار پرداخت.

او از مؤسسان شرکت انتشاراتی روزن بود. رؤیایی با چند شاعر دیگر، مانیفست «اسپاسمانتالیسم» را منتشر کردند که بعدها به خلق نگرش تازه شعری با عنوان «شعر حجم» منجر شد.

از خطوط مهم زندگی ادبی او می‌توان به چند نمونه اشاره کرد:

• تأسیس هفته‌نامه ادبی بارو به اتفاق احمد شاملو (ترکیبی از نام‌های مستعار بامداد و رؤیا)، سال ۱۳۴۴
• تأسیس شرکت انتشاراتی روزن به اتفاق محمود زند و ابراهیم گلستان، سال ۱۳۴۶
• اداره و انتشار دفترهای روزن، فصلنامه‌ای در شعر، نقاشی و قصه با همکاری گروه شاعران شعر حجم، ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷
• ازدواج با مادلن (سوییس)، ۱۳۴۷(۱۹۶۸)
• تألیف و انتشار بیانیه حجم‌گرایی (اسپاسمانتالیسم) به همراه گروهی از شاعران آوانگارد و متمایل به حجم‌گرایی که به خلق نگرش تازه شعری با عنوان «شعر حجم» منجر شد، در سال ۱۳۴۸ (مجله بررسی کتاب، دوره جدید، شهریور ۱۳۵۰، شماره ۴، ویژه‌نامه شعر حجم) نگرش حجم‌گرایی (اسپاسمانتالیسم) با تغذیه و تأثیری که از «پدیدار شناسی» و تفکر هوسرل (ادموند) با خود داشت، توانست در نسل‌های بعدی شاعران، با حس و هیجان بیشتری استقبال شود و به عنوان بینش تازه‌ای در شعر معاصر ادامه بگیرد، با کهکشانی از شاعران حجم گرا در داخل و خارج ایران، که در واقع منظر ایرانیِ فنومنولوژی را در شعر می‌سازند. به عبارت دیگر «شعر حجم»، چه در تئوری، چه در عمل نوعی فنومنولوژی ایرانی است.
• تأسیس جایزهٔ ادبی شعر سال به سرمایه‌گذاری تلویزیون ملی ایران و داورانی مرکب از مسعود فرزاد، محسن هشترودی، فریدون رهنما، بیژن جلالی، پژمان بختیاری و یدالله رؤیائی در سال‌های ۱۳۴۸، ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰
• تولد همام، سال ۱۳۵۲، ۱۹۷۳
• تولد سارا، سال ۱۳۵۳، ۱۹۷۴
• آغاز سفرهای اروپا و اقامت‌های پاریس ۱۳۴۷ متناوب تا ۱۳۵۷ (۱۹۷۸)
• اقامت دائمی در فرانسه (تبعید اختیاری سال ۱۳۵۴) و سپس اجباری در سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹)
• تأسیس «مدرسهٔ زبان و ادبیات فارسی» در پاریس، سال ۱۳۵۸(۱۹۷۹)
• سکونت و زندگی در دهات و مزارع نورماندی (آنورونویل)، ۱۹۸۲
• تولد کاویان، سال ۱۹۸۴
• مرگ مادلن، سال ۱۹۸۶
• تدریس در پاریس (۱۹۸۲–۱۹۹۴)
• ازدواج با کاترین (۱۹۸۷)
• انتشار گزینه اشعار به زبان فرانسه با نام «پس مرگ چیز دیگر بود» (Et la mort était donc autre chose)، انتشارات «کره آفیس» (Créaphis)، دفترهای روآیومون، پاریس ۱۹۹۷، به ترجمه شاعران فرانسوی برنارد نوئل Bernard Noël، کلود استبان کلود استبان، آلن لانس Alain Lance، کریتف بالایی Christophe Balÿ، استر تلرمن 'Esther Tellermannو ... (محصول یک هفته کار جمعی در سمیناری به دعوت و ابتکار «بنیاد روآیومون» - Fondation Royaumont)
• رئیس انجمن قلم ایران در تبعید (PEN Club)
• سخنرانیِ «گذر از اسپاسمان» در فستیوال بین‌المللی شعر کازابلانکا و طرح تئوری حجم‌گرایی، سپتامبر ۲۰۰۰ (ترجمه فارسی از عاطفه طاهائی، در کتاب "عبارت از چیست")
• اخذ عنوان "شوالیه در ادب و هنر" از دولت فرانسه، ۲۰۰۱
• - انتشار مجموعه شعر "حجمی‌ها " (Espacement(al)s)در زبان فرانسه، همراه با ترجمهٔ "مانیفست شعر حجم" و موخره‌ای درباره آن با عنوان "غایت چیز: نگفتنیِ کلمه"، انتشارات انوانتر، پاریس، سال ۲۰۰۶

شرکت در فستیوال‌های بین‌المللی شعر، حضور در دیدارهای جهانی شاعران، سفرهای ادبی، کنفرانس‌ها و مصاحبه‌ها همیشه از فعالیت‌های دیگر او در کنار امر نویسندگی بوده‌است. یدالله رؤیائی سال‌ها در «آنوِرونویل»، ده کوچکی در مزارع نورماندی، به سر می‌برد. عضو «خانه نویسندگان» (MeL)، و عضو «جامعه اهل ادب» (SGDL) فرانسه، او هم‌اکنون در پاریس کار و زندگی می‌کند.

نقد و تحقیق روی کارهای رؤیائی

رؤیایی نخستین شاعری بود که به طور آگاهانه و پی‌گیر از فرم در شعر سخن گفت و با پشتکار فراوان توانست دومین مجموعه شعرش را تا حد زیادی به زیبایی‌شناسی مورد نظرش برساند و اثری ارائه دهد که به‌کلی با کتاب نخستینش متفاوت باشد.

درباره رؤیایی می‌توانید، ازجمله، به مآخذ زیر مراجعه کنید:

• طلا در مس، رضا براهنی، نشرمرغ آمین
• شعر نو از آغاز تا امروز، محمد حقوقی، شرکت سهامی کتابهای جیبی
• شعر و شاعران، محمد حقوقی، نگاه
• از حاشیه تا متن، درباره لبریخته‌ها، به کوشش هما سیار، باران (سوئد)
• گزاره‌های منفرد، علی باباچاهی، نارنج
• چرا من دیگر شاعر نیمائی نیستم، رضا براهنی، نشر مرکز و نشر رؤیا (سوئد)VIJ - شاعر، سهراب مازندرانی،
• گزارش خواب، سهراب مازندرانی، نشر رؤیا (سوئد) و نشر رؤیا VIJ - خشکی است که کشف خاک می‌کند، سهراب مازندرانی و یان استرگون
• حتای مرگ، درباره هفتاد سنگ قبر، به سعی و انتخاب محمدحسین مدل و محمد ولی زاده، داستان سرا
• مجله " آفتاب "، ویژه نامه یداله رؤیائی، شماره ۳۸ و ۳۹ اسلو ۱۳۷۸
• مجله " کارنامه " ویژه یداله رؤیائی، تهران شماره ۱۱، تهران ۱۳۷۹
• مجله " بایا"، ویژه نامه شعر حجم، تهران، شماره ۴۱ سال ۱۳۸۵
• مجله " عصر پنجشنبه"، ویژه یداله رؤیائی، شماره ۶۵ و ۶۶

کتاب‌شناسی

نظم

سال انتشار	نام کتاب	انتشارات
۱۳۴۰	بر جاده‌های تهی	انتشارات کیهان
۱۳۴۰	شعرهای دریایی	انتشارات مروارید
۱۳۴۴	دلتنگی‌ها	انتشارات روزن
۱۳۴۷	از دوستت دارم	انتشارات روزن
۱۳۶۹ ۱۳۷۱	لبریخته‌ها	آساسیون پرسان (پاریس) انتشارات نوید شیراز
۱۳۷۷ ۱۳۷۹ ۱۳۸۴	هفتاد سنگ قبر	نشر گردون آژینه انتشارات داستان‌سرا
۱۳۸۱	منِ گذشته: امضا	انتشارات کاروان
۱۳۸۷	در جستجوی آن لغتِ تنها	انتشارات کاروان

نثر

سال انتشار	نام کتاب	انتشارات
۱۳۵۷	هلاک عقل به وقتِ اندیشیدن	مروارید
۱۳۵۷	از سکوی سرخ، یا «مسائل شعر»	مروارید
۱۳۸۶	عبارت از چیست؟ (از سکوی سرخ ۲)	آهنگ دیگر
۱۳۹۱	چهره پنهان حرف	نگاه

منابع

• جواهری گیلانی، محمدتقی. تاریخ تحلیلی شعر نو. ویرایش دوم. {{{۲}}} جلد. تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۷. شابک ‎۹۶۴-۳۰۵-۳۷۴-۱. 
• رؤیایی، یدالله. مجموعه اشعار یدالله رؤیایی. {{{۲}}} جلد. تهران: مؤسسهٔ انتشارات نگاه، ۱۳۸۷. شابک ‎۹۶۴-۳۵۱-۳۸۳-۱. 
• وب‌گاه آوای آزاد
• زندگینامه رؤیایی در انتشارات کاروان
• نامه‌هایی به نام مرگ درباره یداله رؤیایی مریم جعفری آذرمانی
• شعر نو از آغاز تا امروز، محمد حقوقی، نشر ثالث، تهران ۱۳۷۷
• درباره اشعار یداله رؤیایی در رادیو زمانه

پیوند به بیرون

• وب‌نوشت شخصی