جمعیت‌شناسی ایران
.JPG)
مردم ایران ساکنان کشور ایران در آسیای غربی واقع‌اند. بر پایهٔ سرشماری عمومی در آبان‌ماه ۱۳۹۰، جمعیت کشور ایران در حدود ۷۵٬۱ میلیون نفر، تراکم جمعیت در هر کیلومتر مربع ۴۵٫۶ نفر، و میانگین رشد سالانهٔ جمعیت معادل ۱٫۳ درصد بوده‌است.[۱] در چند سال اخیر، رشد موالید حدود ۱٫۴ درصد بوده و در سال ۱۳۹۲ یک‌میلیون و ۴۷۱ هزار و ۸۳۴ موالید به ثبت رسیده‌است، افزایش نسبی موالید در استان‌های کشور وجود داشته، اما دو استان خراسان رضوی با رشد ۷٫۹ درصد و سیستان و بلوچستان با رشد ۷٫۳ درصد بیشترین رشد موالید را داشته‌اند.[۲] جمعیت ایران در پایان شهریور ۱۳۹۵، به بیش از ۸۰ میلیون و ۳۰۷ هزار نفر رسید.[۳]
محتویات
جمعیت ایران در گذر زمان[ویرایش]
در سال ۱۲۸۰ شمسی کل جمعیت کشور حدود هفت و نیم میلیون نفر برآورد شده است. جمعیت کشور تا سال ۱۳۲۵ به ۱۵ میلیون نفر افزایش یافت. در سال ۱۳۵۱ به مرز ۳۰ میلیون و تا سال ۱۳۷۵ به ۶۰ میلیون نفر رسید.[۴]
بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت ایران ۷۵ میلیون نفر بود[۵][۶] که نسبت به سال ۱۳۳۵ چهار برابر شده است. بین ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۵ نرخ رشد متوسط جمعیت به حدود ۴٪ رسید ولی به دلیل کاستن از نرخ‌های باروی بین ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ به ۱٫۳٪ رسید.[۵]
| داده سرشماری | جمعیت | میانگین سالانه رشد(%) |
تراکم جمعیت/km2 |
نسبت شهرنشینی(%) |
اندازه خانوار |
|---|---|---|---|---|---|
| ۰۱-۱۱-۱۹۵۶ | ۱۸٬۹۵۴٬۷۰۴ | . | ۱۲ | ۳۱٫۴ | |
| ۰۱-۱۱-۱۹۶۶ | ۲۵٬۷۸۵٬۲۱۰ | ۳٫۱ | ۱۶ | ~۳۷٫۵ | |
| ۰۱-۱۱-۱۹۷۶ | ۳۳٬۷۰۸٬۷۴۴ | ۲٫۷ | ۲۰ | ۴۷٫۰ | ۵٫۰۲ |
| ۲۲-۱۱-۱۹۸۶ | ۴۹٬۴۴۵٬۰۱۰ | ۳٫۹ | ۳۰ | ~۵۴٫۰ | ۵٫۱۱ |
| ۰۱-۱۱-۱۹۹۶ | ۶۰٬۰۵۵٬۴۸۸ | ۲٫۰ | ۳۶ | ~۶۱٫۰ | ۴٫۸۴ |
| ۰۱-۱۱-۲۰۰۶ | ۷۰٬۴۹۵٬۷۸۲ | ۱٫۶ | ۴۳ | ۶۸٫۵ | ۴٫۰۳ |
| ۰۱-۱۱-۲۰۱۱ | ۷۵٬۱۴۹٬۶۶۹ | ۱٫۳ | ۴۶ | ۷۱٫۴ | ۳٫۵۵ |
شاخص‌های جمعیتی[ویرایش]
| شاخص‌ها | زیرمجموعه‌ها | میزان(تعداد یا سن) | درصد | رتبه در دنیا |
|---|---|---|---|---|
| ساختار سنی | ۰ تا ۱۴ سال | مرد: ۷٬۳۹۴٬۸۴۱ نفر زن: ۷٬۰۲۲٬۰۷۶ نفر |
۲۱٫۷ ٪ | |
| ۱۵ تا ۶۴ سال | مرد: ۲۴٬۵۰۱٬۵۴۴ نفر زن: ۲۳٬۹۱۴٬۱۷۲ نفر |
۲۲٫۹ ٪ | ||
| ۶۵ سال به بالا | مرد: ۱٬۷۲۵٬۸۲۸ نفر زن: ۱٬۸۷۰٬۸۲۳ نفر |
۵٫۴ ٪ | ||
| رشد جمعیت | ۱٫۵ ٪ | |||
| تراکم جمعیت | ۴۵٫۳ نفر به ازای هر کیلومتر مربع |
|||
| سن میانه (میانگین) |
مرد | ۲۶ سال | ||
| زن | ۲۶٫۵ سال | |||
| کل | ۲۶٫۳ سال | |||
| نرخ باروری | ۱٫۷ زایمان برای هر زن | ۱۷۱ | ||
| نرخ مرگ و میر | ۵٫۲ مرگ در هر ۱۰۰۰ نغر |
۱۷۱ | ||
| نرخ مهاجرت | ۲٫۶۲− در هر ۱۰۰۰ نفر |
۱۴۱ | ||
| نرخ بی‌کاری | ۱۴٫۶ ٪ (در بهار ۸۹) |
|||
| جمعیت فعال کشور |
۲۴٫۲ میلیون نفر (در بهار ۸۹) |
|||
| جمعیت شهر نشین |
۵۳٫۶ میلیون نفر | |||
| جمعیت روستا نشین |
۲۱٫۱ میلیون نفر | |||
| نسبت جنسیتی | در هنگام تولد | ۱٫۰۵ | ||
| زیر ۱۵ سال | ۱٫۰۵ | |||
| ۱۵ تا ۶۴ سال | ۱٫۰۲ | |||
| بالای ۶۵ سال | ۰٫۹۱ | |||
| کل جمعیت | ۱٫۰۲ | |||
| مرگ و میر نوزادان | ۳۵٫۷۸ مرگ در هر ۱۰۰۰ تولد زنده |
۷۱ | ||
| امید به زندگی در هنگام تولد |
مردان | ۶۹٫۶۵ سال | ||
| زنان | ۷۲٫۷۲ سال | |||
| کل جمعیت | ۷۱٫۱۴ سال | ۱۳۲ | ||
| سهم باروری در جهان |
۱۷٫۱۷ تولد در هر ۱۰۰۰ نفر |
۱۲۰ | ||
| ایدز و اچ‌آی‌وی | درصد شیوع | ۰٫۲ ٪ (برآورد ۲۰۰۷) |
۱۰۲ | |
| جمعیت مبتلا به ایدز |
۸۶۰۰۰ نفر (برآورد ۲۰۰۷) |
۴۹ | ||
| مرگ بر اثر ایدز | ۴۳۰۰ نفر (برآورد ۲۰۰۷) |
۴۷ |
ژنتیک[ویرایش]
یک مطالعه ژنتیکی بر روی دی‌ان‌ای میتوکندریایی (نسب مادری) اقوام ایرانی نشان داده که فارس‌ها، آذری‌ها، گیلکی‌ها، سیستانی‌ها و کردها اغلب به شاخه‌های مخصوص اوراسیای غربی تعلق دارند. در عرب‌ها و بلوچ‌ها شاخه‌های مخصوص اورآسیای غربی و شرقی به یک اندازه شیوع دارد و در ترکمن‌ها شاخه‌های ویژه اورآسیای شرقی غالب است. وجود هاپلوگروپ‌های شرق و غرب اورآسیا می‌تواند تأییدی بر نظریه مورخان و زبان‌شناسان در مورد مهاجرت آریایی‌ها از جایی در جنوب سیبری و دریاچه آرال و قفقاز باشد. حضور ماکروهاپلوگروپ‌های باستانی N و M نیز حکایت از ورود انسان‌های اولیه‌ای دارد که بعد از مهاجرت از آفریقا در ایران ساکن شدند. عدم توسعه هاپلوگروپ‌های مخصوص جنوب غربی آسیا هم می‌تواند به دلیل بازدارندگی کویر لوت و دشت لوت باشد که جلوی سفر ژنتیکی هاپلوگروپ‌های ویژه جنوب آسیا را گرفته‌است. هتروژنیتی و تنوع هاپلوتایپ‌ها در بین تمام اقوام بالا است اما پایین بودن تنوع نوکلئوتیدها نشاندهنده وجود ازدواج‌های درون‌قومی است.[۸]
زبانهای ایران[ویرایش]
بنابر گزارش کتابچهٔ سیا، امروزه ایران از قومیت‌های گوناگونی از جمله فارسی زبانان (۶۱ درصد)، آذربایجانی‌ها (۱۶ درصد)، کردها (۱۰ درصد)، گیلک‌ها و مازندرانی‌ها (۷ درصد)، بلوچ‌ها (۲ درصد)، عرب‌ها (۲ درصد)، ترکمن‌ها و قشقایی‌ها (۲ درصد) و دیگران (۲ درصد) تشکیل یافته‌است.[۹]
براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵ دربارهٔ ترکیب قومی ملّت ایران، جمعیت فارس‌ها حدود ۷۳ تا ۷۵ درصد جمعیت ایران است. آمار سرشماری سال ۱۳۷۵ نشان می‌دهد که ۸۲ تا ۸۳ درصد مردم فارسی صحبت می‌کنند و ۸۶/۲ درصد از آنها فقط فارسی را می‌فهمند.[۱۰]
بنابر برآورد دیگری از کنگرهٔ آمریکا، ۶۵ درصد از ساکنان ایران به زبان فارسی، ۱۶ درصد به زبان ترکی آذربایجانی، ۷ درصد به زبان کردی، ۶ درصد به زبان لری، ۲ درصد به زبان عربی، ۲ درصد به زبان بلوچی، ۱ درصد به زبان ترکمنی، ۱ درصد به زبان قشقایی و سایر زبانهای ترکی و کم‌تر از ۱ درصد نیز به زبانهای ارمنی، آشوری، گرجی و دیگر زبانهای غیرفارسی و غیرترکی سخن می‌گویند.[۱۱]
در ایران در حدود ۷۵ زبان و گویش رواج دارد.[۱۲] بنابر تخمین کتابچهٔ اطلاعات سیا، بزرگ‌ترین گروه‌های زبانی ایران را به ترتیب فارسی با گویشهای مختلف (۵۸ درصد)، ترکی آذربایجانی با گویشهای مختلف (۲۶ درصد)، کردی (۹ درصد)، لری (۲ درصد)، بلوچی (۱ درصد)، عربی (۱ درصد)، ترکمنی (۱ درصد) و دیگر زبانها (۲ درصد) تشکیل می‌دهند.[۹]
مهرداد ایزدی پژوهشگر کرد-بلژیکی-آمریکایی که کار وی را می‌توان در دانشکده امور بین‌الملل و عمومی دانشگاه کلمبیا آمریکا در وبسایت پروژه ۲۰۰۰ خلیج فارس مشاهده کرد[۱۳] می‌گوید در سرشماری ایران در سال ۲۰۰۱ نشان می‌دهد که فارسی زبان نخست ۶۳٪ از ایرانیان می‌باشد.[۱۴] در حالی که وی درصدهای زیر را نیز ارائه می‌دهد:
- ۶۳٫۳ ٪ فارسی و لری
- ٪۱۳ ترکی و گویشهای ترکی
- ٪۷ کردی
- ٪۳٫۶ گیلکی
- ٪۳ مازندرانی
- ٪۲٫۵ بلوچ
- ٪۱٫۸ عرب
- دیگر زبانها مانند ترکمن، پشتو، ارمنی، سریانی، گرجی، قشقایی، براهویی، راجی، مینابی و دیگر زبانهای ایرانی غربی مانند (لاری، تالشی، تاتی، راجی، غیره)
بر پایه گزارش صندوق جمعیت ملل متحد نیز زبان جمعیت ایران متشکل از ۵۱٪ فارسی، ۲۴٪ آذری، ۸٪ گیلک و مازندرانی، ۷٪ کردی، ۳٪ عربی، ۲٪ بلوچی، ۲٪ لری، ۲٪ ترکمنی و ۱٪ دیگر زبانها مانند لکی، قشقایی، قزاقی، هزارگی، گرجی، ارمنی، تاتی، تالشی و...[۱۵]
تاکنون در هیچ‌یک از سرشماری‌های ایران پرسش‌های مربوط به وابستگی‌های قومی و زبانی پرسیده نشده است. اگرچه این پرسش در پرسشنامه‌های سرشماری سال ۱۳۶۵ مطرح شده بود ولی به دلیل ملاحظات سیاسی از جمع‌آوری اطلاعات مربوط به آن خودداری شد. با این حال پژوهشها و برآوردهایی در مورد ترکیب قومی و زبانی کشور انجام شده‌است. یکی از این پژوهشها به نمونه‌گیری سازمان ثبت احوال کشور در مرداد ۱۳۷۰ باز می‌گردد که زبان مادری زنانی را که برای دریافت شناسنامه فرزندان خود به دفترهای ثبت احوال مراجعه کرده بودند، مورد پرسش قرار می‌داد. در این نظرسنجی از مجموع ۴۹٬۵۵۸ مادر، ۴۶٫۲٪ به فارسی، ۲۰٫۶٪ به آذری، ۱۰٪ به کردی، ۸٫۹٪ به لری، ۷٫۲٪ به زبان شمالی، ۳٫۵٪ به عربی، ۲٫۷٪ به بلوچی، ۰٫۶٪ به ترکمنی، ۰٫۱٪ به ارمنی و ۰٫۲٪ به دیگر زبانها تکلم می‌کردند. مشابه این نظرسنجی در سال ۱۳۷۳ هم انجام شد و به نتایج مشابهی رسید. در این نظرسنجی‌ها روشن شد که سطح باروری و ویژگی‌های جمعیتی بر حسب جامعهٔ زبانی مادران بسیار متفاوت است و شمار فرزندان زنده زاده شده در گروه‌های گوناگون زبانی میان ۲٫۹ تا ۵ قرار داشت اما مطالعه‌ای دیگر نشان داد که این اختلاف بیشتر از تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی این گروه‌ها ناشی می‌شود تا صرف تعلق قومی و زبانی آنها.[۱۶]
آمارهای زبانی[ویرایش]
به طور کلّی آمارهای گوناگونی از ترکیب زبانی مردم ایران از سوی منابع گوناگون ارائه گردیده‌است:
| گروه زبانی | تعداد (تخمین سال ۲۰۰۸) | نسبت جمعیتی |
|---|---|---|
| کل جمعیت | ۷۷٬۸۹۱٬۲۲۰ | ۱۰۰٪ |
| فارسی | ۴۷٬۵۱۳٬۶۴۴ | ۶۱٪ |
| ترکی آذربایجانی | ۱۲٬۴۶۲٬۵۹۵ | ۱۶٪ |
| کردی | ۷٬۷۸۹٬۱۲۲ | ۱۰٪ |
| لری | ۴٬۶۷۳٬۴۷۳ | ۶٪ |
| عربی | ۱٬۵۵۷٬۸۲۴ | ۲٪ |
| بلوچی | ۱٬۵۵۷٬۸۲۴ | ۲٪ |
| ترکمنی | ۱٬۵۵۷٬۸۲۴ | ۲٪ |
| دیگر | ۷۷۸٬۹۱۵ | ۱٪ |
| گروه زبانی | تعداد (سال ۲۰۰۶) | نسبت جمعیتی[۱۸] |
|---|---|---|
| کل جمعیت | ۷۰٬۴۹۵٬۷۸۲ | ۱۰۰٪ |
| فارسی (همراه با گیلکی و مازندرانی) | ۴۲٬۲۹۷٬۴۶۹ | ۶۰٪ |
| ترکی | ۱۷٬۶۲۳٬۹۴۵ | ۲۵٪ |
| کردی | ۴٬۹۳۴٬۷۰۴ | ۷٪ |
| لری | ۱٬۴۰۹٬۹۱۵ | ۲٪ |
| عربی، بلوچی، ارمنی، آسوری و سایر | ۴٬۲۲۹٬۷۴۹ | ۶٪ |
| گروه زبانی | تعداد (سال ۲۰۰۶)[۱۹] |
|---|---|
| کل جمعیت | ۷۰٬۵۰۰٬۰۰۰ |
| فارسی | ۳۶٬۰۰۰٬۰۰۰ |
| ترکی آذربایجانی | ۱۸٬۰۰۰٬۰۰۰ |
| کردی | ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ |
| عربی | ۳٬۰۰۰٬۰۰۰ |
| بلوچی | ۱٬۴۰۰٬۰۰۰ |
| گروه زبانی | تعداد(۱۹۸۶)[۲۰] | درصد نسبت |
|---|---|---|
| کل جمعیت | ۴۵٬۶۱۲٬۰۰۰[۲۱] | ۱۰۰٪ |
| فارسی | ۲۳٬۱۰۰٬۰۰۰ | ۵۰٫۶۴٪ |
| گیلکی و مازندرانی | ۳٬۴۵۰٬۰۰۰ | ۷٫۵۶٪ |
| ترکی آذربایجانی | ۱۱٬۵۰۰٬۰۰۰ | ۲۵٫۲۱٪ |
| قشقایی | ۲۵۰٬۰۰۰ | ۰٫۵۵٪ |
| ترکهای ساکن استان فارس | ۲۵۰٬۰۰۰[۲۲] | ۰٫۵۵٪ |
| ترکمنی | ۲۵۰٬۰۰۰ | ۰٫۵۵٪ |
| کردی | ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ | ۸٫۷۷٪ |
| لری | ۵۵۰٬۰۰۰ | ۱٫۲٪ |
| بختیاری | ۲۵۰٬۰۰۰ | ۰٫۵۵٪ |
| عربی | ۵۳۰٬۰۰۰ | ۱٫۱۶٪ |
| بلوچی | ۶۰۰٬۰۰۰ | ۱٫۳۲٪ |
| ارمنی | ۲۵۰٬۰۰۰ | ۰٫۵۵٪ |
| آسوری | ۳۲٬۰۰۰ | ۰٫۰۷٪ |
| دیگر[۲۳] | ۶۰۰٬۰۰۰ | ۱٫۳۲٪ |
| گروه زبانی | درصد نسبت (تخمین سال ۲۰۰۸)[۲۴] |
|---|---|
| فارسی | ۶۵٪ |
| ترکی آذربایجانی | ۱۶٪ |
| کردی | ۷٪ |
| لری | ۶٪ |
| عربی | ۲٪ |
| بلوچی | ۲٪ |
| ترکمنی | ۱٪ |
| قشقایی | ۱٪ |
| دیگر | ۱٪ |
| کل | ۱۰۰٪ |
جستارهای وابسته[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «گزیدهٔ نتایج، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰» (فارسی). درگاه ملی آمار. بازبینی‌شده در بهمن ۱۳۹۱.
- ↑ http://www.jomhouriat.ir/fa/content/14481/آمار-ثبت-احوال-از-11-میلیون-جوان-مجرد-و-980-هزار-دختر-بالای-30-سال
- ↑ http://www.sharghdaily.ir/News/104029/خبر
- ↑ طرح مجدد مشکل بحرانی کمبود آب در کشور؛ دنیای اقتصاد؛ محمد طبیبیان؛ ۲۸ شهریور ۱۳۹۳
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ [۱]
- ↑ Asia-Pacific Population Journal, United Nations. "A New Direction in Population Policy and Family Planning in the Islamic Republic of Iran". Retrieved 2006-04-14.
- ↑ UN Demographic Yearbooks
- ↑ ژنوم میتوکندری ابزاری مؤثر در تعیین هویت، مجله پزشکی قانونی، دوره ۱۴، شماره ۳، پائیز ۱۳۸۷
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ «Iran» (انگلیسی). Official Website of Central Intelligence Agency (CIA)، ۲۲ ژانویهٔ ۲۰۰۹. بازبینی‌شده در بهمن ۱۳۸۷.
- ↑ مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ایران
- ↑ «Ethnic Groups and Languages of Iran» (انگلیسی). Library of Congress. بازبینی‌شده در بهمن ۱۳۸۷.
- ↑ زبانهای ایران
- ↑ http://gulf2000.columbia.edu/maps.shtml - language map of Iran
- ↑ Mehrdad Izady (2006-2011)
- ↑ [۲]
- ↑ جمعیت، توسعه و بهداشت باروری، امیرهوشنگ مهریار و دیگران. تهران: نشر و تبلیغ بشری، فصل سیر تحولی جمعیت ایران نوشته حبیب‌الله زنجانی، سوم ۱۳۷۹. ص ۵۳–۵۲ ISBN 964-5982-62-6 به نقل از حبیب‌الله زنجانی، گامی نو در پژوهشهای جمعیتی، فصلنامه جمعیت، ۱۳۷۱، سازمان ثبت احوال
- ↑ Central Intelligence Agency (CİA): report of İran
- ↑ National portal for electronic services of İran: Ethnic Groups: Iran's population is made up of numerous ethnic groups. Persians migrated to the region from Central Asia beginning in the 7th century BC and established the first Persian empire in 550 BC. They are the largest ethnic group, and include such groups as the Gilaki, who live in Gilan Province, and the Mazandarani, who live in Mazandaran Province. Accounting for about 60 percent of the total population, Persians live in cities throughout the country, as well as in the villages of central and eastern Iran.Two groups closely related to the Persians both ethnically and linguistically are the Kurds and the Lurs. The Kurds, who make up about 7 percent of the population, reside primarily in the Zagros Mountains near the borders with Iraq and Turkey.The Lurs account for 2 percent of the population; they inhabit the central Zagros region. Turkic tribes began migrating into northwestern Iran in the 11th century, gradually changing the ethnic composition of the region so that by the late 20th century East Azerbaijan Province was more than 90 percent Turkish. Since the early 1900s, Azeris (a Turkic group) have been migrating to most large cities in Iran, especially Tehran. Azeris and other Turkic peoples together account for about 25 percent of Iran's inhabitants. The remainder of the population comprises small communities of Arabs, Armenians, Assyrians, Baluchis.
- ↑ Federation of American Scientists:...Population: 70.5 million (2007 est.)Persians, who constitute 51% of Iran’s population, dominate the central government of Iran.Roughly one out of every four Iranians is Azeri, making it Iran’s largest ethnic minority at over 18 million (some Azeris put the number higher). The Turkic-speaking Azeri community is predominantly Shiite and resides mainly in northwest Iran along the border with Azerbaijan (whose inhabitants are more secular than their Azeri cousins in Iran) and in Tehran. Although they have grievances with the current regime in Tehran, most Azeris say they are not treated as second-class citizens and are more integrated into Iranian society, business, and politics (the Supreme Leader is an ethnic Azeri) than other minorities. Predominantly Sunni Muslim, the Kurds reside mainly in the northwest part of the country (so-called Iranian Kurdistan) and comprise around 7% of Iran’s population. There are roughly 4 million Kurds living in Iran, compared to 12 million in Turkey and 6 million in Iraq. Unlike Iran’s other minorities, many of its Kurds harbor separatist tendencies. Along the Iranian-Iraqi border in southwest Iran is a population of some three million Arabs, predominantly Shiite. Arabs, whose presence in Iran stretches back 12 centuries, co-mingle freely with the local populations of Turks and Persians. Iran has roughly 1.4 million Baluchis, comprising 2% of its population. Predominantly Sunni, they reside in the Iranian section of an area known as Baluchistan, a region divided between Pakistan and Iran.
- ↑ Library of Congress - A Country Study: Iran Table 3. Ethnic and Linguistic Groups, 1986 (exclusive of refugees)
- ↑ exclusive of refugees
- ↑ شامل ابیوردی‌ها، افشارها، بهارلوها، اینانلوها، قشقایی‌ها، و و دیگر گروهای ترک زبان.
- ↑ گویش‌هایترکی و فارسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، گرجی، روس
- ↑ Library of Congress – Federal Research Division Country Profile: Iran, May 2008
|
||||||||||||||||||||||
|
||||||||||
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون ایران است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
