این قوم مهم ترک به احتمال بسیار زیاد با مهاجرت های ترکان سلجوقی در نیمه ی اول قرن 11 میلادی وارد فلات ایران شده اند.[۱] بیات ها از 22 قبیله ی غز هستند که محمود کاشغری آن ها را در کتاب دیوان لغات الترک، نام ایشان را شرح داده و ذکر کرده است.[۲] این قوم نشان علم و پرچم خاص خود را داشته است و توتم آن شاهین بوده است.[۳] وجه تسمیه خود این کلمه به جمع باقاعده ی «بایان» به معنی «دارا» و « با مکنت و ثروت» بر میگردد و در این حالت عقیده ی خواجه رشیدالدین فضل الله در کتاب جوامع التواریخ مبنی بر معنای بیات به عنوان « با دولت » میتواند صحیح باشد.
این بخش از مقاله فاقد منبع و مأخذ است. شما میتوانید با افزودن منابع برطبق اصول تأییدپذیری و شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکی‌پدیا کمک کنید. مطالب بیمنبع احتمالاً در آینده حذف خواهند شد.
قوم بیات از اقوام تاریخی ترکان هستند و در نقاط متعددی از ایران از جمله خراسان، آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، زنجان، اراک، خمین، همدان، ملایر و فارس سکنیٰ گزیده‌اند. شاخهٔ خراسانی قوم بیات در منطقهٔ سرولایت شهرستان نیشابور به مرکزیت روستای عبدالله گیو ساکن است.
این روستا در فاصلهٔ ۱۱۵ کیلومتری غرب شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی، و در سه‌راهی بین سه شهر بزرگ نیشابور، قوچان و سبزوار واقع است. فاصلهٔ این روستا از سه شهر فوق به ترتیب ۶۵، ۴۷ و ۹۰ کیلومتر است. کار مردم بیشتر کشاوررزی و اندکی دامپروری است. این روستا هم‌اکنون مرکز دهستان سرولایت از توابع شهرستان نیشابور می‌باشد و به علت مرکزیت محلی و دسترسی به سه شهر بزرگ اطراف، و همچنین دارا بودن زمین‌های مسطح و مناسب، از روستاهای مستعد پیشرفت برای انجام امورات اداری مردم دهستان‌ها و بخش‌های اطراف است.
در زمان حملهٔ قوم مغول به ایران، قوم بیات با جمعیتی در حدود ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ نفر که ۲۰۰٬۰۰۰ نفر مرد جنگجو را شامل می‌شدند با آن‌ها وارد جنگ شدند و پسر چنگیز خان مغول را کشتند. پس از آن چنگیز خان با تمام قوا به نیشابور حمله کرده بسیاری از آن قوم را به قتل رسانید. قوم بیات به کوه‌های اطراف نیشابور فراری شدند. یک گروه به سمت هند و افغانستان، یک گروه به سمت اصفهان، شیراز و اراک و گروهی دیگر به سمت آذرباییجان، سوریه و لبنان پراکنده شدند. عده‌ای که به سمت شیراز رهسپار شدند در روستای بیدزرد (۱۵ کیلومتری شیراز-جهرم) سکنیٰ گزیده‌اند که نام خانوادگی آن‌ها بیات می‌باشد. بعد از انقلاب سفید محمدرضا شاه لقب خان برداشته شد.
به نوشتهٔ کتاب «تاریخ قوم بیات» اثر نادر بیات، قوم بیات ناحیهٔ خراسان، در زمان نادر شاه افشار از منطقهٔ کرکوکعراق کوچ کرده و در مناطقی از جلگهٔ نیشابور و به طور عمده در روستای «عبدالله گیو» و برخی از روستاهای همجوار آن ساکن گردیده‌اند. قوم «بیات» از اقوام اصیل و تاریخی ایران است که در نقاط متعددی از ایران از جمله خراسان، زنجان، اراک، همدان و فارس سکنیٰ گزیده‌است.
