هداوند

ایل هداوند
کل جمعیت
نواحی با بیشترین جمعیت
آسیا ایران
زبان‌های رایج
فارسی و هداوندی
ادیان و مذاهب
شیعه

ایل هداوند یکی از ایل‌های لر استان تهران هستند که بیشتر در منطقهٔ ورامین شامل شهرستان‌های ورامین، پیشوا، پاکدشت ساکنند. امروزه گویش هداوندی که لری است در حال نابودی است.

تاریخ

در قرن هشتم رشیدالدین فضل‌الله همدانی اشارهٔ کوتاهی به لرها در ورامین کرده. اما نخستین دستهٔ لرها را شاه عباس در سال ۱۰۰۱ هجری به ورامین تبعید کرد. اینان شاخه‌ای از هداوندها بودندو مطابق اسناد کریم خان زند گروهی از هداوندها را از لرستان به فارس آورد و آغا محمد خان قاجار آنان را به تهران آورد و ماند گروگان زیر نظر داشت.

اجتماعی

اجتماعی هداوندها“ تخمه“ (toxma) است که از مجموع چند «تخمه» تیره و از مجموع چندخانوار یک «بیله» (beila) شکل می‌گیرد. بیله‌ها جد مشترک دارندو خویشاوندی آنان پدر تباری است. درجای دیگر به تفصیل ازاین طایفه سخن خواهم گفت واما طوایف دیگری هم درورامین حضوردارندکه مشهورترین آن‌ها به شرح زیرهستند.

۱-شصتی‌ها: که روایت جالبی دربارهٔ علت کوچ آن‌ها به ورامین وجوددارد معروف است یکی ازپادشاهان درسفربه شیراز به یک دخترکولی دل می‌بازد بااوازدواج می‌کند واورابه تهران می‌آورد، دراین سفر ۶۰ تن ازکولی‌ها عروس راهمراهی می‌کنند، چون کاراین عده آهنگری بود، شاه آن‌ها را در دوسه قرق دراطراف جلیل‌آباد که متعلق به دولت بودجای می‌دهد، وازآن روزبه شصتی معروف می‌شوند، که امروزه درکریم آبادبه کشاورزی اشتغال دارند.

تیره‌های ایل هداوند

طوایف	تیره‌ها	محل سکونت
خانی	شیرکوند، شرکه وند، کلووند، میلاخور، سلک بند، فیلی، اتابکی و...	ورامین، علی‌آباد و چند ده دیگر
میرزایی	میرزاوند، شاهیوند، طهماسب وند، شروی وند (شاه اردی وند)	دهات بهنام سوخته، چالته سیون، محمودآباد نو، موره و محسن آباد و...
	توچال//فتحی//نوروزی //احمدی //قاسمی//قربانی//مرتضی قلی//حسینی//	سیری// فرن آباد، باغ کمیش و...

هداوند در اصل دارای سه طایفه خانی، میرزایی و سیری بوده که بعدها هر تیره انشعابات جدیدی پیدا کرده‌است مثلاً” خانی به زیر تیره‌های دیگری بنام‌های شیرکوند، گوهروند، اتابکی، شاهی بکی و شهبازوند تقسیم شده‌است.

پراکندگی ایل هداوند

در روایت اول گفته‌ای آمد که هداوند وقتی به ورامین آمدند ۶۰۰ خانوار بودند و در ۶۰ روستا وطن کردند. کسی البته نام آن روستاها را به تمامی نمی‌داند، در مآخذ مربوط به ورامین ازبرخی از این روستاها نام برده شده‌است. مثلاً” بنا به قول امینی بیشتر آنها در روستاهای توچال. امر آباد کاظم‌آباد، سرگل، پوئینک، خیرآباد، صالح آباد، پلنگ دره، حمامک، سوره، معین آباد، قوئینک (درخشانی)، کلین، شوش آباد، گل عباس، شوران، حیدرآباد و محمودآبادو شترخوار و چند روستا به نام قشلاق ساکن می‌باشند.

محل ییلاق و قشلاق ایل هداوند

محل ییلاق ایل هداوند دره لار واقع در دامنه البرز مرکزی و غرب قله دماوند و قشلاق آنها در روستاههای مناطق جنوبی ورامین و پاکدشت با تمرکز بیشتر در «قلعه نو» و «حاجی‌آباد» است. هداوندها در دوره قشلاق به صورت یکجا نشین در می‌آیند و تنها در فاصله ۱۶ خرداد تا ۱۶ شهریور به ییلاق کوچ می‌کنند. البته اکثریت آنان سال هاست که یک جا نشینند.

منابع

• http://www.chn.ir/News/?section=2&id=2950
• http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-e3d25d4c0c2c45f88804b25e4d9b8aad-fa.html
• شیرکوند، نادر. ورامین بهشت گردشگران. ورامین: فراگفت، ۱۳۸۹.
• تناولی، پرویز. دستبافت‌های روستایی و عشایری ورامین. تهران: انتشارات یساولی، ۱۳۸۰.