بن (چهارمحال و بختیاری)

بن بین
کشور	ایران
استان	چهارمحال و بختیاری
شهرستان	بن
مردم
جمعیت	۱۱٬۷۵۵ نفر
اطلاعات شهری
ره‌آورد	گردو، بادام، قالی آذری، انگور، آلوچه
تابلوی خوش‌آمد به شهر
بن روی نقشه ایران ۳۲.۳۳° شمالی ۵۰.۴۵° شرقی / 32.33; 50.45

بِن، مرکز شهرستان بن، یکی از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری در ایران است. شهر بِن از شمال به سد زاینده رود، از جنوب به کوه بِن و روستای وردنجان، از غرب به کوه افغان و روستای لارک (لاطان) و از شرق به کوه شیراز و سامان محدود می‌شود. فاصله بن تا شهرکرد، مرکز استان، ۲۵ کیلومتر است. این شهر زادگاه «میرزا حبیب اصفهانی» نخستین گردآورنده دستور زبان فارسی، روشنفکر، شاعر و مترجم ایرانی (۹۳–۱۸۳۵ میلادی) می‌باشد. شهر بن به دلیل مجاورت با آبگیر زیبای گرداب، رودخانه و سد زاینده‌رود از مراکز مهم توریستی استان و ایران است. جمعیت شهر بن بالغ بر۱۰ هزار نفر است.

از مهمترین رویدادهای تاریخی شهر بِن که توسط تاریخ نگارانی همچون لارنس لاکهارت، کروسینسکی و پطروشفسکی ذکر شده است، می‌توان به مقاومت و تسلیم ناپذیری مردم بِن در حوادث مربوط به اشغال ایران توسط افغان‌ها اشاره کرد که برخی آثار آن همچون کتیبه و قلعه محمود افغان و قنات‌های ویران شده در اطراف شهر بجای مانده است.

از محلات این شهر می‌توان به محله بازار قدیم واقع در جوار مسیل مرکزی شهر، محله نسرم یا (قوزی Quzey)، قارایال (تپه سیاه) و قبرستان قدیم اشاره نمود.

جغرافیا

شهر بن از شمال به سد زاینده رود، از جنوب به کوه جنگی، از غرب به کوه افغان و از شرق به کوه شیراز محدود می‌شود.

وجه تسمیه

ساکنین محلی شهرستان بن معتقد هستند که با توجه به اینکه این منطقه در گذشته از نظر موقعیت جغرافیائی در محدوده‌ای بین حوزه نفوذ خوانین بختیاری و خوانین اصفهان بوده‌است به «بین» معروف بوده‌است که به مرور کلمه «بین» به «بِن» تغییر شکل داده‌است. بعضی دیگر هم معتقدند که با توجه به قرار گرفتن بن در دامنه کوه، کلمه بِن از لغت بُن به معنی ریشه آمده‌است بدین معنی که شهری که در بُن کوه قرار گرفته‌است. برخی نیز گفته‌اند که باوجود ترک بودن مردم شاید کلمهٔ بن ابتدا «مین» بوده (در زبان آذری به معنی هزار) و بعداً به «بین» و «بن» تبدیل شده است.

تاریخ

قدمت و تاریخ هسته اصلی شهر بن مشخص نیست و نیاز به مطالعه دارد. از مهمترین رویدادهای تاریخی مستند شهر بِن که توسط تاریخ نگارانی همچون لارنس لاکهارت، کروسینسکی و پطروشفسکی ذکر شده است، می‌توان به مقاومت و تسلیم ناپذیری مردم بِن در حوادث مربوط به اشغال ایران توسط افغان‌ها اشاره کرد که برخی آثار آن همچون کتیبه و قلعه محمود افغان و قنات‌های ویران شده در اطراف شهر بجای مانده است. همچنین اسنادی در آرشیوهای تاریخی ایران مربوط به انتهای سلسله قاجاریه و ابتدای سلسله پهلوی وجود دارد که گواه مقاومت مردم بن در مقابل تعدی خوانین بختیاری و همچنین همکاری آنان با ارتش ایران (درزمان رضاشاه پهلوی) در راستای سرکوب خوانین مذکور است.

بعد از ظهور نادرشاه افشار، او به همراه مردم، با توپ‌های جنگی به پناهگاه‌های افغان‌ها شلیک کرد که آثار آن بر کوه افغان برجا مانده‌است از جمله حفره‌ای بزرگ و فروریختن صخره‌ها، که به خوبی مبین برخورد گلوله توپ است. افاغنه چاره را در این می‌دیدند که به نقاط مرتفع تر بروند و اقدام به کندن پلکان بلندی نموده‌اند (که امروزه به پلکان تاریخی افغان معروف است) تا از شر گلوله توپ‌ها در امان باشند و در نهایت آنان را وادار به فرار کرد.

مردم

زبان

مردم شهر بن مانند قسمت کمی از بخش چهار محال از استان چهار محال و بختیاری به زبان ترکی تکلم می‌کنند. برخلاف مردم شهرها و روستاهای مجاور که لهجه ترکی شان بیشتر به لهجه ترکی قشقایی شباهت دارد.

پیشه

در این شهر اشتغال در صنعت، باغداری و دامپروری رواج دارد. اراضی و باغات دشت بن که یکی از بزرگترین دشتهای استان چهارمحال و بختیاری است از طریق بیش از ۱۵۰ رشته قنات و ۷۰ حلقه چاه نیمه عمیق و عمیق مشروب می‌شود. همچنیم کارخانه گازکربنیک بن یکی از نقاط مهم گازکربنیک ایران می‌باشد.

هنر قالی بافی در بن

هنر قالیبافی از دیرباز همراه با کشاورزی در بن رونق داشته است. بنابر سایت>، قالی‌های بن به صورت ذهنی باف است و با استفاده از گره ترکی بافته می‌شوند و رج شمار آن‌ها پایین است. شایان ذکر است که یکی از بزرگترین قالی‌های دستباف جهان (در زمان خود) در بن بافته شده است. دنیل پرل، خبرنگار وال استریت ژورنال، در گزارش خود در سال ۱۹۹۷ میلادی می‌نویسد که این قالی توسط ۸۴ زن بافته می‌شود و دارای مساحتی حدود یک سوم هکتار (سه هزار متر مربع) است و می‌تواند قیمتی تا یک میلیون دلار داشته باشد.

گردشگری

گرداب بن)

1. مجتمع تفریحی گرداب بِن: تالاب بن که به گرداب مشهور است از جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌باشد، آلاچیق‌های زیبا در حاشیه تالاب و امکانات قایق سواری، پارک بازی جهت کودکان و مناظر دیدنی و دارا بودن اب گوارای چشمه دامنه کوه مجاور تالاب و نزدیکی به شهر بن مسافران انبوهی را از سراسر ایران برای استفاده از این مواهب زیبا به این منطقه جذب می‌نماید.
2. تندیس یادبود میرزا حبیب دستان بنی
3. پل قدیمی حاج الله یار با قدمت حدود ۴۰۰ سال
4. پل قدیمی حاج مهدی با قدمت حدود ۳۰۰ سال
5. حمام تاریخی معروف به گؤنی (Guney)حامام (حمام رو به آفتاب)

از سایر مکان‌های گردشگری اطراف شهر و در کل شهرستان بن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ساحل دریاچهٔ سد زاینده رود
2. حاشیه رودخانه زاینده رود در منطقه باباپیر احمد
3. پیست اسکی روستای بارده
4. حاشیه رودخانه زاینده رود در اطراف روستای آزادگان
5. منطقه ییلاقی روستای شیخ شبان (امامزاده سید بهاءالدین محمد)
6. منطقه ییلاقی امامزاده سید محمد روستای بارده
7. کوه افغان بن و بقایای باقیمانده از حمله افغان‌ها
8. باغات درازدره بن

اشخاص مشهور

میرزا حبیب اصفهانی یا میرزا حبیب دستان بنی از سرشناسان این دیار است. میرزا حبیب بنی (اصفهانی) را پیشگام تدوین دستور زبان امروزی برای زبان فارسی دانسته‌اند. او نخستین کسی است که کلمه «دستور» را با عنوان کتابی دربارهٔ قواعد زبان فارسی به‌کار برده و این قواعد را از عربی جدا و آنها را از دایره تقلید از صرف و نحو عربی بیرون برده‌است. براساس اطلاعات موجود، او نخستین کسی بوده که اجزای کلام را در زبان فارسی بررسی و طبقه‌بندی کرده‌است، هرچند که خود را مبتکر این طبقه‌بندی نمی‌داند. میرزا عبدالعظیم خان قریب از الگوی او پیروی کرده‌است. دستور سخن (استانبول ۱۲۸۹)، دبستان فارسی (استانبول ۱۳۰۸)، خلاصه رهنمای فارسی (استانبول ۱۳۰۹) و رهبر فارسی (استانبول ۱۳۱۰) کتابهایی است که میرزا حبیب برای آموزش دستور زبان فارسی تألیف کرده‌است.

منابع

• دانشنامه استان چهارمحال وبختیاری، ۱۳۸۵.
• انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، نویسنده: لارنس لاکهارت، مترجم: مصطفی قلی عماد، ناشر: مروارید، ۱۳۶۴
• سقوط اصفهان به گزارش کروسینسکیف، ترجمه جواد طباطبایی
• «تاریخ ایران «از دوران باستان تا پایان سدهٔ هجدهم میلادی، ترجمه کریم کشاورز، سازمان انتشارات پیام ۱۳۵۷.