شهرستان خنج

شهرستان خنج
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	فارس
مرکز	خنج
نام‌های پیشین	هُنگ، (خُنگ)
مردم
جمعیت	۴۰۲۹۶
مذهب	اسلام (سنی)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۶۷۰ متر
داده‌های دیگر
پیش‌شماره تلفنی	۰۷۸۲۴۵۲
تعداد بخش‌ها
مرکزی - محمله

شهرستان خُنج یکی از شهرستانهای استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر خنج است. خنج شهری باستانی که نام آن در روزگار باستان «هُنگ» یا «خُنگ» بوده‌است که همان واژه در گذر زمان تبدیل به خُنج گشته‌است. این شهرستان دارای وسعتی بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر مربع و ۴۰۲۹۶ نفر جمعیت (آمار سال ۱۳۸۵) است. امکانات و صنایع این شهرستان شامل: شرکت نوشابه سازی خنج نوشینه، موزائیک سازی، ۲کارخانه سنگ‌شکن، سده گاز خنج، کارخانه خوراک دام، کارخانه قند خنج، نیروگاه ۱۰۰۰مگاواتی در دست ساخت و۲۵۰۰ هکتار نخلیات، ۳۰۰هکتار مرکبات و ۱۸رشته قنات، بیش از ۱۱۰۰ حلقه چاه است و دارای منابع عظیم گاز است. دارای ۲۶ شهید می‌باشد.

پیشینهٔ تاریخی

خنج دارای بیش از ۲۰۰۰ سال دیرینگی و ده‌ها اثر گرانسنگ باستانی از روزگار هخامنشی و ساسانی است. هُنگ در فارسی باستان به معنای گوشه و بیغوله بوده‌است. این نام در این موضوع بازتاب می‌یابد که خنج همواره دارای خانقاه‌ها و گوشه نشینان زیادی بوده‌است. «ناحیه خنج» از قریه بغرد تا کوره پانزده فرسخ، و عرض آن از تنگ باد تا چاه مینا ۹ فرسخ است. بلوک جرمشت از ناحیه خنج به لطافت هوا و فراوانی شکار مشهور است. خنج را در اصل «خُنگ» یا «هُنگ» به ضم خاء و سکون نون کاف فارسی به معنی کُنج و گوشه نوشته شده‌است. در قدیم شهر خنج دارای شش هزار خانه مسکونی بوده‌است. همچنین دارای مساجد، کاروانسرا، مدارس، حمام‌ها، عمارت خیریه بوده‌است. از صحن جامعش و گچ بری رواق آن توصیف زیادی شده‌است. خنج در حدود ۱ یا ۲ قرن پیش حدود ۲۰۰۰۰۰ نفر جمعیت داشته که متأسفانه این جمعیت در پی بیماریهایی که در نظر مردم آن زمان (دَردهِ) به معنای دردی مبهم که در واقع همان سرخک امروزی است و عواملی از جمله جنگ‌ها و نا امنیها از ۲۰۰۰۰۰ به ۲۰۰ نفر می‌رسد، تعداد انبوه گورستانهای بسیار قدیمی و قبرهایی که فقط چند سنگ به دور آن قرار دارد گویای این موضوع می‌باشد، تعداد زیادی از این جمعیت که در صد زیادی از آنان کودکان و نوجوانان بوده‌اند بر اثر بیماری مذکور از جمعیت خنج کاسته شده و تعداد اندکی از آنان به منظور دور شدن از جنگ و درگیری به چند کیلومتری جنوب مشهد نقل مکان کرده‌اند که امروزه ده کوچکی به نام خنج و با همان لهجه خنجی در آن جا قرار دارد.

بناهای زیر ازجمله بناهای ثبت شده در آثار باستانی استان فارس می‌باشد که قدمت آنها به قرن هفتم هجری می‌رسد:

• مقبره شیخ حاجی محمد.
• مقبره کاکا مخرالدین (واقع در مسجد کاکا فخر الدین).
• مقبره شیخ شعیب خنجی.
• مقبره شیخ عفیف الدین وشیخ قاضی حسن که در یک مکان هستند.
• سر درمسجد جامع ساخته شده از سنگ و ملات آن زمان که الان به صورت دو ستون بزرگ و بلند در مسجد جامع قرار دارد.
• منار دانیال که نیمی از آن طی سالهای اخیر فرو ریخته‌است و قدمت آن به بیش از ۸۰۰ سال نیز می‌رسد.
• آتشکده محلچه (قبل از ورود اسلام).
• آتشکده کاریان (قبل از ورود اسلام).

در مقبره شیخ حاجی محمد سنگهایی قدمتی در ابعاد مختلف وجود دارد که بر روی آنها آیاتی از قرآن کریم با خطی که با خط امروزی متفاوت و به راحتی قابل خواندن نیست اما بسیار مرتب، حک شده‌است.

خنج در سفرنامهٔ ابن بطوطه

ابن بطوطه مراکشی در سال ۷۴۸ هجری قمری از لار عبور نموده‌است و به «خنج» رفته‌است. وی شرح این رحله در سفرنامه خود که به زبان عربی نوشته شده‌است و به سفرنامه ابن بطوطه معروف است چنین بیان نموده‌است: در این بیابان رهسپردیم تا به کهورستان رسیدیم به (فتح کاف، واو و را) و آن شهری است کوچک، در آن جویها و بستانها وجود دارد و بسیار گرم است، سپس از آنجا گذشته و سه روز در بیابان رهسپردیم و به شهر لار رسیدیم که آخرش (ر) است. لار شهری بزرگ با چشمه‌های بسیار و آبهای جاری و بوستان است. از لار به شهر (خنج بال) مسافرت کردیم و ضبط نام آن به ضم خاء معجم است. گاهی به جای خاء، ها گویند و (هنج بال) بانون ساکن و جیم است و باالف و لام بسته‌است.

«بال» همان (فال) است که بلوکی بزرگ در حوالی بلوک معروف اسیر در لارستان قدیم است؛ و امروزه جزء «بیخه فال و گله دار» لارستان می‌باشد. ابن بطوطه (خنج و بال) با واو عاطفه ذکر کرده‌است چنین تصور می‌رود که نامهای «خنج» و «فال» که دومنطقهٔ آباد آن روزگار در همسایگی هم واقع بوده‌اند، باهم ذکر می‌کرده‌اند چنان‌که فال و اسیر را هم در کنار هم ذکر می‌کردند. آیت‌الله سید علی‌اکبر فال اسیری نمونه‌ای از این هماهنگی است و به تدریج کثرت استعمال آنرا به صورت یک کلمه درآورده بوده‌است.

پیشینهٔ تاریخی خنج در لغت نامه دهخدا

خنج. [ خ ُ ] (اِخ) نام یکی از دهستانهای شش گانهٔ بخش مرکزی شهرستان لار است بحدود و مشخصات زیر: شمال :دهستان بیدشهر و بنارویه و افرز از شهرستان فیروزآباد، جنوب دهستانهای اردو بیرم، خاور دهستان حومهٔ لار، باختر دهستان علامرودشت بخش کنگان. این دهستان در شمال باختری بخش واقع و در شمال آن کوهستان لیتو و درجنوب آن کوه گوگردی قرار گرفته. هوای آن گرم و خشک و آب مشروب آن از رودخانهٔ قره آغاج و قنات و چاه و چشمه است. زراعت این دهستان بیشتر دیم است. محصولات آن عبارتند از: غلات و خرما و برنج و پنبه و تنباکو و کنجد و لبنیات. شغل اهالی زراعت و گله داری و کسب و صنایع دستی معموله قالی و گلیم بافی است. این دهکده از۴۰ آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و تعداد نفوس آن درحدود ده هزار نفرند و قراء مهم آن عبارتند از: سه ده؛ بیخومه بیغرد؛ تخته، سلف آباد؛ گرهشت؛ گورده؛ زنگ و مهمله؛ هفتوان. مرکز دهستان قصبهٔ خنج است و طایفهٔ عمله از ایل قشقائی در آن محل سکنی دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۷۷). رجوع به فارسنامهٔ ناصری شود.

جمعیت

شهرستان خنج، بر اساس سرشماری رسمی سال ۱۳۸۵، تعداد ۴۰۲۹۶ نفر و شهر خنج، ۲۰۰۱۲ جمعیت داشته‌است.

زبان مردم خنج اچمی (لارستانی) لهجه خنجی و دین مردم خنج اسلام و مذهب مردم خنج از اهل سنت از شاخه شافعی هستند یعنی از پیروان امام محمد ادریس شافعی هستند. ورود اسلام به خنج، تا جائی که شواهد تاریخی نشان می‌دهد به قرن پنجم هجری برمی‌گردد.

نیروگاه گازی بزرگ ۱۰۰۰ مگاواتی خنج

معاون عمرانی استانداری فارس گفت: ساخت نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی گازی خنج که محل گذر دو خط اصلی چهارم و هشتم گاز سراسری از پارس جنوبی به مرکز کشور است، بزودی آغاز می‌شود.[۱]

مهندس صمد رجاء در گفتگو با ایرنا افزود: این نیروگاه یکی از مصوبات سفر ریاست جمهوری به فارس است. معاون عمرانی استاندار فارس که برای افتتاح طرح‌های عمرانی لارستان و خنج به این دو شهرستان سفر کرده بود گفت: یکی از برکات سفر مقام معظم رهبری به فارس، توجه به نقاط محروم و روستاهاست و ما شاهد تحول اساسی در روستاهای این دو شهرستان هستیم و ما امروز ده‌ها طرح عمرانی را در این دو شهرستان افتتاح کردیم. رجا بیان کرد یکی از برنامه‌های خوب دولت ایجاد نیروگاه بزرگ گازی ۱۰۰۰ مگاواتی شهرستان خنج است که در آخرین تدابیر و تصمیمات اتخاذ شده در جلسه استانی با حضور مهندس رضازاده استاندار فارس شروع به ساخت این نیروگاه مورد موافقت قرار گرفته و ما امیدواریم در آینده نزدیک شاهد کلنگ زنی این طرح بزرگ باشیم. او گفت: ساخت دو نیروگاه بزرگ در شمال و جنوب فارس یکی از مصوبات سفر ریاست جمهوری به فارس است این نیروگاه برق مورد نیاز شهرستانهای جنوبی فارس واستانهای مجاور را تأمین خواهد کرد.

مؤسسات شهری

تقریباً همهٔ مؤسسات شهری از قبیل دانشگاه و بیمارستان و مرافق عمومی و غیره، خود مردم خنج ساخته‌اند و هزینه‌هایش توسط خنجی‌های شیخ نشینهای خلیج فارس پرداخته شده‌است. آتشکده معروف کاریان در فاصلهٔ نه چندان دوری از خنج در شهر کاریان واقع شده‌است؛ و یک آتشکده هم در کنار خنج هست که هنوز دیواره‌هایش برپا است.

دانشگاه‌ها

در حال حاضر دانشگاه‌های پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی در خنج فعال هستند که در دانشگاه آزاد رشته‌های زیر تدریس می‌شود:

• مهندسی و کاردانی عمران
• مهندسی و کاردانی معماری
• مدیریت بازرگانی
• کاردانی کامپیوتر
• کاردانی دامپزشکی
• کاردانی تکنولوژی

بزرگان خنج

از بزرگمردان تاریخی خنج که اکنون مقبره‌های آنان برجای مانده‌است می‌توان به شرح زیر نام برد:

• شیخ رکن الدین دانیال.
• شیخ شعیب خنجی.
• شیخ عبدالسلام خنجی.
• شیخ محمد بن ابی نجم خنجی.
• کاکا فخر الدین ابوبکرو.
• شیخ ابودلف محمد خنجی.
• شیخ محمد عبدالسلام خنجی.
• شیخ عفیف الدین اسرائیل خنجی.
• عبدالجواد بن القیم سعید خنجی.
• فخرالدین احمد بازارویه خنجی.

تقسیمات کشوری

• بخش مرکزی شهرستان خنج
  • دهستان تنگ نارک
  • دهستان سیف‌آباد

شهرها: خنج

• بخش محمله
  • دهستان باغان
  • دهستان محمله

جستارهای وابسته

• فهرست بخش‌های ایران
• استان فارس
• شهرستان خنج

منابع

• ابن بطوطه، بن عبدالله، محمد، (تحفه النظار فی غرایب الأمصار و عجائب الأسفار) ، دار احیار العلوم، بیروت، چاپ سال ۱۹۸۷ میلادی به (عربی).
• اقتداری، لارستانی، احمد. (لارستان کهن) ج۱. چاپ اول، شرکت انتشارات جهان معاصر، تهران چاپ اول، سال ۱۳۷۱ خورشیدی.
• خبر گزاری مهر