شهرستان آمل
شهرستان آمل |
|
---|---|
اطلاعات کلی | |
کشور | ایران |
استان | مازندران |
نامهای پیشین | آمارد، همرو، آمله، مرداد، آمو، آمل |
سال شهرستان شدن | ۱۳۲۵[۱] |
مردم |
|
جمعیت | ۳۷۰٬۷۷۴ نفر[۲] |
مذهب | شیعه |
جغرافیای طبیعی |
|
مساحت | ۳۰۷۴٫۴ کیلومتر مربع |
ارتفاع از سطح دریا | ۷۶ متر از سطح دریاهای آزاد |
آبوهوا |
|
روزهای یخبندان سالانه | ندارد |
دادههای دیگر |
|
فرماندار | یدالله اکبر زاده (فرمانده سابق سپاه آمل)[۴] |
پیششماره تلفنی | ۰۱۱ مرکز منطقه یک مخابراتی کشور[۳] |
وبگاه | پایگاه اطلاع رسانی شهرداری آمل |
شهرها | |
رینه، دابودشت، گزنک، امامزاده عبدالله |
|
تعداد بخشها | |
لاریجان، دابودشت، دشت سر، رینه |
مختصات: ۳۶°۲۶′ شمالی ۵۲°۱۳′ شرقی / ۳۶.۴۳° شمالی ۵۲.۲۱° شرقی شهرستان آمل در مرکز استان مازندران قرار دارد و از شمال به شهرستان محمودآباد، از شمال شرق به شهرستان فریدونکنار، از شرق به شهرستان بابل، از غرب به شهرستان نور و از جنوب به استان تهران محدود میشود. این شهرستان با جمعیتی برابر با۳۷۰۷۷۴ نفر جمعیت (شهر آمل؛ ۲۷۱۲۶۹ نفر) و ۳۰۷۴٫۴ کیلومتر مربع مساحت دارای پنج شهر آمل، رینه، گزنک، دابودشت و امامزاده عبدالله و پنج بخش مرکزی، لاریجان، دابودشت، دشت سر و امامزاده عبدالله است.[۵] شهر آمل واقع در جلگه مازندران و طرفین رود هراز با ارتفاع ۷۶ متر از سطح دریا در ۵۲ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۲۵ دقیقه عرض شمالی و در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب ساری، مرکز استان، ۱۸ کیلومتری جنوب دریای خزر و شش کیلومتری شمال دامنه کوه البرز و ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی تهران قرار دارد.
محتویات
- ۱ تقسیمات کشوری
- ۲ تاریخچه
- ۳ جاذبههای گردشگری و آثار تاریخی و طبیعی
- ۴ تاریخ
- ۵ مشاهیر
- ۶ فرهنگ و مراسمها
- ۷ موسیقی
- ۸ غذاهای محلی
- ۹ سوغات
- ۱۰ موقعیت جغرافیایی آمل
- ۱۱ صنایع و معادن
- ۱۲ کشاورزی و دام داری
- ۱۳ آب و هوا
- ۱۴ حمل و نقل
- ۱۵ کوهها
- ۱۶ مدارس
- ۱۷ ورزش
- ۱۸ موزهها
- ۱۹ سالنهای همایش
- ۲۰ ورزشگاه و مجموعهها
- ۲۱ ارتباطهای بینالمللی
- ۲۲ پانویس
- ۲۳ منابع
- ۲۴ پیوند به بیرون
تقسیمات کشوری
-
- دهستان بالا لاریجان
- دهستان لاریجان سفلی
- شهرها: رینه و گزنک.
شهر: آمل سر یا آملیه در حال بررسی
تاریخچه
شهرستان باستانی آمل که از واژه آمل که گونه پهلوی آن آموی (Amui) است، نصراله هومند در جزوه آشنای مختصری با شهر آمل مینویسد: «تز میان همین اقوام مهاجر آریائی (آزادگان) مادها و آماردها شاخهای دیگر با نام آموهائی برای به دست آوردن سرزمینی بزرگ و آباد از سرزمین اصلی خود مهاجرت نموده و در کناره رود هراز (هرهز) آرام یافتند. چنانکه این قوم توانستند در کنار (ه) غربی همین رود شهری را بنا کنند و نام قبیله و قوم هود را بر آن شهر بنهند. با گذشت زمان به گونههای: آموری، آمو، آمل بدل شد.»
نقشه استان مازندران به تفکیک شهرستان |
و سرانجام نتیجه میگیرد: «منظور از این همه اشارات و یادآوریها این بود که «آموئیها» مردمان اولیه سرزمین آمل و اطراف از سمت غرب به شرق مهاجرت نکردند بلکه از شرق دریای خزر به مازندران (تبرستان) مهاجرت نموده ساکن شدند و... واژههایی مانند آمارد، آملد، امرته را نمیتوان ریشه لغوی شهر آمل به حساب آورد در صورتی که با اندکی دقت و توجه میتوان (ریشه واژه آمل را به اینگونه به دست آورد: آمل – آمو – آموی- آمویه.»)
باتوجه به اسناد تاریخی این شهر حداقل از دوره ساسانی تا دوره مغول پایتخت مازندران بودهو در سه سلسله پایتخت رسمی ایران بودهاست علویان، مرعشیان، اشکانیان و در دوران اساطیری منوچهر و بهرام و فریدون نیز پایتخت ایران بودهاست. موقعیت استراتژیک شهر آمل و رودخانه هراز، توسعه بخشهای کشاورزی، تجاری، صنعتی و گردشگری منطقه را در سالهای اخیر تسهیل نمودهاست. محصولات عمده کشاورزی آن، برنج، گل و گیاه، دانههای روغنی کلزا، سبزیجات و علوفه میباشد.
جاذبههای گردشگری و آثار تاریخی و طبیعی
- آتشکده آمل
- خاستگاه فریدون
- ضحاک چال
- مشهد میر بزرگ
- شکل شاه
- برج و آرامگاه محمد بن محمود آملی معروف به شمس آل رسول
- مسجد جامع آمل
- آثار راه باستانی هراز
- قلعه ملک بهمن
- کاروانسرای کمبوج
- مسجد آقا عباس
- موزه تاریخ آمل
- پایین بازار شهر قدیم آمل
- مسجد امام حسن عسگری
- قلعه کهرود
- بازار قدیم آمل
- قلعه فرنگیس
- تکیه فیروزکلا
- پل فیروزکلا
- خانههای قدیمی در شهر قدیم
- امامزاده حسن
- قلعه دختر پلور کاروانسرای سنگی و کوهستانی پلور
- کافر کلی (غارهای باستانی آباسک و پلمون)
- امامزاده عبدمناف
- امامزاده محمد قریشی
- امامزاده عباس شهنهکلا
- برج دیدبانی امیری
- پل معلق
- پل پلور به لار (پل سنگی)
- بقعه شمس طبرسی
- عمارت مقبره میربزرگ
- برج آرامگاهی میر حیدر آملی
- امامزاده ابراهیم
- مقبره امامزاده قاسم
- حرم امامزاده عبدالله
- آرامگاه ناصرالحق
- پل دوازده چشمه
- قلعه دوم شاهاندشت
- مسجد میرزا محمدعلی
- سقاتالار فیروزکلا
- مقبره مولانا سید حسن ولی
- سقانفار هندوکلا و تکیه هندوکلا
- آرامگاه میرزا شاه
- کاروانسرای کمبوج
- بقعه حاجی دلا (سلطان شهاب الدین)
- کاخ شهرداری و هتل شهرداری
- بقعه فخر و فضل و حاج علی کفشگر
- امامزاده جوانمرد حمزه
- برج هشتل
- امامزاده هاشم
- تپه تنگ سفید آب
- کاروانسرای کمبوج
- حمام شاه عباسی
- حمام میر صفی
- دخمه سنگی کافر کلی
- پل شاه عباسی
- برج بیامه سی شاهاندت
- حمام اشرف السلطان
- آرامگاه خضر (قدمگاه خضر)
- سقانفار اورطه طشت
- مقبره درویش شیخ اسماعیل
- قلعه آرودشت لار
- قلعه ماهانه سر
- حسینیه مدنی
- دشت دژمار امیری
- تپه باستانی قلعه کش
- عمارت منوچهری
- عمارت شفاهی
- عمارت حاج علی ارباب
- عمارت و خانه هاشماین
- تکایای طوایف آمل
- مسجد حاج علی کوچک
جاذبههای ورزشی
- قله دماوند
- قله امیری
- قله امامزاده قاسم
- قله دوبرار
- کوه قرهداغ
- سیاه کوه
- کوه کلکچال
- پلاس
- رود لاله زار
- قله کاعون
- غار اسک
- غار روستای گرنا
- غار امیری
- غار الیاس تنگه
- غار گل زرد
- پارک ملی لار
- آسمان کوه لار
- کوه دال کمر
- ارتفاعات ییلاقات لاریجان
- رود هراز
- پیست و آکادمی گلف
- آبشار یخی
جاذبههای تفریحی
- پارک جنگلی میرزا کوچکخان
- پارک جنگلی امامزاده عبدالله
- پارک دهکده طلایی
- شکارگاههای لاسم
- شکارگاه امیری
- شکارگاه لار
- منطقه تیراندازی ممنوع رزن
- روستای خوشواش
- روستای وانا
- دریاچه آب اسک
- الیمستان
- هلومسر
- منطقه چلاو
جاذبههای طبیعی
- قله دماوند
- آبهای معدنی لاریجان، آمولو، اسک و استراباکو و قلابن
- آبشار ترا
- آبشار شاهاندشت
- آبشار امیری
- آبشار یخی
- آبشار قلعه دختر
- آبشار آلامل
- آبشار پرو مد
- آبشار شیخ علیخان
- آبشار سنگ درکا
- آبشار دعیز
- آبشار نمار و گنجه طلا
- آبشار سرآسیاب
- آبشار آب مراد
- آبشار پردمه
- آبشار تماره
- دریاچه امامزاده علی
- دشت و آبشار دریوک
- جنگل بلیران
- گرم رود
- رود کمکلا
- دریاچه ساهون
- رود کرسنگ
- رود پنجاب
- رود لاسم
- آب گرم لاریجان
- استله سر
- آب معدنی اسک
- آب آهن آب فرنگی لاریجان
- آب معدنی گرو کلرد
- چشمه لهرا
- سد لار
- دریاچه دریوک
- دریاچه دوخواهران
- جنگل زیارو
- گرمارود
- دشت شقایق
تاریخ
شهر آمل از شهرهای بسیار قدیمی ایران در استان مازندران است. ابن خردادبه: «از زمان پادشاهی فریدون تا زمان بهرام گور آمل پایتخت دنیای مسکون بود». حمدالله مستوفی بنای شهر را به طهمورث پادشاه پیشدادی نسبت میدهد. شهر آمل یک شهر توریستی و زیبا در قلب شمال کشور است. فردوسی از آمل چنین ذکر کردهاست: از آمل گذر سوی تمیشه کرد نشت اندر آن نامور پیشه کرد از آمل همه بندگان تواند به ساری پرستندگان تواند چنین تا به شهر بزرگان رسید ز ساری و آمل به گرگان رسید یا راوی این چنین ذکر میکند: رسیدم به آمل شهر هفت رنگ همه شاعر و عارف و مرد جنگ بزرگان ایران زمین و بزرگان شهیر ز میر حیدر فخر رازی و ابن جریر
در تاریخ طبرستان ابن اسفندیار کاتب (تألیف ۶۱۳ ه-ق) چنین آوردهاست: «در قبالههای کهن مذکور است که معنی آمل به واژه طبری آهوش است وهش وهل مرگ را گویند و کنایه از این است که تو را هرگز مرگ مباد». در کتاب راهنمای شمال فرخ عفاری در تاریخچه آمل چنینی آوردهاست: خسرو پرویز آمل را توسعه داد از آن به بعد این شهر مدتها مقر حکومت و پایتخت حکام محلی مازندران بود. مازیار به امر محمد ابن موسی نماینده مأمون این شهر را ۸ ماه محاصره کرد و سرانجام فتح و بعد از تصرف شهر دستور خراب کردن دیوارهای آن را صادر کرد اما بعد پشیمان شد. اصطخری در کتاب مسالک و ممالک چنین آوردهاست: «و از همه طبرستان ابریشم بسیار خیزد خاصه به آمل» ابن حوقل چنین نوشته: «آمل از قزوین بزرگتر و بسیار پر جمعیت تر بود». ابن اسفندیار (۶۱۳ه-ق) آمل را بازار جهانی روزگار خود معرفی و ذکر کرده بود. ابن راوی در کتاب خود آمل را بزرگتر از اصفهان و قزوین میخواند. بعضی از مورخان و جغرافی نویسان سابقه آمل را به دورهْ پیشدادیان و کیائیان نسبت دادهاند و آثار آمل را به مادها نسبت دادهاند.. احتمالاُ مردم آمل در زمان حکومت مهدی خلیفهْ عباسی، به دین اسلام گرویدند و بعد از آن بناهای اسلامی در آنجا ساخته شد. اوایل قرن هفتم حسام الدین اردشیر مرکزیت را از ساری به آمل آورد و قصر خود را در آنجا برپا داشت. در سال ۷۹۵ هـ. ق امیر تیمور گورکانی آمل و ساری را غارت کرد و فرمان قتلعام ساکنین آنها را صادر کرد و سه قلعهْ مهم از جملهُ ماهان سرُ را با خاک یکسان کرد. از آن پس آمل روبه ویرانی نهاد. آمل جدید در جوار شمال آمل قدیم بنا شدهاست. ابن اسفندیار آملی، مؤلف کتاب تاریخ طبرستان نام شهر آمل را برگرفته از نام دختری افسانهای به نام آمله میداند که دختر یکی از امیران دیلمی و همسر فیروزشاه، حاکم بلخ بودهاست.
آمل در قدیم شهری آباد، وسیع و پر جمعیت بود. ابوالفضل بیهقی، در کتاب تاریخ خود در فصل حرکت مسعود غزنوی با لشکریانش به آمل، این شهر را چنین توصیف میکند: «و امیر به شتاب براند و به آمل رسید روز آدینه ششم جمادیالاولی، و افزون پانصد و ششصد هزار مرد بیرون آمده بودند؛ مردمان پاکیزهروی و نیکوتر، و هیچکدام را ندیدم بیطیلسان شطوی یا توزی یا تستری یا ریسمانی… و گفتند عادت این است… و من که بوالفضلم پیش از تعبیه لشکر در شهر رفته بودم، سخت نیکو شهری دیدم، همه دکانها درگشاده و مردم شادکام» در قرن پنجم وقتی با همت خواجه نظامالملک طوسی، وزیر کاردان و با کیاست سلجوقیان و صاحب کتاب معروف سیاستنامه (سیرالملوک)، قرار شد مدارسی به سیاق دانشگاههای امروزی به نام نظامیه در شهرهای بزرگ جهان آن روز از جمله بغداد، دمشق، بلخ، نیشابور و بخارا تأسیس شود آمل از جمله شهرهایی بود که در کنار شهرهای فوق صاحب نظامیه گردید، و از این رو آن را هفت شهر مینامند و هرودت میگوید:مردم آریایی هزاران سال پیش از میلاد مسیح در آمل سکنی گزیدهاند.
مشاهیر
ملا علی کنی، محمد بن جریر طبری، علی بن سهل بن ربن طبری، محمد بن محمود آملی، سراج قمری، ابن اسفندیار آملی، اولیاءالله آملی، میر حیدر آملی، طالب آملی، جواد فاضل، میرزا هاشم آملی، میرزا سلطان مازندرانی، حسن حسنزاده آملی، محمد یزدادی، ابوالقاسم فرسیو، عبدالله جوادی آملی حاسب طبری، ایرج میرزا، عماد طبرسی، شیخ محمد آملی، صوفی مازندرانی، احمد بن عماد طبری، یحیی بن ابی منصور، فریدون، آرش کمانگیر، منوچهر، عبدالقادری گیلانی آملی، شمس الادبا، فخر رازی طبرستانی، لطفالله لاریجانی، سید ابوالحسن شمسآبادی، علی لاریجانی، محمد تقی آملی، حماد طبری، میرزا شفیع مازندرانی، ابراهیم خواص، مؤید بالله آملی، محمد محمد آملی، سید محمدعلی داعیالاسلام، صوفی مازندرانی، محمدتقی دانشپژوه، محمد بن جریر بن رستم طبری، احمد مشیرالسلطنه، عبدالحسین نوایی، عبدالله احمدیه، هبه الله لالکایی، عماد طبرسی، میرزا ابراهیم مازندرانی، مولانا زمانی ابوالعباس قصاب آملی، خلیل بن بکر آملی، علی اقبال، شروین بن مرزبان، ابن هندو، اولیاءالله آملی، عزالدین آملی، عمادالدین ابو جعفر طبری، اسماعیل خواجویی، محمد شریف العلماء مازندرانی، سید رضی لاریجانی، غلامحسین بنان، رکن الدین آملی، قیس رازی، فرهنگ شریف، ابن فرخان طبری، محمد بن ایوب طبری، ابوسهل بیژن کوهی، حکیمی و چندین تن از اهالی سرشناس این منطقه هستند و لازم است ذکر شود که آمل معروف به پایتخت مفاخر ایرانی در جهان میباشد.
فرهنگ و مراسمها
از نظر شعر، ادب، هنر، خطاطی، تاریخ، سیاست، فقه، تفسیر و فلسفه مشاهیر زیادی از این شهر برخاستهاند. آمل از فرهنگ و تمدن بسیار کهن و اصیل آریایی برخوردار است و به دلیل داشتن این تمدن باستانی و دیرینه مراسمهای باستانی و به دلیل علاقه به دین و مذهب مراسم مذهبی بس با شکوهی در این دیار کهن برگزار میگردد، پس از گرویدن مردم آن به اسلام، برخی از مراسم باستانی بسته به فرهنگ مردمان مختلف مازندرانی با آداب اسلامی در آمیخته و بنا بر این شیوه اجرای آن در هر روستا با روستای دیگر متفاوت است.[۸]
تیرگان
تیرماسیزه شو یا تیرگان یکی از جشنهای ایرانی در روز تیر از ماه تیر برابر با سیزدهم تیرماه است. عدهای این جشن را در روزهای دیگر و از جمله در دهم تیر برگزار میکنند که به اعتقاد استادان ایرانشناس نادرست است. جشن همه ساله در کوه دماوند، آمل انجام میشود و همه ساله توسط زرتشتیان ایران در بیشتر شهرهای جهان و ایران نیز برگزار میشود.
ورف چال
از آیینهای قابل توجه و در عین حال منحصربهفرد مازندران که مراسمی ملی هم به شمار میرود در ارتباط با آب، مراسم ورف چال روستای اسک واقع در جاده هراز است. این رسم قدیمی، و باستانی بسیار جالب، در یکی از روزهای جمعه در فاصله اول تا پانزدهم اردیبهشت ماه هرسال و زمانی که آخرین برفهای زمستانی منطقه در حال ذوب شدن است، انجام میشود. زمان اجرای این مراسم قبلاً از طرف بزرگان محل که وظیفه هدایت و راهنمایی مردم و جوانان را دارند به اطلاع عموم میرسد. در روز مشخص، کلیه مردان محل برای انجام مراسم ورف چال واقع در دامنه کوه دماوند پس از صرف صبحانه، با برداشتن غذای ظهر و بساط و میوه و چای ار روستا خارج میشوند. طبق رسم، صبح زود تمام مردان باید از روستا خارج شوند و دیگر حق بازگشت به خانه را ندارند. با خروج مردان، تمام امور روستا دراین روز در دست زنهای محل است. زنان با اجتماع در مساجد و نقاط عمومی روستا، به اجرای برنامههایی مانند:عروس و داماد، شاه و وزیربازی، سنگ بازی و سایر بازیها و سرگرمیهای محلی میپردازند و از ورود هر مردی به داخل روستا جلوگیری میکنند. درصورتی که مردی به تذکر و اخطار زنان توجه نکند و داخل روستا شود به شدت با چوب زنان تنبیه میشود. مردان روستا نیز پس از رسیدن به محل ورف چال، اقدام به جداکردن قطعات برف از کوه میکنند و هرکس به اندازه توانش مقداری از آخرین برف زمستانی را داخل چاه بزرگ میریزد. به اعتقاد اهالی روستای اسک، این چاه را شخصی به نام سیدحسن ولی حفر کرده و مقبره او در روستای نیاک، محل زیارت اهالی منطقهاست. باپرشدن چاه از برف و پوشاندن درآن، مردان به صرف ناهار، چای و میوه در اطراف چاه میپردازند. درپایان مراسم، مردان روستا پس از نماز، دعا و شکر الهی، به روستا برمی گردند. مراسم ورف چال یا چاه برف، ریشه در مبارزه با کم آبی برای مسافران و دامها در فصل تابستان دارد. ازآنجایی که این منطقه درگذشته یکی از مناطق دامداری محسوب میشد، دامدارها برای تأمین آب مورد نیاز دامها و نیز اهالی درفصل تابستان که برفهای روی کوه آب میشد اقدام به ذخیره کردن برف دراین چاه میکردند تا در موقع کم آبی، آب مورد نیاز خود و دامها را تأمین کنند. امروزه منطقه اسک اهمیت گذشته خود از نظر پرورش دام را از دست دادهاست ولی اجرای این سنت قدیمی همچنان توسط اهالی روستا با شور و شوق انجام میشود.
کشتی لوچو
کشتی لوچو از کشتیهای محلی استان مازندران است و در گذشته در مراسم عروسی اجرا میشد. امروزه در بعضی از نقاط استان این کشتی همه ساله در تابستان بعد از وجین شالی، هنگام فراغت کار روستاییان، انجام میشود. در ایام دیگر مانند اعیاد مذهبی و ملی نیز کشتی لوچو برگزار میشود و جایزه برنده یک راس گاو است که توسط اهالی خریداری میشود. برای مسابقه دو نفر از کشتی گیران با تجربه به عنوان داور انتخاب میشوند در این کشتی هر گونه ضربه زدن به بدن یا سر حریف، گرفتن انگشت دست، سرچنگک و ضربه زدن به کتف و گرفتن گوش، خطا محسوب میشود. کشتیگیری که در این دو هفته تمام حریفان را شکست دهد، برنده مسابقهاست. در طول برگزاری مسابقه ساز و دهل نیز نواخته میشود تا شور و هیجان بیشتری به مسابقه بدهد.
ماه در مه
هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره و یا مشابه آن هفت سین که با ظرافت و سلیقه خانم خانه چیده شده مینشینند و در حالیکه پدر خانواده دعای تحویل میخواند منتظر سال نو میشوند. در گذشته که امکانات ارتباطی مانند رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازی یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام میداشتند. بعد از اینکه سال نو شد کسی (معمولاً بچهها) که به عنوان مادرمه (مارمه) انتخاب شده با مجمعی که در ان قرآن، آیینه، اب، سبزه و شاخههای سبز جوان قرار دارد وارد خانه میشود چهارگوشه اتاقها را آب میپاشد قرآن را کنار سفره هفت سین میگذارد و شاخههای تازه سبز شده و دارای شکوفه (معمولاً از درخت گوجه سبز) را به این نیت که سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق میگذارد. دراین روز مادر خانه، غذای عید، سبزی پلو با مرغ یا گوشت درست میکند. علاوه بر آن بعضی هم غذایی به عنوان خیرات برای اموات میبرند و بین مردم پخش میکنند.
چلیک مارکا
بازیکنان به دو گروه تقسیم میشوند. برای بازی دو تکه چوب یا چلیک و و چوب بزرگ یا مارکا نیاز دارند. ابتدا گروه اول، چوب کوچک را روی گودالی قرار میدهند سپس با چوب بزرگ به زیر چوب کوچک کی زنند و آن را به طرف بالا پرت میکنند. چوب هر یک از بازیکنان که مسافت بیشتری را طی کند، آن گروه برنده میشود افراد بازنده باید به برندگان سواری بدهند.
علم گردانی و نخل گردانی
علم گردانی و نخل گردانی از قدیمیترین سنت ایرانی و مازندران است که همه ساله در تمامی مناطق مازندران و آمل انجام میشود.
نوروزخوانی
نوروزخوانان معمولاً پانزده روز قبل از فرارسیدن عید نوروز به داخل روستاها میآیند وبا خواندن اشعار در مدح امامان و ترانههای محلی، طلیعه سال نو را به آنها مژده میدهند. نوروز خوانان چند نفر هستند که یک نفر اشعار را میخواند، یک نفر ساز میزندو ونفر دیگر که به آن کوله کش (بار کش) میگویند به در خانههای مردم میروند ومی خواند:باد بهارون بیمو/نوروز سلطون بیمو/مژده دهید به دوستان /گل به گلستون امد/بهار آمد بهار آمد خوش آمد /علی با ذولفقار آمد خوش آمد، /نوروزتان نوروز دیگر/شمارا سال نو باشد مبارک. صاحب خانه با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغونخود و کشمش از آنان پذیرایی میکند.
دیگر مراسمها
از دیگر مراسمات میتوان به خرج دادان امام حسین، سفره ابوالفضل، شب نشینیها، مراسم داندان سری، ولیمه، مراسم بین شهری اشاره کرد.
موسیقی
موسیقی منطقه آمل در قالب مناطق مرکزی شمال ایران بررسی نمود از همین رو تقریباً همه نغماتی در مناطق مرکزی شمال ایران رایج است در این منطقه مورد استفاده قرار میگیرد که از مشهورترین آنها نجوا و امیری خوانی و گهره سری و مازندرانی خونش و طالبا است. شهرهای طالبا و امیری و لاره از شعرهایی هستند که با سوز خوانده میشود و بر روی شنونده تأثیر خاصی میگذارد. نوروز خوانی سنت اصیلی است که اولین منطقه قبل از اسلام در آمل اجرا شد و بعدها به جاهای دیگر مازندران و ایران گسترش یافت و بعد از اسلام این اشعار این نو خواندن با مدح و منقبت ائمه در هم آویخت و از این شکل قدیمی حیث اشکالی نو یافت.
غذاهای محلی
شکم پر آملی، کتلت، کته آملی، پلو زعفرانی، خورش مرغ ترش، اردک جوجه، سبزیپلون، از خاتون، اسفناج پته از مهمترین غذاهای محلی و ملی آمل هستند.
سوغات
برنج، مرکبات، مربا، ترشی، گردو، گیلاس، فرش، زیتون، ماهی، گل، معرق، منبت، سفال و گلیم از جمله مهمترین سوغات آمل هستند. همچنین عسل طبیعی از قله دماوند و لار، سیب، کیوی، شیرینیهای محلی مانند آبدندان، اغوزکناک، ساقهعروس، نان کوهی و غذاهای محلی که بینالمللی شدهاند از جمله سوغات مهم آمل هستند.
موقعیت جغرافیایی آمل
شهر آمل واقع در جلگه مازندران و طرفین رود هراز با بلندای ۷۶ متر از گستره دریا در ۵۲ درجه و ۲۱ دقیقه بلندای شرقی و ۲۶ درجه و ۲۵ دقیقه عرض شمالی و در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب ساری، مرکز استان، هجده کیلومتری جنوب دریای مازندران و شش کیلومتری شمال دامنه کوه البرز و ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی تهران قرار دارد.
صنایع و معادن
صنایع غذایی، صنایع نساجی، صنایع چوپ، صنایع چاپ و انتشارات، صنایع اشیای کائوچویی، کاغذ، صنایع غذایی و سنگی و صنایع غیر فلزی معدنی و صنایع چرم سازی از عمدهترین صنایع موجود در شهرستان به شمار میآیند. برنج، ترهبار، مرکبات، سیب، گردو، گیلاس، ماهی، مواد غذایی، محصولات و کاغذی و منسوجات و لبنیات، تولیدات برقی، مصالح ساختمانی و صنایع دستی صادرات این منطقه را تشکیل میدهند. شهرستان آمل ۶۵٪ صنعت استان مازندران را در خود جای دادهاست.
کشاورزی و دام داری
کشاورزی، دامداری و گردشگری اساس اقتصاد شهرستان آمل را تشکیل از عمدهترین محصولات کشاورزی شهرستان آمل میتوان برنج، مرکبات، سیب درختی، و تره بار را نام برد. آب کشاورزی این شهرستان از رود هراز تأمین میشود.
آب و هوا
آب و هوای شهرستان آمل نظیر سایر نقاط مازندران است؛ در تابستانها گرم و مرطوب و در زمستانها ملایم. حداکثر ریزش باران در ماه آذر و حداقل آن نیز در ماه تیر است؛ و دارای آب و هوا خاص در مناطق خود میباشد.
حمل و نقل
- جاده
راه باستانی بخشی از راه هراز در حوالی وانا است که آثار باستانی مربوط به راه قدیم ری به آمل در آن مشهود است همچنین قطار راه اصلی ایران که شمال را به مناطق دیگر در جنگ جهانی وصل میکرد از این شهر بوده و بعدها به زودی از بین رفت و به جای آن راه ورسک ساخته شد. راه شهری آمل که دارای بیشترین بلوار و بزرگراههای مازندران است. جاده جاده بینالمللی هراز یکی از مهمترین جادههای ایران بیشترین وسعتش را آمل دارا است که شهرهای دیگر را به شمال ایران پیوند می دهد. همچنین جادههای کناری مانند آمل-بابل، آمل-محمودآباد (جاده ساحلی)، آمل-فریدونکنار و آمل-نور میتوان اشاره کرد.
- فرودگاه
فرودگاه امداد فرودگاه امداد آمل، نام فرودگاهی در آمل است، این فرودگاه به عنوان اولین پایگاه امداد نجات ایران با یک فروند هلیکوپتر آغاز به کار کرد و در حال به دو فروند هلیکوپتر افزایش یافتهاست.[۹]
- راه آهن
قطار سریع یا منو ریل شمال (تهران-آمل) که در سال ۹۰ به تصویب ملی رسید در حال ساخت است و تا سال ۹۹ به اتمام میرسد.
- اتوبوس
نه ایستگاه اتوبوس بین شهری آمل در نظر گرفته شدهاست که نقاط مختلف شهر را به یکدیگر متصل مینماید.[۱۰]
- تاکسی
سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی آمل یکی از سازمانها فعال است که در تمامی خیابانهای آمل دو ایستگاه ویژه در نظر گرفتهاست.
کوهها
- قله دماوند
- قله امامزاده قاسم
- قله امیری
- سیاه کوه
- آسمان کوه لار
- کوه دال کمر
- کوه کاعون
- کوه شیخ کر
- ارتفاعات ییلاقات لاریجان
- رود هراز
- کوه کرنا
- کوه خرسنگ
- دوکوهک
- کوه کاعون
- کوه کهرود
- کوههای امیری
- کوههای لاسم
- کوههای خلنو، توچال و کلون بسته، آمل
- کوههای لار
- قله دوقلو
- پاشوره
از کوههای مهم هستند.
دانشگاه و مراکز آموزشی
آمل در زمان قدیم دارای هفتاد مراکز علمی بوده و تنها شهر دارای بیشترین دانشگاه قدیم یا همان نظامیه بودهاست.
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات آیتالله آملی
- دانشگاه شمال
- دانشگاه فذا
- دانشگاه پزشکی
- دانشگاه سبز
- دانشگاه آمل، آمل
- دانشگاه سمنگان آمل
- دانشگاه پیام نور آمل
- دانشکده توحید آمل
- دانشکده علوم قرآنی
- دانشکده پرستاری مامایی
- دانشکده دام پزشکی آمل
- دانشگاه پاستور شمال کشور
- دانشگاه هراز
مدارس
مدرسه امام خمینی آمل یکی از مهمترین مدرسهها و قدیمیترین مدارس ایران است که معماری آن به دست آلمانیها ساخته شدهاست. از جمله مدارسهای قدیمی میتوان به مدرسههای قدیمی در آمل قدیم (بازارچه) یا پایین بازار و کاخ چایی که بعدها به مدرسه تبدیل شد و مدارس هوشمند فعلی و مجهز اشاره کرد.
ورزش
آمل از شهرهای ورزشی و مشهور است که سنت ورزشی آن والیبال، کشتی، بسکتبال و بدمینتون و رزمی است. اما هر ساله ورزشهای فوتسال، تنیس، اسکواش، پینت بال، اتوموبیلرانی و شطرنج در سطح کشور و منطقه مقامآور میباشد. باشگاه والیبال کاله مازندران و باشگاه بسکتبال کاله مازندران و شهرداری آمل معروفترین تیم ورزشی این شهر است. از نظر امکانات ورزشی آمل برترین شهر مازندران است. همچنین تیم والیبال مازندران در لیگ پاسارگاد قهرمان شد و تیم به مرحله بینالمللی رسید و تمام تیم هارا بدون شکست، شکست داد و در آن تیم چند آملی حضور داشتند.
موزهها
موزه تاریخ آمل
موزه تاریخ آمل درسه طبقه و شامل گالریهای آثار باستان شناسی، مردم شناسی و اسناد تاریخی استان مازندران است. گالری بخش اشیاء مردم شناسی موزه آمل نمونهای از بافتههای محلی شامل جاجیم، گلیم و نیز ظروف چوبی، ظروف مسی مانند آفتابه لگن، کاسه، سینی و دهها اثر دیگر را در خود جمع آوردهاست. دربخش اسناد تاریخی این موزه، اسنادی از گزارشهای ادارای دورانهای مختلف از جمله در مورد زلزله و آتش سوزی آمل مربوط به سالهای ۱۳۳۵ و۱۳۳۶ و نیز دست نوشتههای شاهان دوره قاجار و مکاتبات اداری دربار قاجاریه با رؤسای حاکمان این شهرستان به چشم میخورد. قدیمیترین دست نوشتههای اسناد تاریخی موزه صورت اسامی علما درآمل در سال ۱۲۸۶ هجری قمری است. اما دربخش باستان شناسی که این بخش را از دیگر قسمتهای موزه متمایز کرده وجود اشیاء با ارزش تاریخی است که قدمت تعدادی از این آثار به بیش از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح میرسد. بخش باستان شناسی موزه تاریخ آمل آثاری همچون سفال، فلز، سنگ و شیشه که به جای مانده از دوران پیش از تاریخ تا زمان قاجار درمحدوده شمال کشور و نیز معرفی اشیای سفالینه از سایر استانهای کشور وفرهنگهای تأثیرگذار و تأثیرپذیر منطقه شمال کشوراست، چشم هر بینندهای را به خود جذب میکند. درموزه آمل یکی از بخشهای جالب توجه که بازدیدکنندگان و محققان تاریخی را برای دقایقی بیشتر کنار خود نگه میدارد، ویترینهای سکهها است. موزه تارخ آمل از وجود سکهها که تاریخ مصوری از خط، آداب و رسوم کهن، آرایش صورت و نوع پوشش شاهان را نشان میدهد، بی بهره نمانده و سکههای مربوط به دورههای هخامنشی، اسکندر، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان و دورههای اسلامی تا قاجار را در خود جای دادهاست. آثار به دست آمده از کاوشهای علمی باستان شناسان آملی در سال ۱۳۸۸ درمحوطه باستانی ' قلعه کش' آمل که مربوط به دوره مفرغ و آهن هست نیز در موزه تاریخ آمل به نمایش گذاشته شدهاست. موزه تاریخ آمل در خیابان امام رضا و در وسط دوپل معلق و۱۲چشمه که از آثار باارزش تاریخی این شهرستان محسوب میشود، قراردارد. این ساختمان درسال ۱۳۱۵ به عنوان اداره مالیه شهرستان آمل بنا شده وسال ۱۳۸۷ با کاربری فرهنگی در اختیار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران قرارگرفته وپس از مرمت و احیا بهمن ماه سال گذشته افتتاح شد.
موزه شهدا
موزه شهدا آمل در مقبره تاریخی میر بزرگ مرعشی در آمل ساکن است که در دو طبقه مجهز است، آثار به جا مانده از شهدا وصیت نامه و کروکیها و نقشههای مهم هشت سال دفاع مقدس و... دراین مکان برای بازدید قرار دارد.
سالنهای همایش
- مجموعه اریکه آریایی
- سالن همایشهای کاخ شهرداری
- سالن همایش علوم قرآنی
- سالن همایش شهید ملکوتی
- سالن همایش سازمان فرهنگ ارشاد
- سالن همایش کتاب
ورزشگاه و مجموعهها
مجموعه مرعش، بزرگترین و مدرنترین مجموعه ورزشی سرپوشیده شمال کشور- مجموعه پیامبر اعظم-نشاط-مجموعه ورزشی آدمرس-ورزشگاه چمران-ورزشگاههای شهرکهای آمل-ورزشگاه و سالن شهید حسن نژاده-ورزشگاه چهل شهید-پارک و سالن بانوان غدیر-حجاب-سالنهای بیلیارد و بولینگپ-یست اسکیت و چند ده ورزشگاه و مجموعه دیگر و دوازده مجموعه ورزشی خصوصی، این ورزشگاهها از ورزشگاههای رسمی آمل هستند.
ارتباطهای بینالمللی
گمرک
آمل در زمان قدیم بندرگاه بزرگی بودهاست که این بندرگاه تجارتگاه عظیم شمال ایران بود، در گذشت زمان این بندر تبدیل به شهر محمودآباد شد، و در حال حاضر گمرک آمل به صورت بخش سرخرود که گمرک آمل است انجام میشود، گمرک مرکزی در شهر آمل قرار دارد و صادرات محصولات آمل در مرزهای آبی و زمینی و هوایی در شهرهای دیگر زیر نظر آمل انجام میشود.[۱۱]
پانویس
- ↑ «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بازبینیشده در آبان ۱۳۸۹.
- ↑ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹۰
- ↑ شرکت مخابرات مازندران
- ↑ حاشیههای مراسم از تودیع و معارفه فرماندار آمل (شمالنیوز)
- ↑ درگاه ملی آمار ایران
- ↑ تقسیمات کشوری سال۱۳۹۱(دگاه ملی آمار ایران)
- ↑ خبرگزاری ایسنا: شهرستان آغاجاری به نقشه تقسیمات کشوری اضافه شد. ۳ مرداد ۱۳۹۱.
- ↑ سفرپدیا-تاریخچه آمل
- ↑ افتتاح مرکز آمبولانس هوایی آمل - Tabnak.IR | تابناک
- ↑ ::: وب سایت رسمی سازمان اتوبوسرانی شهرداری آمل | The Amol Bus :::
- ↑ Fars News Agency: پنجمین شعبه گمرک مازندران آماده بهرهبرداری شد
منابع
- کتاب: بزرگان و اندیشمندان آمل. نگارش: دکتر محمود غفاری. نشر رسانش ۱۳۸۶
- کتاب جغرافیای تاریخی و باستانی ایران زمین نگارش: الکساندر آنتون نشر رسانش ۱۹۹۳
- کتاب اختران جاوید نگارش:مداحی
پیوند به بیرون
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای شهرستان آمل دارد. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ شهرستان آمل موجود است. |