پشتونها
مردم پشتون یا پختون (به پشتو: پښتانه، (به اردو: پٹھان)) (در گذشته: افغان) به زبان پشتو سخن می‌گویند و بیشترشان سنی حنفی هستند. این قوم در شمال پاکستان، اکثراً شرق و جنوب افغانستان وبه طور پراکنده در تمام افغانستان زندگی می‌کنند. در گذشته به پشتونها، «افغان» می‌گفتند اما پس از استقلال افغانستان، دولت این کشور واژهٔ افغان را به همهٔ مردم افغانستان اطلاق کرد و پس از آن بیشتر به این قومیّت، پشتون گفته شد.
محتویات
ریشه‌شناسی واژهٔ پشتون[ویرایش]
مورخ معروف یونانی (هیرودتس) پکتهای ریگودی را (پاکتیوس) خوانده واهالی منطقهٔ پکتیا تا قندهار و مسکونین دوطرف کوه‌های سلیمان را پاکتیاها نامیده است. از نوشته او معلوم می‌شود تا قرن چهارم قبل از میلاد مردم قندهار و غور و پکتیا و ننگرهار و خیبر (پاکتیاها) نامیده می‌شده‌اند. بطلمیوس هم آنرا پکتین نوشته‌است؛ بنابراین نام پشتو از همان پکهت – پکتویس – پکتین ساخته شده و پشتو و پختو تلفظ می‌شود. در ریگوید مذکور آمده است که قوم پکهت در محاربه بین ده پادشاه آریایی که به کنار دریای (راوی) بوقوع پیوسته بود شرکت کرده بودند. هیلی برانت مورخ و محقق در زبان وفرهنگ سانسکریت:در (ریگوید) مذکور است که در اراکوشیا (قندهار) قبیله‌ای سکونت داشت که شاه (واسودیوا: دیوه در پشتو به نام نور و روشنایی و آس به منای اسب می‌باشد) فرمانروای ان بود و این قبیله تحت قیادت خلف او (سوداس: در پشتو سور به معنای سرخ و آس به منای اسب می‌باشد دامنه فتوحات را تا وادی (اندس) وسیع ساخت و کارنامه‌های جنگی (واسودیوا) بطور افسانه یاد می‌شد. مورخین موجودیت پکتها را در منطقه‌ای کنونی که افغانستان نامیده می‌شود. قبل از ظهور سلطنت سلیمان پیامبر در حدود ۱۰۰۰سال قبل از میلاد تخمین زده‌اند (تاریخ مختصر افغانها. تألیف مولوی یعقوب حسن خان سال ۱۳۱۲). پشتو ظاهراً از لفظ پشتون یا پختون آمده‌است که نام قبیله‌ای از نژاد آریایی است. زبان پشتو اصلاً جزء زبانهای ایرانی است. قواعد آواشناسی نشان می‌دهد که واژه پشتو شکل دیگرگون‌شده‌ای از همان واژه پَرْسَوا (به معنی پارسی) است.[۱۱][۱۲] بطلمیوس هم آنرا پکتین نوشته‌است؛ بنابراین نام پشتو از همان پکهت – پکتویس – پکتین ساخته شده و پشتو و پختو تلفظ می‌شود.
تعریف واژه پشتون[ویرایش]
افغان واژه‌ای است که به اقوام پشتون زبان در قدیم گفته می‌شد. اما قانون اساسی افغانستان هر یک از شهروندان افغانستان را صرفنظر از قومی که بدان تعلق دارد «افغان» اطلاق می‌کند.
یک شاخه از اقوام ایرانی بوده که به زبان پشتو تکلم می‌کند، دارای خصوصیات و عنعنات مخصوص به خود بوده و علاوه بر زبان مشترک دارای ریشه و شجره خونی یا عرقی مشترک نیز می‌باشند. با این تعریف اشتراک خونی شرط اخص و اول برای پشتون بودن می‌باشد و آن عده از گویندگان پشتو را که هم ریشه (تبار) نیستند دربرنمی‌گیرد.
به هر آنکس که با زبان پشتو، عادات و سنن پشتون بزرگ شده باشد و زبان اولش پشتو باشد، پشتون اطلاق می‌گردد، صرفنظر از علایق عشیروی، خونی و تبار.
تعریف واژه افغان[ویرایش]
تعریف معاصر واژه پشتون[ویرایش]
جامعه کنونی پشتون را یک کتله زبانی (جمع شده زیر چتر زبان پشتو) تشکیل می‌دهد، نه یک گروه خونی، تباری، قومی، عشیره‌ای یا قبیلوی، که بر مبنای این اصل واژه پشتون معنی «پشتو زبان» را افاده می‌کند نه «پشتون تبار» را که شامل تاجیک، ترک، مغول و... پشتو زبان نیز می‌گردد.
جامعه پشتون یا (پشتو زبان) به دو بخش و هفت شاخه عمده و بخشهای کوچک دیگر تقسیم گردیده است که به استثنای سربن، غرغشت، و بیتن بقیه از نظر شجره، عشیره، روابط خونی ویا تباری هیچ پیوندی باهم نداشته و فقط زبان مشترک سبب ایجاد هویت مشترک پشتون گردیده که روی این اصل همه خودرا پشتون می‌خوانند. اما در داخل نظام قبیله‌ای مسئله فرق می‌کند و آنجا نظام شجره، عشیره، روابط خونی، بزرگ و کوچک بودن، قوی و ضعیف بودن قبیله، و درجه‌بندی طبقاتی، اصالت و عدم اصالت اتنیکی به نوعی مشهود است.
بخش پاکستانی شامل منطقه‌ای از چترال در شمال تا سیبی در جنوب غربی می‌گردد. این منطقه در پاکستان بنام منطقه مرزی شمال غرب (صوبه سرحد شمالغرب) نامیده می‌شود. اما این منطقه همچنان مشهور به افغانیه است که این نام بیانگر روابط قومی باشنده‌های آن با پشتون‌های افغانستان است.
اکثر پشتونها مسلمان بیشتر و پیرو مذهب سنی حنفی و اقلیتی کوچکی شیعه دوازده امامی هستند و علاوه بر زبان پشتو که از شاخه زبانهای ایرانی (یا آریایی) است به زبانها فارسی اورمری هندوکوهی (شامل پشتون‌های خیبر) و اقلیتی ناچیزی به اردو (در پاکستان و هند) صحبت می‌کنند.
طایفه‌های پشتون[ویرایش]
پشتونها دودمان‌ها (هوتکی · دودمان لودی · درّانی) |
- افغانستان
پشتون‌های افغانستان به دو طائفه بزرگ تقسیم می‌شوند[نیازمند منبع]:
غلجایی (خلجی) که از جمله قدیمترین اقوام بوده که تواریخ مختلف در از آنها یادآوری شده و سلسله‌های پادشاهی سوری لودی خلجیه تغلقیه سیدها هوتک مربوط همین قوم می‌باشد.[نیازمند منبع]
دیگر طایفه‌ها شامل زدران، منگل، غلجی، درانی، هوتک، اندر، کاکر، احمدزی، سربنی، پوپل، سوری، گدون، لودی، احمدزی، ستانکزی، محمدزی، یوسفزی، بنوچی، خروطی، سواتی، سهاک، شینوار، ابدالی، بارکزی وغیره هستند که از جمله گروه‌ها و ایل‌های مهم قوم پشتون هستند.[نیازمند منبع]
- پاکستان
طایفه‌های «وزیر» و «محسود» از مهم‌ترین طوایف مناطق غربی پاکستان هستند.[۱۳] وزیرستان شمالی توسط طایفه «وزیر» اداره می‌شود. این طایفه در وزیرستان جنوبی هم حضور دارد و یک سوم جمعیت آن را تشکیل می‌دهد. دو سوم باقی‌مانده جمعیت وزیرستان جنوبی از طایفه «محسود» هستند.[۱۴]
پشتونها (پشتو زبانان) به دوبخش و هفت شاخه تقسیم می‌گردد:
- اول
- سربن
- غرغشت
- بیتن
این سه با هم برادر اند (طبق روایات سنتی)
- دوم
- کرلانی
- اورمر
- متی (بی بی متو)
خاستگاه پشتونها[ویرایش]
خاستگاه اصلی پشتونها کوه‌های سلیمان، جنوب و شرق افغانستان می‌باشد.
ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی[ویرایش]
- اتن:اتن شامل اجتماع مانند یک حلقه توسط مردان و زنان به طو جداگانه و انجام رقص گروهی (این رسم که از زمان اریایهای کهن سر چشمه می‌گیرد که به دین زرتشت بودند وبه دور آتش حلقه می‌زدند وبه طور گروهی می‌رقصیدند که با ظهور اسلام آتش حذف شده است واین آیین کهن هم چنان پابه‌جا مانده است)
- لنگی یا دستار بستن بر روی سر برای مردان.
شخصیت‌های پشتون[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ "Pashto, Northern". SIL International. Ethnologue: Languages of the World. June 2010. Retrieved 2010-09-18.
Ethnic population: 49,529,000 possibly total Pashto in all countries.
- ↑ "Population Census Organization, Population by Mother Tongue". Government of Pakistan. Archived from the original on 2006-05-24. Retrieved 2006-06-07.
- ↑ "Afghan Population: 28,395,716 [Pashtun 42%]". Central Intelligence Agency (CIA). The World Factbook. Retrieved 2010-09-08.
- ↑ "United Arab Emirates: Demography". Encyclopædia Britannica World Data. Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 2008-03-15.
- ↑ "Ethnologue report for Southern Pashto: Iran (1993)". SIL International. Ethnologue: Languages of the World. Retrieved 2010-09-08.
- ↑ Maclean, William (2009-06-10). "Support for Taliban dives among British Pashtuns". Reuters. Retrieved 2009-08-06.
- ↑ "Ethnic origins, 2006 counts, for Canada". 2.statcan.ca. 2006. Retrieved 2010-04-17.
- ↑ "Abstract of speakers’ strength of languages and mother tongues - 2001". Census of India. 2001. Retrieved 2008-03-17.
- ↑ "Language Spoken at Home". United States Census Bureau. 2001. Retrieved 2008-03-15.
- ↑ "Afghanistan: Pashtun, Southern of Afghanistan". Joshua Project. Retrieved 2010-09-10.
- ↑ Comrie, Bernard (1990). The World's Major Languages. Oxford University Press. p. 549.
- ↑ دانشنامه ایرانیکا: سرواژه AFGHANISTAN vi. Paṧto
- ↑ A Secret Deal on Drones, Sealed in Blood, The New York Times
- ↑ چالش‌های ارتش پاکستان در وزیرستان، بی‌بی‌سی فارسی
- ^ دانشنامه بریتانیکا، ذیل واژهٔ «Pashtun»
- ^ مقدمه بر افغانان، آلفرد جاناتا
منابع[ویرایش]
- افغانستان در پنج قرن اخیر نوشته میر محمد صدیق فرهنگ
- افغانان (گزارش سلطنت کابل)، مونت استوارت الفنستون، ترجمهٔ محمد آصف فکرت، ۱۳۷۶ شمسی
- مقدمه بر افغانان، آلفرد جاناتا
- افغانستان: اقوام - کوچ‌نشینی، مجموعه مقالات، به کوشش محمد حسین پاپلی یزدی، ۱۳۷۲ شمسی
- مجمل‌التواریخ، ابوالحسن گلستانه، صص ۶۴ – ۷۸
- دانشنامه ایرانیکا
- دانشنامه بریتانیکا
- ویکی‌پدیای انگلیسی
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پشتونها موجود است. |
پیوند به بیرون[ویرایش]
|
||||||||||||||||||||||
|
||||||
