ساری

برای دیگر کاربردها، ساری (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ساری ساری
کشور	ایران
استان	مازندران
شهرستان	ساری
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	زادراکارتا، سارو، سارویه
مردم
جمعیت	۲۹۶٫۴۱۷ نفر (۱۳۹۰)
رشد جمعیت	۲٫۵ درصد (۱۳۸۵–۹۰)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۳۲ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۵
میانگین بارش سالانه	۷۸۹٫۲ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۳۴ روز
اطلاعات شهری
نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی	علی اکبر یوسف نژاد محمد دامادی
شهردار	مهدی عبوری
پیش‌شماره تلفنی	۰۱۱
وبگاه	شهرداری ساری تابلو خوشامد به شهر= به ساری پایتخت بهارنارنج خوش آمدید
ساری روی نقشهٔ ایران ۳۶°۳۳′۴۸″ شمالی ۵۳°۰۳′۳۶″ شرقی

ساری (به انگلیسی: Sari) ( تلفظ )معروف به پايتخت بهار نارنج ، مرکز استان مازندران در شمال ایران، بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر استان مازندران و پر جمعيت ترين شهر شمال كشور پس از رشت است. فهرست شهرهای ایران بر پایه جمعیت#cite note-3 به مردم اهل ساری، سارَوی گفته می‌شود. همچنین براساس اکتشافات اخیر، قدمت ساری به شش هزار سال می‌رساند.

ساری پایگاه آغامحمدخان کمی پیش از تاجگذاری قاجاریه بوده است. ساری به سه منطقهٔ شهری تقسیم می‌شود و طبق سرشماری ۱۳۹۰، جمعیت آن ۲۹۶٫۴۱۷ نفر بوده‌است.

پیشینه

نوشتار اصلی: پیشینه ساری

ظرف باستانی یافته شده در ساری.

تا زمان حمله اعراب به ایران و پیروزیشان در این سرزمین، مازندران یکی از ساتراپ‌های ایران به شمار می‌آمد که مرکز آن همین شهر ساری بود؛ ولی مردم این منطقه مخالفت‌های بسیاری انجام می‌دادند که باعث شد از دوره هخامنشیان پادشاهان ایران برای این منطقه فردی را موظف کردند که به زادراکرتا (ساری) بیاید و منطقه را تحت امنیت داشته باشد.

عمارت تابستانی آقا محمد خان قاجار در ساری.

از اواخر دوره ساسانیان تا اوایل صفویان شهر ساری پایتخت دو سلسله باوندیان و قارنوندیان بود. سلسله قارنوندیان در زمان هارون الرشید با مرگ مازیار برافتاد و ولی باوندیان تا ۷۵۰هجری در ساری و فریم حکومت می‌کردند که از نظر مدت زمان حکومت طولانی‌ترین سلسله مستمر پادشاهی جهان حتی از طولانیتر از سلسله‌های فراعنه در مصر می‌باشد. در این سال حکومت تازه بنیان کیاهای جلال باوندیان را سرنگون کرد و در ساری مستقر شد؛ ولی مردم از این شاهان زورگو راضی نبودند بنابرین مرعشیان و سپس صفویان به این شهر دست یافتند. شاهان صفوی به این شهر علاقه‌مند شدند و در زمان ایشان پایتخت تابستانی صفویان در فرح‌آبادِ ساری بود. پس از صفویان ساری به دست نادرشاه افتاد. پس از مدتی دوباره قاجاریان مرکزیت را به ساری برگرداندند و برای مدت کوتاهی پایتخت ایران بوده است و تا کنون ساری مرکز استان مازندران مانده‌است.

بنیان و نامگذاری

ساری از جمله شهرهای بسیار قدیمی ایران است. براساس اکتشافاتی که در منطقه نوده در جنوب ساری به عمل آمده، تکه سفالهایی دست ساز از دوره مس سنگی با پوشش قرمز و نقوش هندسی سیاه یا قهوه‌ای تیره، یک قطعه دور ریز تولید ابزار سنگی از جنس فلینت به رنگ کرم و سفال‌هایی از دوره مفرغ در طیف خاکستری تیره، سیاه و سنگ چین معماری شناسایی شده که نشان از قدمت ۶ هزار ساله شهر ساری دارد. بنای ساری مرکز استان مازندران را بر اساس نوشته حمدالله مستوفی و دیگر مورخان به تهمورث دیوبند از پادشاهان اساطیری ایران، عده‌ای به فریدون شاه پیشدادی و برخی هم به توس پسر نوذر نسبت می‌دهند. ساری در قرن اول هجری به دست فرخان ابن دابویه بربری محله‌ای تجدید بناشده‌است. ریشه نام ساری نامشخص است. چند گمانه‌زنی غیر علمی در این مورد وجود دارد که عبارت است از: یونانیان باستان آن را زادراکارتا، پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر می‌کنند، اشپیگل شرق‌شناس و نئونازیست آلمانی آورده که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هم اکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی می‌کرده‌اند. ادوارد پولاک گمان دارد که نام ساری دگرگونی واژگانی سادراکارتا می‌باشد، دکتر اسلامی نیز در کتاب خویش نوشته که احتمال آنکه زادراکارتا از نام زردگرد، باشد نیز است. در کتاب تاریخ باستان نام سارو به معنی شهر زرد برای ساری به کار می‌رود؛ که دلیل آن را وجود درختان متعدد مرکبات خصوصاً نارنج و لیمو می‌داند. همچنین ذکر می‌کند که احتمالاً زادراکارتا و سارو یکی هستند. ظهیرالدین مرعشی نیز در کتاب «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» به روایت نوشته است که فرخان بزرگ شهر ساری را به نام فرزندش، سارویه ساخته است.

پس از اسلام

گیلان و مازندران تنها سرزمینهایی در آسیای غربی هستند، که در زمان حمله تازیان (اعراب) به ایران توسط ایشان فتح نشده‌است، زیرا گیلان و مازندران از همه طرف محفوظ هستند و راه‌های ورودی به این خطه‌ها بسیار سخت بوده‌است. کوهستان‌های البرز باعث شده که سپاه اعراب نتواند وارد گیلان و مازندران شوند و این باعث شد که این سرزمین‌ها هیچگاه با زور و ظلم فتح نگشتند؛ ولی در دوران اندرزاها رسم بر این بود که شاهان ساری و شهریارکوه به کسانی که از ترس خلفای عباسی به مازندران پناه می‌آوردند، اموال بسیار و پناهگاهی برای معیشت می‌داد و بر همین اساس بسیاری از شیعیان و سیدان علوی، که با جور خلفای عباسیان مخالف بودند، به ساری یا آمل فرار می‌کردند. این سادات به مرور زمان مردم مازندرانی را که هنوز به زرتشت ایمان داشتند به دین اسلام آشنا کردند و طی مدتی سراسر مازندران به مذاهب مختلف تشیع گرویدند و سلسله‌های مختلف به مذهب تشیع روی آوردند. نخستین مسجد جامع ساری پس از مرگ اسپهبد خورشید دابویی و سقوط حکومت وی در مهرماه ۱۴۰هجری شمسی، توسط مسلمانان و به امر ابوالخطیب بنیان نهاده شد.

پایتخت ایران

آغا محمد خان قاجار در سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و پایتخت خود را این شهر اعلام نمود و زرگران شهر تاجی از جواهر برای او ساختند و در نوروز آن سال در ساری بر سر نهاد، پس از تصرف قفقازیه و سرکوب کلیه امراء و حکام داخلی و پذیرش اطاعت و فرمان خان قاجار از سوی کلیه نواحی به استثنای مشهد و خراسان که هنوز زیر فرمان شاهرخ میرزا و فرزندش نادر میرزا بود، آقا محمد خان تهران در تهران مستقر شد و آن را دارالخلافه نامید.

تاریخ معاصر

رشد و ترقی ساری پس از قاجاریان بوده‌است. نظام شهری نوین ساری از آن زمان باقی‌مانده‌است و ساری یکمین شهر ایران بوده‌است که ساخت راه‌آهن سراسری ایران از آنجا آغاز گشت و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد و پس از جنگ جهانی نیز فرودگاه دشت ناز ساخته گردید و طرح‌های توسعه به سمت خاور به وجود آمد و پس از انقلاب نیز، جاده‌های اطراف شهر توسعه داده شد.

بلدیه یا شهرداری ساری

هم‌زمان با تأسیس بلدیه ساری، قانونی به تصویب مجلس رسید که بر آن اساس انجمن بلدیه وظیفه یافت نسبت به انتخاب شهردار با رأی مردم اقدام کند. در سال ۱۲۹۰ شمسی با پیشنهاد دولت وقت مبنی بر انفصال انجمن بلدیه موافقت گشت و در سال ۱۲۹۹ ضیاءالدین طباطبایی نهاد مستقلی مانند بلدیه را که به دولت وابسته بود را ساخت و در سال ۱۳۰۰ شمسی اداره بلدیه رسماً وابسته به دولت شد. آغاز به کار بلدیه در ساری مربوط به سال ۱۲۹۸ می‌باشد و «احمد ممنون» به عنوان نخستین شهردار ساری در سال ۱۳۰۱ معرفی شد.

حوادث تلخ تاریخی

• سال ۳۲۳ سیلاب و طغیان تجینه رود (تجن).
• سال ۳۲۶ سیل و با گل و لای یکسان شدن ساری.
• سال ۴۲۶ حمله سلطان محمود غزنوی و ویرانی‌های وی.
• سال ۵۹۸ آتش‌سوزی در ساری.
• سال ۷۹۵ حمله تیمور و به خاک و خون کشیدن ساری و مردمانش.
• سال ۱۰۱۷ زمین لرزه بزرگی در ساری روی داد.
• سال ۱۰۴۵ حمله روس و آتش کشیدن فرح آباد و ساری.
• سال ۱۰۹۸ زلزله هولناک در ساری.
• سال‌های ۱۱۹۴–۱۲۰۵ جنگ‌های داخلی برادران و دشمنان آقا محمد خان قاجار.
• سال ۱۲۲۳ زلزله بزرگ در ساری
• سال ۱۲۳۵ بیماری طاعون.
• سال ۱۳۲۰ بیماری تیفوس.

وضعیت طبیعی

جغرافیای ساری

نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر ساری در شمال کشور قرار گرفته و آب و هوای آن خزری است.

شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو بخش کوهستانی و دشت می‌باشد در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از خاور به فاصله حدود ۱۰ کیلومتر به شهرسورک و شمال خاوری به فاصله حدود ۲۵ کیلومتر به نکا و به فاصله ۴۵ کیلومتر به بهشهر و ۱۳۰ کیلومتر به گرگان و ۶۹۰ کیلومتر به مشهد و از شمال به فاصله 27 کیلومتر به دریای مازندران و از شمال به فرح آباد و جویبار و لاریم و از باختر به فاصله ۱۰ کیلومتر به قائمشهر و از باختر به بابل به فاصله تقریبی ۵۰ و آمل به فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتر و از جنوب به فاصله ۳۰ کیلومتر به سد شهید رجایی (سلیمان تنگه) و دهکده آرامش و بوسیله آزادراه در حال ساخت کیاسر به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر به دیباج و از آنجا به شهرستان‌های دامغان و مهدیشهر و همچنین شهرسمنان (تقریباً ۱۲۰ کیلومتر) محدود است. همچنین ساری به فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر از تهران واقع گردیده و توسط جاده فیروزکوه ۲۶۵ کیلومتر و توسط جاده هراز ۲۵۰ کیلومتر و به وسیله راه آهن شمال ۳۵۴ کیلومتر با تهران فاصله دارد.

رودها

پارک تجن ساری در کنار رود تجن

از درون شهر ساری رودخانه تجن عبور می‌کند. این رود در شرق ساری جریان دارد. امروزه در ساحل این رود پارک تجن (قائم) و پارک ملل ساری ساخته شده‌است که بزرگترین پارک ساری نیز به شمار می‌رود.

این رودخانه از ۳ شاخه اصلی زارم رود در شمال و شاخه اصلی تجن در مرکز و شاخه سفید رود در جنوب حوضه آبریز تشکیل می‌شود و افزون بر آنها در مسیر خود ریزابه‌هایی مانند دره ببرچشمه، پلاروی، شیرین رود، سالار دره، آب تیرجاری و جز آنها را دریافت می‌دارد.

نام تجن (tajen) از بن تجیدن یا تزیدن و پسوند ان (en) ساخته شده و به چم (معنای) «بسیار روان و جریان دارنده» است.

پارک قائم ساری

پارک آفتاب، بلوار آزادی

زمین‌لرزه‌ها

مقایسهٔ نسبی میزان خطر زمین‌لرزه در نقاط مختلف ایران؛ نقاط قرمزتر نقاطی هستند که شتاب حداکثر جنبش زمین در آن‌ها بیش‌تر است.

شهر ساری در ناحیه‌ای زلزله‌خیز واقع شده و در طول تاریخ بارها با خاک یکسان گشته‌است. مهیب‌ترین زمین‌لرزه‌های که تا به‌حال ساری شاهد آن بوده، در سالهای۱۰۱۷ و ۱۰۹۸ و ۱۲۲۳ خورشیدی روی داده‌است. گفته می‌شود که دلیل وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ و ویرانگر در ساری و نواحی دیگر مانند رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس، قرارگرفتن آن‌ها در مسیر کمربند آلپاید می‌باشد؛ مسیر این کمربند از میانهٔ اقیانوس اطلس شروع شده و پس از عبور از دریای مدیترانه، شمال ترکیه، ایران، هند، چین و جزایر فیلیپین، به کمربند دیگری که اقیانوس آرام را دور می‌زند، متصل می‌شود.

آب و هوا

آب و هوای شهر ساری در تابستان‌ها معتدل و نمناک و در زمستان‌ها نسبتاً سرد و خشک است. همچنین بخش‌های جنوبی کوهستانی این شهر دارای زمستان‌های دراز و بسیار سرد می‌باشد. در طی چند ساله اخیر سردترین دمای این شهر در زمستان ۱۲-(زمستان سال ۱۳۸۶)و در تابستان ۴۰+(تابستان ۱۳۸۳) بوده‌است.

مردم

زبان

زبان مادری مردم مازندران زبان طبری است.

زبان عمده مردم ساری تا دوره صفویان فقط زبان طبری (مازندرانی) بود ولی با از بین رفتن سلسله باوندیان که حامی زبان طبری بود این زبان از رسمیت افتاد و زبان مازنی وفارسی جایگزین آن شد. تا قبل از سقوط باوندیان زبان مازندرانی با خط پهلوی نگاشته می‌شد و هنوز هم در گنبد لاجیم یا برج رسکت نمونه آن موجود است.

مذهب

اکثریت مردم ساری مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی می‌باشند.

جمعیت

نمودار تغییر جمعیت ساری در سال‌های گذشته

نمودار شمار باشندگان شهر ساری در ۲۰۰ سال گذشته

جمعیت شهر ساری بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، ۲۹۶٬۴۱۷ نفر بوده است که از سال ۸۵ تا به حال ۲٫۵۵ درصد رشد داشته است.

جمعیت شهرستان ساری بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، ۴۷۸٬۳۷۰ نفر (۱۴۵٬۴۱۰ خانوار) بوده است که ۲۹۹٬۵۲۶ نفر (۹۱٬۶۷۹ خانوار) در نقاط شهری و ۱۷۸٬۸۴۴ نفر (۵۳٬۷۳۱ خانوار) در نقاط روستایی بوده و ۲۳۸٬۸۹۴ نفر مرد و ۲۳۹٬۴۷۶ نفر زن بودند.

ساری پذیرای مهاجران ترک، سیستانی، ترکمن، شهمیرزادی، کرد، ارمنی، گرجی، اصفهانی، عرب، بلوچ و... بوده‌است که در طول قرن‌های مختلف به ساری کوچ کردند.

مشاهیر

• ابن شهرآشوب - نویسنده کتاب مناقب علی بن ابیطالب
• اسپهبد خورشید - واپسین پادشاه زرتشتی طبرستان از تبار ساسانیان که با نیرنگ خلفای عباسی خودکشی کرد.
• ایرج اسکندری - دبیر اول حزب توده و نماینده مردم ساری در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی
• مصطفی تجدد - وزیر بازرگانی در دوره محمد رضا شاه و نخستین مؤسس بانک خصوصی در ایران. او در دوره‌های چهارم تا هشتم نماینده مردم ساری در مجلس شورای ملی بود.
• احسان الله خان دوستدار - سیاستمدار انقلابی ملقب به رفیق سرخ و دومین فرد مهم جنبش جنگل بود.
• محمدحسن رهنوردی - پزشک، سیاست‌مدار و کشتی‌گیر
• نصرت‌الله کاسمی - پزشک، شاعر و سیاستمدار
• حسین اسلامی-واقف و بنیانگذار پژوهشکده فرهنگی مازندران شناسی
• جلال بریمانی-پروفسور و مؤسس و رئیس سابق انجمن علوم اعصاب ایران
• الاهه بقراط-روزنامه‌نگار، نویسنده و مترجم
• ع. پاشایی (عین‌اله عسگری پاشایی) - نویسنده، مترجم، شاعر و شرق‌شناس
• محمدرضا وطن دوست - نویسنده و کارگردان سینما، برنده بیش از ۵۰ جایزه ملی و بین‌المللی
• مجید ترکان-قهرمان جهان در رشته کشتی
• ابراهیم تقی پور-فوتبالیست
• ماریا خرسند-مدیر برجسته فناوری اطلاعات
• علی‌اکبر داور - وزیر در دورهٔ رضاشاه
• محمد دنیوی-موسیقی‌دان، خواننده و شاعر مازندرانی
• عماد رام - هنرمند و خواننده
• رضایا (امیررضا طاری)-خواننده
• شیث رضایی-فوتبالیست
• رامین رضاییان-فوتبالیست و بازیکن باشگاه فوتبال پرسپولیس تهران
• جواد سعید - واپسین رئیس مجلس شورای ملی
• فرامرز سلیمانی-شاعر، مترجم، روزنامه‌نگار، ناشر و ویراستار ادبی
• خسرو سینایی - کارگردان و فیلمنامه‌نویس
• محمد بن جریر بن رستم طبری-دانشور و کلام‌شناس برجسته امامی و شاگرد علی بن موسی الرضا
• احسان طبری - نویسنده، شاعر و عضو کمیته مرکزی حزب توده ایران
• امید عالیشاه-فوتبالیست و بازیکن باشگاه فوتبال پرسپولیس تهران
• مهدی رجبیان-نوازنده و آهنگساز و بنیانگذار سایت برگ موزیک
• رضا علامه‌زاده- کارگردان، منتقد فیلم و نویسنده
• حسین قدس نخعی - وزیر در دورهٔ محمدرضاشاه
• علی کردان - وزیر کشور ایران در دولت نهم
• محسن کریمی-فوتبالیست و بازیکن باشگاه فوتبال استقلال تهران
• صبا کمالی- بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون
• مراد محمدی-قهرمان جهان در رشته کشتی
• عسکری محمدیان - کشتی‌گیر نائب قهرمان المپیک و جهان
• عبدالحسین مختاباد - آهنگساز و خواننده موسیقی سنتی
• فیض‌الله نفجم-قهرمان تکواندو
• حسینعلی نوذری-پژوهشگر و نظریه‌پرداز حوزه علوم سیاسی
• جواد وزیری-فرماندار ساری
• مسیح وزیری-شهردار ساری
• هوشنگ وزیری-مترجم و روزنامه‌نگار، سردبیر کیهان لندن
• مینا اسدی - شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار
• محمد تقوی - بازیکن سابق تیم ملی فوتبال ایران
• سام دستیاری - عضو مجلس سنای استرالیا
• اشکان خورشیدی - داور بین‌المللی فوتبال ایران

در اشعار فارسی

در اشعار فردوسی

ساری از معدود شهرهایی است که در شاهنامه فردوسی چندین بار به آن اشاره شده است.

منوچهر چون یافت زو آگهی		بیاراست دیهیم شاهنشهی
ز ساری و آمل برآمد خروش		چو دریای سبز اندر آمد به جوش

در اشعار ملک الشعرا بهار

این شعر در هنگام پایه‌گذاری نخستین دبستان نوین ساری سروده و بر سردر چوبی آن نگاشته شد.

شاد باش ای شهر ساری کز فروغ علم و دانش

بینمت چشم و چراغ کشور مازندرانی

در منظومهٔ ویس و رامین

اگر خوانند آرش را کمانگیر		که از ساری به مرو انداختی تیر
تو اندازی به جان من به گوراب		همی هر ساعتی صد تیر پرتاب

در اشعار فرخی

جهانداری که از ساری جهان بگرفت تا باری

شهنشاهی که از گرگان جهان او راست تا کرمان

مناطق تاریخی

بانک ملی

بانک ملی ساری مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در ساری، (سبزه میدان) میدان امام حسین (میدان شهرداری)واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۰۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سه گنبدان

باشکوه‌ترین یادگار باستانی ایران؛ بنایی استوار با سه گنبد پلکانی و هرمی شکل که از بن تا سر آن کمانی بوده‌است از اینرو ویران‌سازی و تخریب آن بسیار دشوار بوده و در سه مرحله در زمان فتحعلی شاه و خویشاوندانش انجام شده‌است. زیر هر گنبد آرامگاه ایرج، سلم و تور (تورج) پسران فریدون شاه است و در هنگام شاهنشاهی منوچهر ساخته شد و پیرامون آن در هنگام فرمانروایی توس تکمیل شد. تا سال ۱۳۷۰ با هزار افسوس تنها چاله بزرگی از ویرانه آن در کنار سبزه میدان و ساختمان استانداری با سبزه زار و درختان نارنج دیده می‌شد که آن هم پر شد و اکنون بوستانی هم تراز خیابان انقلاب (شاه) است؛ کهنسالی این بنا زیاد است و تاریخ دقیق آن دانسته نیست.

شاطر گنبد

شاطر گنبد یا گنبد شاطر یک بنای آرامگاهی و متعلق به قرن نهم هجری قمری برابر با عصر تیموریان در یک کیلومتری جنوب شهر ساری است. این سازه تاریخی برای مدت طولانی در محاق قرار داشت و به دلیل عدم توجه به آن دچار آسیب‌های فراوان شده است. در حال حاضر اطراف و سقف این بنا درختان و گیاهان خود رو سبز شده‌اند که اگر توجه جدی نشو منجر به تخریب بنا خواهد شد. شاطر گنبد در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شمارهٔ ثبت ۱۶۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه گل نشین

تپه گل نشین یکی از چندین تپه باستانی شهر ساری است که مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می‌باشد. این اثر باستانی در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۲۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کهنه باغشاه

بنیاد آن توسط پادشاهان صفوی بوده‌است و در زمان رضا شاه آن را خراب کردند و خیابان خیام کنونی را ساختند (اگرچه هنوز در خیابان خیام آثار باغ در ملک خصوصی مردم نمایان است)

نوباغشاه

بدست محمد میرزا ملک آراء در زمان فتح علی شاه ساخته شد و عمارت‌هایی شبیه چهل ستون اصفهان در آن احداث نمودند که البته در زمان رضاشاه و به دستور وی پادگان شد.

شاهزاده حسین

در محله شاهزاده حسین واقع است و بنای آن به سال ۸۹۰ برمیگردد. این امامزاده در بخش باختری ساری قرار داد.

عمارت کلبادی

نوشتار اصلی: عمارت کلبادی

خانه کلبادی

این مکان زیبا و قدیمی در مرکز شهر ساری و در نزدیکی میدان اصلی واقع شده است و در حال حاضر به عنوان اداره میراث فرهنگی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و پیشینه آن یه حدود ۱۲۰ سال پیش بازمی‌گردد. ویژگیهای اجزای معماری آن همچون اتاق‌ها، حجره‌ها، شاه نشین، گرمابه، اصطبل، حیاط و هنر به‌کاررفته بر روی پنجره‌ها و ارسی‌ها و آراستن آنها با شیشه رنگی در نوع خود بی‌نظیر است. این عمارت در زبان مازندرانی گلباتی نامیده می‌شود.

عمارت فاضلی

عمارت فاضلی ساری یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران به حساب می‌آید. این عمارت زیبا در محله آب انبار نو ساری واقع شده است و دارای دو عمارت مسکونی متعلق به دوره قاجار و پهلوی است. طبق اطلاعات منتشر شده توسط شرکت عمران و مسکن سازان مازندران، در حال حاضر خانه فاضلی‌ها دارای کاربری خاصی نیست و بازدید برای عموم آزاد است. هدف اصلی از بازسازی خانه فاضلی‌ها مرمت ساختمان‌های قدیمی اطراف این عمارت و رسیدن به یک مجموعه تاریخی با کاربری فرهنگی شاخص در شهر ساری است.

پل تجن ساری

نوشتار اصلی: پل تجن

این پل بر روی رودخانه‌ای به همین نام که از داخل شهر ساری و در بخش شرقی آن جاری است احداث شده است. این پل در اوایل دوره پهلوی تجدید بنا شده و در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۵۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در گذشته و از روی سازه قدیمی پل تجن نقاشی معروفی از کمال الملک کشیده شده که در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

خانه سردار جلیل ساروی

خانه سردار جلیل مربوط به دوره قاجار و متعلق به لطفعلی خان سردار جلیل (سالار مکرم) از امرای با نفوذ ارتش وقت بود. این بنا در مرکز شهر ساری خیابان نادر (جمهوری) و در کوچه سردار واقع است. بی‌توجهی کامل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مازندران منجر به آسیب‌های زیادی به این بنای مهم عصر قاجار مازندران شده است. این بنا در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حمام وزیری

این بنا بخشی از عمارت وزیری بوده که متأسفانه اکنون به بازار والاتبار تبدیل گشته است. این بنا نیز در مرکز شهر ساری و متعلق به خاندان سرشناس وزیری، در کنار خانه کلبادی قرار دارد و از لحاظ نوع معماری، مصالح و ویژگیهای ساختمانی از ابنیه دیدنی و مشهور مازندران به شمار می‌رود. ان بنا نیز متعلق به دوران قاجاریه‌است.

مجموعه تاریخی فرح‌آباد

نوشتار اصلی: فرح‌آباد (ساری)

مسجد فرح آباد.

مجموعه تاریخی فرح‌آباد در ۲۵ کیلومتری شمال شهر ساری و در ورودی فرح‌آباد و در ۲کیلومتری ساحل دریای مازندران در محدوده فعلی روستای فرح آباد قرار دارد. این مجموعه شامل مسجد، پل، دیوارهای بر جای مانده از یک کاخ سلطنتی است که به دستور شاه‌عباس‌صفوی ساخته شده و تفرج‌گاه ساحلی صفوی بوده‌است. مسجد با ایوانهای بلند، شبستانها. حجره هاو مناره‌ها از مهم‌ترین بناهای تاریخی استان مازندران به شمار می‌رود. شاه عباس به دلیل اینکه از طرف مادر بهشهری بود علاقه فراوانی به آبادانی مازندران داشت و از این رو بناهای زیادی در مازندران احداث نمود. فرح آباد در آن زمان روستای کوچکی بود به نام طاهان که در دوره صفویه به بندری پر رونق تبدیل و به فرح آباد تغییر نام و به دارالسرور و دارالسلطنه شهرت یافت.

آب انبارهای ساری

ساری در آخرین دوره دارای ۵ آب انبار معروف بوده که هم اکنون بنای ۳ آب انبار آن موجود است.

آب انبار میرزا مهدی

این بنا در مرکز شهر ساری واقع شده و مربوط به دوران افشاریه یا زندی ه می‌باشد، منبع اصلی به وسیله پلکانی به پای شیر و انبار آب دسترسی دارد. پلان آن گرد و با گنبد هلالی است که همه آن با آجر و ملاط ساخته شده و در بخش دوگانی گنبد دریچه‌هایی برای فراهم آوردن روشنائی درون آب انبار تعبیه گردیده‌است.

آب انبار نو

این آب انبار نیز در مرکز شهر ساری و در بافت قدیمی مابین خیابانهای قارن و ۱۸ دی کنونی قرار دارد و به لحاظ نوع کاربری همچون آب انبار میرزا مهدی است. بلندای آن از کف آب انبار تا سقف آن ۴۰/۲۱ متر است. ورودی این آب انبار از سمت خیابان ۱۸ دی می‌باشد.

دروازه‌های ساری

ساری در گذشته دارای چهار دروازه در چهار سمت شهر بوده که عبارت بودند از: دروازه بابل(شهرآشوب)، دروازه گرگان(میدان شهدا)، دروازه فرح آباد(سه راه ملامجیدالدین) و دروازه نوباغشاه(سبز میدان).

برج‌ها و اماکن مقدس

سقف مسجد جامع ساری

مسجد جامع ساری

مسجد جامع ساری که قدیمی‌ترین و نخستین مسجد مازندران است و قبل از آنکه به مسجد تبدیل شود آتشکده زرتشتیان بوده است. محوطه مسجد در سالهای گذشته چند بار گمانه زنی شده و آثار تاریخی بسیاری از آن خارج شد که سرنوشت بعضی از این آثار نا معلوم است.

مسجد حاج مصطفی خان

در سال هق۱۲۷۳ مسجد حاج مصطفی‌خان سورتیجی ایجاد گردید و در محلهٔ امام‌زاده عبدالله آن زمان و محلهٔ چهارراه برق کنونی قرار دارد. این اثر دوره قاجاریه با ملحقات و موقوفات پیرامون خود بعد از مسجد جامع ساری به عنوان بزرگترین مسجد در مرکز شهر قرار دارد.

برج رسکت

برج رسکت در حال مرمّت.

برج رسکت در چهل کیلومتری جنوب باختری شهر ساری، در یکی از روستاهای دودانگه به نام روستای رسکت قرار دارد و مسیر دست رسی به آن از ساری آغاز و پس از گذر از دو راهی کیاسر و سد سلیمان تنگه به سوی باختر منحرف می‌شود که بیشتر بخشهای آن آسفالته می‌باشد. این بنا در بخش دودانگه ساری قرار دارد و با آجر ساخته شده و رایه‌های آن شامل مقرنس کاری دو کتیبه آجری به خط کوفی و پهلوی ساسانی است. احتمالاً مقبره یکی از شهریاران آل باوند بوده و مربوط به سده پنجم هجری قمری است.

در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری شهاب‌سنگی در منطقه فریم سقوط کرد که به نام شهابسنگ اسپهبد شروین خوانده شد. برخی پژوهشگران برج رسکت را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهابسنگ می‌دانند.

امامزاده عباس

امامزاده عباس

در حاشیه شمالی ورودی خاوری شهر ساری واقع شده و از نظر شیوه معماری، گنبد هرمی شکل و صندوق چوبی نفیس، یکی از بناهای معروف استان مازندران است. تاریخ ساخت آن ۸۹۷ هجری قمری است و چهار امامزاده بنامهای عباس و زید و محمد و حسن در آن مدفون می‌باشند. این بنا دربلوار امام رضا منطقه‌ای به نام آزادگله ساری واقع شده‌است.

امامزاده جبار

در روستای اسپورز واقع در جنوب خاوری شهرستان ساری در کیلومتر ۵ جاده ساری به نکاء پشت پارک جنگلی شهید زارع ساری در خاور روستای اسپورز مدفون است و گفته می‌شود از نوادگان موسی کاظم می‌باشد.

برج سلطان زین‌العابدین

برج سلطان زین‌العابدین با گنبد مخروطی هشت‌ترک از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و درب و صندوق چوبی نفیس، جز مهم‌ترین بناهای تاریخی ساری به شمار می‌رود. کتیبه‌ها و کاشی کاری‌های آن زیبا بوده و یک مرقد دیگر در داخل بنام سلزان‌امیر شمس‌الدین می‌باشد. در مرکز شهر ساری قرار دارد و برج آجری آن به خاطر دارا بودن صندوق و درب چوبی نفیس دارای اهمیت است. بلندای بنا ۲۰ متر و تاریخ ساخت آن سال ۸۴۹ هجری قمری می‌باشد. امامزاده یحیی از فرزندان موسی کاظم است.

مشکلات شهری

حاشیه‌نشینی

نوشتار اصلی: حاشیه‌نشینی در ایران

در دوران تیمور گورکانی عده‌ای از مردم شمال هندوستان به ایران مهاجرت کردند و در سراسر ایران پخش شدند که عده کمی از آنان امروزه در ساری مانده‌اند. آنها امروزه در گوشه‌ای از شهر که اصطلاحاً به آن جوگی محله می‌گویند زندگی می‌کنند. این افراد اغلب بی‌دین می‌باشند.

مناطق تفریحی

پناهگاه‌های حیات وحش و پارک‌های جنگلی

پناهگاه حیات وحش سمسکنده

این منطقه با ۱۰۰۰ هکتار مساحت در ۱۰ کیلومتری جنوب خاوری ساری واقع شده و مسیر دسترسی آن از ساری تا سمسکنده بوده و سپس با یک جاده روستایی به درون محوطه راه می‌یابد. پوشش گیاهی آن گونه‌های جنگلی و جلگه‌ای بوده و بخشی از آن مانند دشت‌ناز به عنوان زیستگاه گوزن زرد ایرانی مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.

پارک جنگلی شهید زارع

پارک جنگلی شهید زارع در ۳ کیلومتری شرق شهر ساری و در جانب جاده ساری به بهشهر قرار دارد و به علت مجاورت با تپه‌های جنگلی کم ارتفاع در دامنه البرز، بسیار زیبا و چشمگیر است. برای استفاده گردشگران نیز دارای امکاناتی برای ماندن کوتاه مدت می‌باشد.

پارک‌ها

پارک ملل

نوشتار اصلی: پارک ملل ساری

پارک ملل نام پارکی در حاشیه رود تجن در داخل شهر ساری مرکز استان مازندران است. این پارک بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی- توریستی شمال کشور - می‌باشد. فضای این مجموعه تفریحی از دریاچه و فضای سبز تشکیل شده است. پارک ملل ساری در زمینی به مساحت ۳۵ هکتار و به طول ۲ کیلومتر در حاشیه غربی رودخانه تجن واقع شده است. این پروژه در تاریخ ۹۳/۶/۲۰ آغاز و پس از ۱۰۰ روز به بهره‌برداری رسید. این پارک زیباترین و بزرگترین مجموعه تفریحی شمال کشور نیز لقب گرفته است. این مجموعه به دلیل وجود پرچم تمام کشورهای جهان، پارک ملل نام گرفته است.

ورزش

هر ساله ورزش‌های فوتسال، تنیس، اسکواش، پینت بال، اتوموبیل‌رانی و شطرنج در سطح کشور و منطقه مقام‌آور می‌باشد. تیم فوتسال راه ساری معروفترین تیم ورزشی این شهر است. در زمینه کشتی نیز تیم گاز مازندران متعلق به این شهر می‌باشد. اولین باشگاه پینت بال شمال کشور در تاریخ ۹ مرداد سال ۱۳۸۷ در پارک قائم (پارک تجن) ساری در مساحتی نزدیک به ۴۰۰۰ متر مربع در باشگاه پینت بال پروشات شروع بکار کرد. در سال ۱۳۸۹ تربیت بدنی شهرستان ساری موفق به خرید سهام باشگاه دسته اولی مهرکام پارس تهران شد تا از همین سال در رقابت‌های لیگ دسته یک فوتبال کشور با تیم طبرستان صنعت ساری در این مسابقات شرکت کند. همچنین از دیگر امکانات ورزشی این شهر می‌توان به دو باشگاه تنیس در مجموعه ورزشی داراب و اتوبان فرح آباد، باشگاه بولینگ توسکا، مجموعه تفریحی، ورزشی و آبی شیرین رود، باشگاه کارتینگ ساویز واقع در مجموعه ورزشی داراب، قایق سواری در دریاچه سد پلاستیکی رود تجن، پیست اتومبیلرانی نام برد.

ورزشگاه‌ها و مکان‌های ورزشی مهم

نام	مکان
استادیوم فوتبال ۱۵هزار نفری ورزشگاه شهدای گمنام ساری	جاده دریا
استادیوم فوتبال شهید متقی	خیابان ورزش
مجموعه ورزشی شهید منتظری	خیابان شهبند
سالن ورزشی سید رسول حسینی	خیابان فرهنگ
سالن ورزشی تختی	خیابان فرهنگ
مجموعه ورزشی داراب	سه راه جویبار

پیست دوچرخه سواری (چوبی) در حال ساخت ماهفروجک ساری و سالن سرپوشیده شش هزار نفری ساری (در حال ساخت)

آموزش

نخستین مدرسهٔ مدرن شهر ساری در سال ۱۳۲۳ق / ۱۲۸۴خورشیدی توسط جمعی از سیاسیون ساروی تأسیس شد. این مدرسه در سال بعد با پشتیبانی لطفعلی خان میرپنجهٔ سالار مکرم (سردار جلیل) سالاریه خوانده‌شد. مدرسهٔ سالاریه با ۷۰نفر دانش آموز آغاز به کار کرد. این مدرسه دارای سه کلاس ابتدایی، سطحی یا فارسی و علمی بود. ولی مدتی بعد با فشارهای مخالفان مشروطه و برخی از مردم شهر، لطفعلی خان سردار جلیل از حمایت مالی مدرسه دست برداشت. در نتیجه مدرسهٔ ساری تعطیل شد؛ و دویست شاگردان آن بی‌مدرسه شدند. مدتی پس از تعطیلی مدرسهٔ سالاریه، دانش آموزان مدرسه و طرفداران‌شان به انجمن حقیقت ساری متوسل شدند. سید حسین مقدس مدرسه را با نام جدید حقیقت در سال ۱۳۲۳خورشیدی در منزل علی بهروزی افتتاح کرد. پس از چندی آن هم بنابه دلایلی تعطیل گشت و بدین ترتیب چندین مدرسه در شهر به وجود آمد و پس از اندکی تعطیل شد. در سال سال ۱۳۰۵خورشیدی کلاس‌های اول، دوم و سوم متوسطه در مدرسه احمدیه دایر شد و مدرسه به نام دبیرستان پهلوی تغییر نام یافت. در تاریخ ۴ بهمن ۱۳۰۰خورشیدی نخستین مدرسه دخترانهٔ ساری با نام تربیت بنات، افتتاح شد. مؤسس مدرسه شخصی به به نام خانم فاطمه وکیلی دیپلم مدرسه آمریکایی تهران بوده‌است.

آموزش عالی

فهرست برخی از مراکز آموزش عالی شهرستان ساری

• دانشگاه علوم پزشکی مازندران
• دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
• دانشگاه آزاد اسلامی ساری
• دانشگاه علوم و تحقیقات مازندران
• دانشکده فنی امام محمد باقر
• دانشگاه پیام‌نور استان مازندران
• دانشگاه پیام‌نور ساری
• مؤسسه آموزش عالی روزبهان
• مؤسسه آموزش عالی هدف
• مؤسسه آموزش عالی غیرانتفاعی ادیب مازندران
• مؤسسه آموزش عالی ساریان
• دانشکده فنی شماره ۲ ساری
• مؤسسه آموزش عالی سارویه
• مؤسسه آموزش عالی سنا
• مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی هنر
• مؤسسه آموزش عالی سازه‌های سنگین مازندران
• دانشکده فنی و حرفه‌ای سما
• دانشکده قدسیه(دختران)

مدرسه سروش. این مدرسه واقع در خیابان شهید نوری(۲۰متری گل افشان) است تأسیس شده در سال ۱۳۷۰

صنایع ساری

از اواخر دهه۲۰ تا ۵۰ شمسی کارخانجات صنعتی شرکت ام ام با تولید روغن نباتی و چند محصول جانبی دیگر یکی از تولیدکنندگان بزرگ روغن نباتی در ایران به شمار می‌رفت.

صنایع چوب و کاغذ مازندران

کارخانه صنایع چوب و کاغذ مازندران

شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران بزرگترین تولیدکننده کاغذ در خاورمیانه با ظرفیت مجموعاً ۱۷۵۰۰۰ تن شامل ۹۰۰۰۰ تن کاغذ روزنامه و چاپ و تحریر و ۸۵۰۰۰ تن کاغذ فلوتینگ.

میزان سرمایه‌گذاری:

۶۰۰ میلیون دلار آمریکا شامل سرمایه‌گذاری ریالی و ارزی و هزینه‌های فاینانس.

نوع شرکت: شرکت سهامی عام

افتتاح و راه‌اندازی:۱۳۷۶/۰۵/۰۷

کارخانه نوشابه‌سازی خوش‌نوش ساری

کارخانه نوشابه‌سازی خوش‌نوش ساری (کارخانه نوشابه‌سازی کانادا سابق) واقع در کیلومتر یک جاده ساری-نکا (وابسته به دفتر امور اقتصادی جامعه‌الزهرای قم). محصولات این کارخانه عبارت‌اند از نوشابه‌های گاز دار: پارس کولا، شادنوش و...

بازارهای محلی و دوره‌ای

همانند برخی از شهرهای شمالی ایران در ساری نیز بازارهای دوره‌ای برگزار می‌گردد.

بازار امام رضا

از جمله بازارهای منطقه‌ای شهرداری می‌توان با بازار رضا و ۲۲ بهمن اشاره کرد که بازار امام رضا از بازارهای بزرگ واقع در بلوار امام رضا قبل از پل فراورده‌های نفتی احداث شده‌است. به این بازار، بازار ترکمن مرکزی نیز می‌گوند که بیشتر توسط بازرگانان ترکمن از مرز اینچه برون به اینجا آورده و عرضه می‌شود.

ماهی فروشان

بازار بزرگ ماهی فروشان ساری

در انتهای خیابان نادر و در مجاورت با بازار نرگسیه قرار داشت. امّا بعدها کل این بازار به ابتدای پل تجن انتقال یافت. به تازگی این بازار در اتوبان قائمشهر احداث شد که دارای امکانات از جمله استخر ماهی و رستوران ماهی می‌باشد. این بازار بزرگترین بازار ماهی فروشان در شمال کشور است. در ضمن ارسلان عبدالله وند از بزرگان این بازار است

بازار نرگسیه و رجایی

بازار نرگسیه در مجاورت کاخ قدیمی آقا محمد خان قاجار قرار دارد، و از طرف کوچه مسجد جامع خیابان انقلاب، کوچه نواب نادر و کوچه پشت استانداری ورودی دارد. این بازار مجموعه پوشاک و بزاز و. طلاو کفش و قسمتی از تره بار در آن وجود دارد. بازار نرگسیه قدیمی‌ترین و پر رفت آمدترین بازار در استان مازندران می‌باشد که قسمتی از آن را مسجد جامع ساری در بر می‌گیرد.

بازار ملّامجدالدّین

درابتدا بازار ترکمنان در خیابان ملامجدالدین ساری قرار داشت و در سال ۱۳۸۹ به قبل از پل فراورده‌های نفتی انتقال یافته‌است. این بازارچه از جاهای گردشگری ساری است واز تمام استان و استانهای همجوار برای بازدید از این بازار به آنجا می‌آیند و دارای پوشاک و منسوجات و... می‌باشد.

بازار ۲۲ بهمن

بازار کوچکی که توسط شهرداری به عنوان بازار منطقه‌ای در منطقه ۲۲ بهمن واقع در بلوار دانشجو ساخته شده‌است.

بازار روز راه آهن و کشاورز

این بازار جزء مجموعه بازار منطقه‌ای شهر بوده و در بلوار کشاورز در جنوب شهر قرار دارد که یکی از قدیمی‌ترین و پررونق‌ترین بازارهای ساری است.

نمایشگاه‌های برنامه‌ای

معمولاً بسیاری از شرکت‌ها، نهادها، گروه‌ها و... در مجموعه ایران خودرو، یا، سالن شهر و روستا اقدام به برگزاری نمایشگاه می‌کنند. با توجه به اینکه انتظار می‌رود نمایشگاه بین‌المللی در بزرگراه فرح آباد ساخته شود.

محلات ساری

میدان ساعت ساری

میدان معلم

عمارت جدید شهرداری ساری

نمای یک کوچه در ساری

شهرک ۶۰۰ دستگاه

اواخر دوره قاجار

آب انبارنو، سبزه میدان، نقاره خانه، اوصانلو محله، امامزاده یحیی، بلوچی محله، کردمحله، بلوچی خیل، اصفهانی محله، افغون محله، چاله باغ، شپش کشان، کهنه باغشاه، قلیچ لی محله، میرسرروضه، میرمشهدمحله، بیرامتر (بهرام اُتُر)، در مسجد، پای چنار، مهدی‌آباد، شیشه‌گر محله، نعل بندان، بهارآباد، شاهزاده حسین، امامزاده عباس (آزادگله) محله حاجی‌آباد (خیابان قارن از وسط این محله عبور داده شده و آن را به دونیم کرده)

محله‌های کنونی

آب انبارنو، سبزه میدان، باقرآباد، شکرآباد، نوتکیه، چناربِن، امامزاده یحیی، بازار روز، شهبند، مهدی‌آباد، کوی ندا، گل افشان، معلم (ساری نو)، ترک محله، کوی آزادی، ۲۲ بهمن، راهبند سنگتراشان، لسانی، میرزمانی (سعدی)، پیوندی، فدک، توکل، کوی پزشکان پردیس، کوی سنگ، کوی افشار، کوی اصحاب، مهیار، پل تجن، طالقانی اول و دوم، پشت پرورشگاه، کوی گلها، پشت زندان، بخش هشت (سلمان فارسی-پیروزی)، پشت مصلی، بربری محله، پیرتکیه، بوعلی (بلوار پاسداران)، میرسرروضه، بهرام اُتُر، آزادگله، سروینه باغ، راهبند دخانیات، نعل بندان، باقرآباد (شهید بخشنده و شهید بابایی کنونی در خیابان شیخ طبرسی)، کوی قلیچ، چهارراه برق، چهارراه کارمندان، ساری کنار، طبرستان، ششصد دستگاه ساری، میرسرروضه، کوی برق، کوی نور (پشت انبار برق)، پشت چین دکا، کوی جهاد، چال مسجد، خیام، مازیار و کوی لاله (فوردگازداران)، کوی هفت تیر (خوی آباد، محله حاجی‌آباد (خیابان قارن)، پشت هتل

شهرک‌ها و مناطق

از کوی‌ها و شهرک‌های مهم و مناطق دوگانه آن می‌توان به شهرک ۶۰۰ دستگاه و شهرک‌های ۱۱۰۰ دستگاه و شهرک دولتی بزرگ گوهرباران در حال ساخت و همچنین شهرک شهرداری واقع در جاده عبور بندارخیل و مسکن جوانان واقع در بزرگراه ولی عصر اشاره کرد و همچنین کوی ۲۲ بهمن، کوی پنج‌تن و مجموعه خیابان‌های پیوندی و میرزا رضا زمانی و بخش ۸ و مهدی‌آباد و جام جم و بربری محله و... از مهمترین مناطق مسکونی ساری می‌باشند.

میدان ساعت

نوشتار اصلی: میدان ساعت ساری

میدان ساعت نام میدانی در مرکز شهر ساری است. این میدان دارای برجی با ساعت عقربه‌ای بزرگ و مجهز به صدای زنگ ناقوس است که در هنگام تغییر ساعات به شمار رقم ساعت آن لحظه به صدا در می‌آید و در سکوت شبهای ساری صدای ساعت ۱۲ شب را به دلیل تعداد بالای دفعات آن و نیز سکوت شب تا دورترین خیابانهای ساری می‌توان شنید. در سال ۱۳۵۵ ساخت میدان این برج آغاز شد و در نهایت در سال ۱۳۵۷ پایان یافت. محمد علی حیدری سازنده این برج می‌باشد.

خیابان‌های مهم و اصلی ساری

بزرگراه ولی عصر غربی و شرقی و بزرگراه‌های بادله و رینگ در حال ساخت ساری و کمربندی سلیم بهرامی و همچنین از خیابان‌های مهم می‌توان به پهلوی (طبرسی)، فرهنگ، خیابان صبا، خیابان پیروزی، میرزمانی، خیابان قارن، خیابان انقلاب (شاه)، خیابان نادر، خیابان مدرس. خیابان سلمان فارسی، خیابان مازیار، خیابان رازی، خیابان فردوسی، میدان ابن شهرآشوب (دروازه بابل قدیم که در حال ساخت می‌باشد)، خیابان شاه عباس (۱۸ دی)، خیابان شهبند، خیابان چنار بن، خیابان ملامجدالدین، خیابان دروازه بابل، بلوار فرح آباد، خیابان معلم، خیابان شهید اندرخورا، خیابان خیام، خیابان ارتش، خیابان صبا، خیابان خیام (مولن رژ) و نام مناطق معروف ۶۰۰ دستگاه. کوی شفا. کوی مهر. قرق. کوی برق. سید الشهدا. طبیعت ۱و۲. ساری کنار. طبرستان. مهدی‌آباد. در شمال شهر و راهبند سنگتراشان، دخانیاتِ راهبند در جنوب شهر و مختاریه و میدان شهدا (دروازه گرگان) در مرکز شهر نام بردو مجموعه بلوارها و میادین دیگر و... می‌توان اشاره کرد.

حمل و نقل

راه‌آهن

ساری نخستین شهر ایران بوده‌است که ساخت راه‌آهن سراسری ایران از آنجا آغاز گشت؛ و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد. این خطوط ریلی از شعبه‌های اصلی از راه آهن سراسری ایران است که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در دوران رضاشاه، نخستین فاز آن بین شهرهای ساری - بندر شاه افتتاح گردید؛ و همیشه یکی از مهمترین راه‌های ایران به شمار می‌رفته‌است. ساخت این راه‌آهن باعث شد تا امروزه شهر ساری به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شود و باعث بیشتر شدن اختلاف طبقاتی بین مردم این شهر نیز شد. هم‌اکنون به قسمت جنوبی شهر راهبند گفته می‌شود که در این منطقه حاشیه نشینان بسیاری وجود دارند. در سال ۱۳۸۴ طرحی آغاز شد که نخستین پل رو گذر در شرق مازندران ساخته شد. این پل که بعدها سردار نبوی نام گرفت، راهبند را به مرکز شهر متصل می‌کند.

اتوبوس

یازده ایستگاه اتوبوس شهری ساری در نظر گرفته شده‌است که نقاط مختلف شهر را به یکدیگر متصل می‌نماید

تاکسی

سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی ساری از اردیبهشت ۱۳۷۶ به عنوان واحد در شهرداری ساری به امور مربوط به تاکسیرانان و تاکسیداران رسیدگی می‌نمود که با توجه به رشد جمعیت شهری و وسعت شهر و نیاز به کنترل و نظارت دقیق تر بر امور مربوط به حمل و نقل و جابجایی مسافرین و همشهریان در سال ۱۳۸۱ با تصویب اساسنامه و معرفی مدیرعامل به عنوان سازمانی مستقل زیر نظر شهرداری شروع به فعالیت نمود.

فرودگاه بین‌المللی دشت ناز (ساری)

فرودگاه دشت ناز (ساری)، نام فرودگاهی در شهرستان ساری است. این فرودگاه به عنوان یک فرودگاه بین‌المللی شناخته می‌شود.
ازفرودگاه دشت ناز به شهرهای تهران و مشهد پروازهای روزانه‌ای توسط ماهان ایر برقرار است. این فرودگاه بین‌المللی است و در ۱۵ کیلومتری شهر ساری واقع شده و پروازهای داخلی ان به شهرهای مشهد، شیراز، کرمانشاه، اهواز، عسلویه، تهران، بندرعباس و کیش برقرار است.

هنرهای نمایشی

سینما

شهر ساری دارای سه سینما است:

تام سینما	وضعیت	سال تأسیس
سینما سپهر	فعال	۱۳۴۲
سینما فرهنگ (مولن رژ)	در حال بازسازی	۱۳۴۰
سینما ایران	تعطیل

تئاتر

در باب اینکه نخستین نمایش در ساری چه زمانی و به چه کیفیتی انجام شده، اطلاعاتی وجود ندارد. به نقلی در سال ۱۳۱۹ هجری قمری ظهیرالدوله، که وزیر تشریفات سلطنتی و همچنین دارای سمت والی مازندران بود، شخصی به نام حکیم الهی را مأمور کرد که در سبزه میدان تئاتری اجرا نماید. بعدها در دهه ۱۳۰۰هجری شمسی یدالله مایل تویسرکانی وزیر فرهنگ مازندران، نمایشنامه‌های بسیاری از نمایشنامه‌نویسان روس و اروپایی مانند مولیر را در مدرسه‌ای به نمایش درآورد و گاهی از این نمایش‌ها در راستای القاء تفکرات خود نیز استفاده می‌نمود و بازیگران این تئاترها نیز دانش‌آموزان و یا بازاریان مشتاق بودند و خود یدالله مایل نیز برای بها بخشیدن و اعتباردادن به تآتر گاهی ایفای نقش می‌نمود. این گروه پس از مدتی به خاطر مسائل سیاسی ازبین رفت. پس از آن نیز گروه‌هایی تئاتری به رهبری افرادی چون ستوان ایرانلو، خدابنده لو، خیرخواه، محمد باقر خاوری، اتومیان، ملک الکتابی و... در شهر راه انداخته شدند. از نمایشنامه‌نویسان بزرگ که در این شهر به فعالیت پرداختند می‌توان به لادبن (قاسم رحیمیان) و عمادالدین رام بودند بیشتر گروه‌های تئاتری پیش از انقلاب ۵۷ دارای بازیگرانی از دو دستهٔ معلمین و دانش‌آموزان و یا سربازان پادگان ساری بود و اغلب این تاترها در مدارس به روی صحنه می‌رفتند.

رسانه

صدا و سیما

نوشتار اصلی: صدا و سیمای مرکز مازندران

رادیو تبرستان از دهه ۱۳۲۰ فعالیت خود را آغاز نمود. این رادیو بعدها در قالب شبکهٔ استانی صدای مرکز مازندران به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

شبکه تبرستان ابتدا با فرستنده‌ای ۱۰۰ واتی افتتاح گردید. صدا و سیمای مرکز مازندران در هفدهمین جشنوارهٔ مراکز صدا و سیمای ایران، دومین مرکز برتر پس از مرکز خوزستان شناخته شد.

نشریات

از دوران قاجاریان تا کنون نشریات و روزنامه‌های بسیاری در ساری به چاپ رسیده‌است. امروزه از بزرگترین نشریات ساری می‌توان به هفته نامه کایر (قدیمی‌ترین نشریه ساری) و روزنامه‌های بشیر، وارش، حرف مازندران و دیار سبز و هفته نامه‌های قارن، نهضت شمال و پژواک شمال و پیک شمال و همولایتی اشاره کرد. همچنین روزنامه سارویه که فقط مخصوص شهرستان ساری است با نظارت شورای شهر شهرستان ساری از سال ۱۳۸۴ به انتشار می‌رسد. نخستین و تنها نیازمندیهای نوار شمالی کشور نیز به صورت هفته نامه و در قطع استاندارد نیازمندیهای داخلی (۲۵×۳۵) به صورت چاپ رول دورنگ (MK) و با نام «نیازمندیهای چتر شهر» در این شهر منتشر و توزیع می‌گردد.

سوغاتی‌ها

از سوغاتی‌های شهر ساری شامل غذاهای سنتی، میوه‌ها و صنایع دستی این شهر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

غذاهای سنتی

غذاهای سنتی ساری شامل سیر انار، ناز خاتون، اکبر جوجه، کدو پلو، چاشنی ساک، ماهی شکم‌پر و مرغ شکم‌پر می‌شود. همچنین به دلیل استفاده از شکر سرخ، فسنجان و خورش آلو زرشک ساری طعمی متفاوت و ملس دارند.

همچنین مرباها و شربت‌های مختلفی از جمله دشو (مثل انجیل دشو) و هلی ترشی در منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

میوه‌ها

انواع مرکبات، تمشک، ازگیل، گلابی وحشی، زردکیجا (نوعی قارچ چتری)، گزنه، کدو و…

صنایع دستی

صنایع چوبی، صندوق‌مزار، ارسی، لاک‌تراشی، جوله، کلز، کیله‌لاک، قند چوله، تنباکو چوله، سیرکوب، حصیربافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، جوراب‌بافی، موج‌بافی، پارچه‌بافی، نمدمالی، سفال‌گری و…

شهرهای خواهرخوانده

• ۲۰۰۹ - گومل، بلاروس
• ۲۰۱۲ - نجف، عراق
• ۲۰۱۲ -دارالسلام، تانزانیا
• ۲۰۱۴– آستراخان، روسیه
• ۲۰۱۶- مارکه، ایتالیا

منابع

• کتاب جغرافیای تاریخی ساری به قلم دکتر حسین اسلامی.
• بخشی از مقاله شهر ساری، به همراه مجموعه ساری به همه زبان‌های دنیا به کوشش علی حسامی.
• برگردان بخش‌هایی از دانشنامه بریتانیکا.
• ماه تلاش تهیه شده در شهرداری ساری در۱۳۸۴.

پیوند به بیرون

• وب‌گاه فرمانداری ساری
• وب‌گاه شهرداری ساری