شهرستان لارستان

لارستان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	فارس
مرکز	لار
نام‌های پیشین	لاد، ایراهستان
لارستان
مردم
جمعیت	۲۶۲۲۹۰ نفر
مذهب	اسلام (شیعه) و (سنی)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۹۵۰ متر
داده‌های دیگر
فرماندار	جلیل حسنی
پیش‌شماره تلفنی	۰۷۱
تعداد بخش‌ها
مرکزی، جویم، بنارویه، صحرای باغ، اوز، بیرم

لارستان یکی از شهرستان‌های فارس و یکی از ۴۹ شهرستان اولیه تأسیس شده در سال ۱۳۱۶ است که وسعت آن به ۱۲۰۰۰ کیلومتر مربع می‌رسید. شهر لار مرکز شهرستان لارستان است که از قدیمی‌ترین شهرهای ایران به شمار می‌آید. فاصله این شهر تا مرکز استان فارس (شیراز) ۳۳۰کیلومتر، و تا بندرعباس ۱۹۰ کیلومتر است. لار در حد فاصل شهرستان‌های داراب، جهرم، خنج و گراش قرار داشته، و در شرق و جنوب با بستک در استان هرمزگان همسایه است. از لحاظ دسترسی به دریا کوتاه‌ترین مسیر ۱۶۰ کیلومتر است که آن را به بندر پل متصل می‌کند ولی به شکل خط مستقیم این فاصله به ۹۷ کیلومتر تقلیل می‌یابد. شهرستان لار در شمال استان هرمزگان و جنوب استان فارس مابین شهرستان‌های گراش، لامرد، خنج، بستک، داراب وجهرم قرار دارد. لار و خنج پل شمال-جنوبِ خلیج فارس، و یکی از دروازه‌های خروجی-ورودی کشور به دریاهای آزاد است. لارستان از گذشته‌های دور محل اقامت و رفت و آمد بازرگانان ایرانی و خارجی بوده است.

(در دوران قدیم به منطقه وسیعی از جنوب ایران ایالت لارستان اطلاق می‌شده‌است که تمام مناطق: بندر گمبرون(بندرعباس)، بندر لنگه، بندر خمیر، کیش، تنب بزرگ و تنب کوچک، بستک، لار، لامرد، مهر، عسلویه، کنگان، جهرم، داراب، زرین دشت و فورگ را در برمی گیرد)

مشخصات

• • جمعیت: ۲۶۲۲۹۰ نفر

• وسعت: ۳۰۹۶۰ کیلومتر مربع
  • رطوبت نسبی: ۶۳٪
  • متوسط بارندگی: ۲۰۳ میلیمتر
  • متوسط دما: ۳۲ درجه سانتیگراد۶

مهاجرت و تجارت در لارستان

بنا به دلایل مختلف از جمله موقعیت جغرافیایی خاص نبود مشاغل همچون کشاورزی واقع شدن بر سر راه شیراز، اصفهان، یزد و کرمان و خنج یک پل ارتباطی محسوب می‌شود جاده‌های بسیار باستانی و کهن در این منطقه موجود است جاده‌هایی که لار را به بنادر سیراف، بندر لنگه، بندرعباس وصل می‌نموده و دیگر جاده‌ها که به سمت شمال یا مرکز کشور می‌رفتند جاده بسیار مهم ادویه که از مسیر لار و خنج و از مسیر یزدوخواست داراب به طرف بافت و نهایتاً یزد می‌رسیده جاده دیگری به طرف شیراز از سمت جهرم و دیگر جاده خنج، فیروزآباد، شیراز بوده و جاده‌ای هم به طرف کرمان داشته لار دقیقاً در جنوب مرکزی کشور قرار دارد و به حاشیه جنوبی خلیج فارس و دریای عمان نزدیک است و جمعیت زیادی در این ناحیه زندگی می‌کنند این موقعیت باعث شده لار و خنج به شهرهای استراتژیک تبدیل شود زیر ساخت‌های فوق ذکر باز حکایت‌هایی دارد که چرا و به چه منظور در این محدوده احداث شدند مانند بزرگترین بازارها کاروانسراها انبارها جاده‌ها و … لار و خنج همچون گمرکی عمل می‌کرده‌اند که در گذشته اسکلهٔ تجاری محسوب می‌شده مردمان منطقه جنوب فارس و شهرها و روستاها همچون گراش، خنج، ارد، فداغ و بیرم هزاران سال است که به تجارت اشتغال داشته‌اند و در کشورهای مختلفی همچون شبه قاره هند و شهرهای کراچی و مومبای و در غرب آفریقا بخصوص تانزانیا، شامات شبه جزیره عربستان و سایر کشورهای عربی پایگاه و نفوذ زیادی داشته و دارند این مردمان قبل از هر شهری در نیمه جنوبی کشور با مسافرت‌هایی که داشته‌اند با بسیاری از محصولات جدی آشن می‌شده و آن‌ها را وارد ایران می‌کرده‌اند و در خنج و گراش بعرض فروش می‌گذاشته‌اند. لارستان در گذشته سکه رسمی خود را داشته و اعتبار این واحد پولی چنان بوده که در کشورهای مختلف در مبادلات رایج بوده گویا نام سکه ضرب شده لارین بوده که زیر نظر مقامات در گراش اداره می‌شده

لارستان کهن و تاریخ آن

لارستان سرزمینی است وسیع در جنوب مرکزی ایران که از ارزوئیه در استان کرمان، شهرستان دشتی دراستان بوشهر، بندرجاسک در دریای عمان تا یزدخواست و البرز کوه در جهرم را شامل می‌گردد و مرکز ایالت لارستان بوده است که نقطه مرکزی آن در لار واقع گردیده است. وسعت این حوزه جغرافیایی ۱۲۰۰۰ کیلومتر مربع است و بیشتر مردم آن به زبانی به نام (لاری) با گویش‌های مختلف صحبت می‌کنند. این زبان شاخه‌ای از زبان پهلوی باستان است و ریشه در فرهنگ و هنر ایران بزرگ دارد.

قوم اولیه که از اقوام آریایی هستند، و یکی از نخستین اقوامی بودند که در ایران ساکن شدند، این منطقه را برای زندگی برگزیدند و شهرهایی چون فورگ (پرگ) تارم در شرق و کران (فال، اسیر) وراوی، فداغ و پیشور را غرب را به وجود آوردند.

حوزه جغرافیایی لارستان: لارستان منطقه‌ای است در جنوب ایران با وسعت ۱۲۰۰۰ کیلومتر مربع که اکنون با نام لار شناخته می‌شود و در گذشته لارستان نام داشت. این منطقه مشتمل است از: بندر گمبرون (بندرعباس)، خور، بندرلنگه، بستک، خمیر، جزایر تنب بزرگ و کوچک، هرمز، قشم، کیش، ابوموسی (سبزگتو)، تارم، فرگ، فرامرزان، جناح، درز و سایبان، صحرای باغ، گاوبندی، بحرین، فین، لامرد، مهر، خنج، اشکنان، گله دار، بنارویه، علامرودشت، گراش، جویم، اوز، بیرم، عسلویه، کنگان، گزدان، فال، اسیر (کران)، سیراف (طاهری)، کارزین، هرم، کاریان، بندرکنگ، بندرچارک، ارزوئیه، منوجان، جزیره هرمز، سورو، جزیره لارک، جزیره هنگام، کهورستان، یزدخواست، (شهر پیر) حاجی‌آباد هرمزگان، رودان، وراوی، افزر، دشتستان. ضمناً در شرق استان هرمزگان فعلی؛ شهرستان میناب، رودخانه، بشاگرد و جاسک نیز جزءقلمرو لارستان بوده اما توسط حکومت محلی بنام هرموز اداره می‌شده «ابن بلخی» مورخ قرن ششم هجری در «فارس نامه» در توصیف این ایالات پهناور نوشته است: «همه در بیابان است و گرمسیر و به هر دهی، حصاری محکم در میان بیابان.» لار این است که ذکر آن آمد ولی در زمان‌هایی جهرم، نی‌ریز تا حوالی شیراز نیز جزء سردسیر منطقه لارستانی زبان به حساب می‌آمده حکومت گرگین میلادی حدود ۲۰۰۰ سال در این مناطق حکومت می‌کردند و مقر حکومتی آنها شهر لار بوده که اکثریت مناطق ذکر شده تا سالهای نه چندان دور زیر مجموعه لارستان بودند و مطابق آخرین نقشه تا سال ۱۳۳۰ شمسی از بندرلنگه تا جهرم جزء مناطق لارستان بزرگ محسوب می‌شده است.

نقشه‌ای اروپایی از سال ۱۷۳۰ که لارستان ایالتی جداگانه در کشور ایران ترسیم شده است.

روستای لاغران از توابع لارستان بهار ۹۳

زن جوان - عشایر لارستان

در نوزدهم دیماه سال ۱۳۱۶، با اصلاح قانون تقسیمات کشوری و براساس ماده یک آن، کشور ایران مطابق نقشه و صورت ضمیمه به ۱۰ استان و ۴۹ شهرستان تقسیم شد. در آن زمان استان هفتم که شامل استان فارس و بوشهر و کهگیلویه و بویر احمد، بخشی از هرمزگان و بخشی از خوزستان بود، شامل شش شهرستان شیراز، بوشهر، بهبهان، فسا، آباده و لار بوده است. هم چنین جزایر مجاور هر یک از شهرستان‌ها، تابع آن شهرستان بوده است. بنابرین جزایر بحرین و کیش و تنب بزرگ و تنب کوچک و هم چنین شهرستان‌های امروزی لامرد، خنج، بندر لنگه و بستک تابع شهرستان لار بوده‌اند.نقشه تقسیمات استانی ایران در سال 1316

بخش‌ها و دهستان‌ها

• بخش مرکزی شهرستان لارستان
  • دهستان حومه (لارستان)
  • دهستان درز و سابیان
  • دهستان دهکویه
  • شهرها: لار و خور و لطیفی
• بخش جویم
  • دهستان جویم
  • دهستان هرم و کاریان
  • شهر جویم
• بخش بنارویه
  • دهستان بنارویه
  • دهستان ده فیش
  • شهر بنارویه
• بخش صحرای باغ
  • دهستان صحرای باغ
  • دهستان عمادده
  • شهر عمادده
• بخش اوز
  • دهستان فیشور
  • دهستان بیدشهر
  • شهر اوز
• بخش بیرم
  • دهستان لاورستان
  • دهستان حومه
  • شهر بیرم

زبان لاری

زبان لاری شاخه‌ای از پهلوی باستان است که با فارسی امروز بسیار متفاوت است این زبان ساکنان جنوبی استان فارس و استان هرمزگان است، در بعضی از مناطق و روستاها لهجه‌ها متفاوت است، این زبان در جای جای لار، تا خنج و لامرد و گراش تا هرمزگان رواج دارد و نمودهای گوناگونی دارد که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است شایان ذکر است که گویش خنجی نیز در راستا و هم سطح لاری قرار دارد که هر دو گویش، واژگان قدیمی و فارسی اصیل را دربردارند.

از جمله مناطقی که با این زبان، تنها با اندکی تفاوت صحبت می‌کنند: اوز، خور، لار، بنارویه، بستک و جناح (بندرعباس)، روستای دیل (توابع گچساران)، بیرم، جویم، کهنویه، خنج، فیشور، گلار و فداغ، کرمستج، بندر لنگه، پارسیان، میناب، خمیر، کنگ٬بندر چارک، قشم، بردستان، ارد، هرم و کاریان، [لارستان بزرگ و هرمزگان] لازم است ذکر شود بخش عظیمی از سکنه پارسی تبار یا عجمی‌ها و هرمزگانیِ مقیم کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس (امارات، عمان، عربستان، قطر، بحرین، کویت) هم به این زبان تکلم می‌کنند. از زمان‌های دور تا به حال کسانیکه به این زبان صحبت می‌کردند با سایر هم زبانانشان احساس نزدیکی و مهربانی به خصوصی داشته‌اند که شاید حاصل خون‌گرمی جنوبی‌ها باشد که لارستانی زبان‌ها برای اشاره به هم زبانانشان از واژه «خودمونی» استفاده می‌کنند البته همهٔ زبان‌ها و اقوام دیگر هم کم یا زیاد این احساسات را نسبت به قومیت یا هم زبانان خود دارند اما این احساس در میان لارستانی زبان‌ها بسیار محسوس‌تر از معمول است. بنا به آمارهای غیررسمی متکلمین به زبان لاری در شمال و جنوب خلیج فارس ۳٫۵۰۰٫۰۰۰ نفر برآورد می‌شوند.

کوه‌های لارستان

در جنوبی‌ترین سلسله جبال زاگرس لارستان وجود دارد در این منطقه کوه‌ها به صورت موازی غرب به شرق طاق‌دیس‌هایی به وجود آورده‌اند که مانند حصارهایی از دشت‌های گرم سوزان و لارستان محافظت می‌کنند هر کدام از این طاق‌دیس‌ها نام و یا نامهایی برخود دارند که به تعدادی از آنها اشاره می‌شود. کوه البرز ۲۷۶۴، کوه شب ۲۶۷۰، کوه شور ۲۲۲۵، کوه برخ ۲۲۱۶، کوه گاوبست۲۱۷۰، کوه کورده ۱۹۷۰، کوه گچ ۱۹۰۰

گنبدهای نمکی لارستان

گنبدهای نمکی متعدد در لارستان چهره این منطقه بزرگ از کشور را دگرگون کرده‌اند. گنبدهای نمکی که از رسوبات نمک طی میلیونها سال به سطح زمین می‌رسند و همیشه در حال رشد هستند گنبدهای نمکی در لارستان امروزه به ارتفاعات مهمی تبدیل شده که با تنوع رنگها، چشم‌ها به آن خیره می‌گردد و یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری در لارستان به شمار می‌آیند علاوه بر جذب توریست منابع غنی از معادن مختلف را در خود جای داده‌اند که در راس آنها نمک و از دیگر ذخایر معدنی گوگرد، اورانیوم، آهن، سولفات، سنگ گرانیت و… می‌توان نام برد در منطقه لارستان بزرگ به تعدد از این گنبدها وجود دارد که در اینجا به چند مورد از آنها اشاره می‌شود.

• گنبد نمکی کرمستج در ۲۰ کیلومتری شهر لار.
• گنبد نمکی برخ واقع در روستای کرمستج به فاصله ۲۵ کیلومتری از لار.
• گنبد نمکی گچ واقع در طاق‌دیس گچ به فاصله ۱۵ کیلومتری شهر لار.
• گنبد نمکی علی‌آباد ۲۰ کیلومتری لار.
• گنبد نمکی بادنی واقع در کوه شور کرمستج ۳۵ کیلومتری لار
• گنبد نمکی دهکویه (معروف به سینه سفید) به فاصله ۳۵ کیلومتری از لار
• گنبد نمکی شاه غیب * گنبد نمکی بنو * گنبد نمکی پاسخند * گنبد نمکی گاوبست *

رودخانه‌های لارستان

• رودخانه شور لارستان
• رودخانه کل
• رودخانه مهران

منطقه حفاظت شده هرمود

نام انگلیسی: Hormoud protected area نام فارسی: منطقه حفاظت شده هرمود

منطقه حفاظت شده هرمود در موقعیت جغرافیایی N2729 E5418 در بین استانهای فارس و هرمزگان واقع است. این منطقه که در شرق لارستان و در مرز مشترک استان فارس و هرمزگان قرار گرفته در حدود ۶۲۵‚۲۰۱ هکتار وسعت دارد. این منطقه به علت شرایط خاص زیستگاهی، از نظر برخورداری از گونه‌های گیاهی و جانوری خاصِ مناطق گرمسیری و قوچ لارستان، یکی از مناطق بی‌نظیر و قابل توجه گردشگاهی و پژوهشی است. طبق مصوبه شورای عالی محیط زیست ۲۰۱ هزار هکتار تحت عنوان منطقه حفاظت شده در ۴۰ کیلومتری شرق لار به نام هرمود اعلام شد. بخشی از رودخانه شور که از غرب به شرق جاری است سراسر مرز شمالی منطقه را تشکیل می‌دهد. مرز غربی و جنوبی منطقه جاده لارـ بندرعباس است. هدف از اعلام این منطقه به عنوان منطقه حفاظت شده حفاظت از قوچ نادر لارستان است. چشم‌اندازهای زیبای منطقه به خصوص کوه شب به ارتفاع ۲۶۸۲ متر بلندترین کوه لار در دشت جیحون با پوشش گیاهی عالی است.

از گیاهان منطقه می‌توان آکاسیا، کنار، کهور، استنبراق، بادام کوهی، بنه، کیکم، زیتون، سرو کوهی، مورخش شاخ غزالی، گیاهان شورپسند، گز قیچ، نخل، نیزار، پده، انار شیطان، گیاهان صخره، چسب پامچال و لکچی را نام برد و از گونه‌های جانوری می‌توان به بز، قوچِ لارستان و میشِ لارستان، جبنیر، پلنگ، کفتار، گرگ، روباه معمولی، شاه روباه و شغال، انواع گربه وحشی، تشی، خارپشت، هوبره، چاخ لق، کوکر، کبوتر، قمری، چکاوک، چک‌چک، جغد، خور، سبزقبا، کبک، تیهو و لیکو، انواع پرندگان شکاری و لاشخور، شهدخوار، سسک، توکا، طرقه، کمرکولی، دارکوب و انواع پرندگان مهاجر مانند حواصیل، لک لک سیاه، اردک، آبچلیک، دیدومک و خزندگان انواع بسیارمختلفی از مارمولک‌ها و مارها و اخیراً گزارشاتی در مورد مشاهده یوزپلنگ و خرس سیاه داده شده. به منظور تأمین آب حیات وحش غیر از چشمه‌ها و منابع آب موجود سه آبشخور مصنوعی و دو تلمبه بادی طراحی و نصب و آب انبار موجود مرمت و بازسازی شده است.

کشاورزی در لارستان

شاید باور کردنش سخت باشد که لارستان با هوایی گرم و خشک و کمبود آب، کشاورزی هم داشته باشد. اما لارستان ۱۰٪ از محصولات کشاورزی استان فارس را تأمین می‌کند عمده محصولات به عمل آمده شامل جو، گندم، کلزا، پنبه، آفتابگردان، صیفی و سبزیجات، انگور، انجیر، توت، انواع مرکبات و محصول بومی منطقه خرما است. حتی محصولی مثل برنج که نیاز به کشت غرقابی و آب فراوان داپمی دارد هم در این شهرستان کشت می‌شود تنوع محصولات در گستره لارستان پهناور بسیار است عمده مناطق کشاورزی لارستان به شرح ذیل است: بخش جویم، دهستان مرکزی و دهستان هرم و کاریان، شهرستان خنج، دهستان سیف آباد، بخش بنارویه و بیرم، دهستان فداغ و بخش صحرای باغ، بخش ارد، گراش و بخش مرکزی در این بخش دو دهستان دهکویه و درزوسایبان، ضمناً دهستان حومه لار و شهر لار به همراه خور، لطیفی، براک، کرمستج و هرمود و میرخوی جمعاً ۱۲۰۰۰۰هکتار زمین زیر کشت دارد کل زمین‌های زیر کشت آبی ۱۱۰۰۰۰هکتار می‌باشد که بیشترین آن در جویم، بنارویه و سیف‌آباد است.

ذخایر معدنی و منابع طبیعی لارستان

لارستان دارای ذخایر زیرزمینیِ آهن، سورفات، گوگرد، نمک، سیمان، گچ، گرانیت، شن، ماسه و آهک است. این معادن یا در حال برداشت یا قابل استخراج هستند. گنبدهای نمکی متعدد منطقه معادن مختلفی دارند که بعضاً قابل بهره‌برداری است. بزرگترین گنبد گچی جهان بنام گنبد پاسخند نیز در این منطقه قرار دارد. حدود ۴۰۰٫۰۰۰ هکتار جنگل گرمسیری به صورت پراکنده در دشت‌های لارستان وجود دارد. در ارتفاعات درختان مختلفی از مجموعه درختان منطقه زاگرس وجود دارد مانند بنه، بادام کوهی، انجیر، کاج وحشی. این منطقه دارای ۲۰۱۶۲۵ هکتار معدل ۲۰۱۶ کیلومتر مربع منطقه بکر و دیدنی حفاظت شده بنام منطقه حفاظت شده هرمود لارستان است.

لارستان در ایران باستان

• نقشه۱۸۹۷ که توسط رند مکنلی ترسیم شده است

منابع

• کتابهای لارستان شناسی:
• کتاب دو جلدی تاریخ مفصل لارستان
• کتاب لارستان شهری به رنگ خاک
• کتاب تاریخ لارستان
• کتاب لارستان و جنبش مشروطیت
• استاد: اقتداری، لارستانی، احمد. (کتاب زبان لارستانی) . چاپ اول، ناشر: همسایه، تهران: سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
• بنیاد بازشناسی لارستان کهن
• http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8903310092
• http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100878470353
• http://www.irahestan.com

جستارهای وابسته

• فهرست بخش‌های ایران
• استان لارستان